خود علی عليه السلام بودند. مقصود خوارج است. آنها از اصحاب خود علی بودند؛ سر يک حادثهای که حادثه حکميّت بود به سرعت از او دور شدند و به سرعت خودشان را از اسلام جدا کردند. تا اينجا همه، گفتههايی بود که از طرف نفری- يعنی چند نفری- از جن به جمع آنها بازگو شده بود که بعد از آنکه قرآن را استماع کردند آن حرفها را در ميان قوم خودشان گفتند. دنباله مطلب به شکل ديگری است. اولِ سوره اين جور شروع شد:

قُلْ اوحِی الَی بگو به من وحی شده است، که چه؟ ا نَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِاستقامت بر راه

وَ الَّوِ اسْتَقاموا عَلَی الطَّريقَةِ لَاسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً يعنی باز بگو به مردم به من وحی شده است که اگر مردم بر راه و طريق، بر طريقت [استقامت بورزند آنها را از آب فراوان سيراب خواهيم کرد يعنی به آنها نعمت زياد خواهيم داد.] «طريقه» از نظر لغت همان «طريقت» است. اين غير از اصطلاح خاصی است که متصوفه دارند که طريقت را در مقابل شريعت و حقيقت قرار میدهند؛ اصطلاح خاص قرآن است. در اول بحث عرض کردم که قرآن میفرمايد:وَ انّا مِنَّا الصّالِحونَ وَ مِنّا دونَ ذلِک کنّا طَرائِقَ قِدَداً بعضی از ما شايسته و صالح هستيم بعضی غير آن؛ غيرصالحها طرائق متعددند. و گفتيم قرآن هميشه راه راست را يکی میداند راه کج را متعدد؛ برای راه راست قائل به طريقت يا طريقه- يعنی راه- است نه طرائق، برای راه کج و باطل قائل به طرائق متعدد است. اينجا چون صحبت راه حق است کلمه «طريقه» آمده.

وَ الَّوِ اسْتَقاموا عَلَی الطَّريقَةِ «اگر مردم استقامت بورزند و بر راه ايستادگی کنند».

پس دو مسأله است: يکی اينکه راهِ راست است و راه،