يکديگر وابستگی دارند؟ ظاهر اين است که به يکديگر وابستگی ندارند. ولی اين جور نيست. آنچه که علم بشر تدريجاً جلو آمده [و به آن نزديک شده] است اين است که اجزاء عالم ما همه به يکديگر وابسته و پيوسته هستند به طوری که اگر در يک جای عالم حادثهای پيش بيايد، در همه عالم به نوعی اثر میگذارد. اين را اصل وابستگی میگويند. حتی ارسطو که يک فيلسوف خيلی قديمی است و در دو هزار و چند صد سال پيش بوده است، اين اصل را در کتابهای خودش به طور اجمال ذکر کرده است و بعد در دنيای اسلام هم فلاسفه اسلامی روی آن خيلی تکيه کردهاند به عنوان اينکه تمام عالم ما حکم يک واحد و يک اندام واحد را دارد.

اگر شما اندام يک انسان را در نظر بگيريد، در اندام او مثلًا مو وجود دارد، استخوان و دندان وجود دارد، رگ و عصب وجود دارد، خون وجود دارد، اعضای بزرگ و رئيس وجود دارد، قلب و کبد وجود دارد، ناخن وجود دارد. درباره اينها انسان خودش اين را میتواند درک کند که همه اينها به يکديگر به نوعی وابسته و پيوسته هستند و از يکديگر جدا نيستند. يک مو که در بدن انسان هست و يک رگ که در بدن انسان هست، به يکديگر متصل و مرتبطند و بیارتباط با يکديگر نيستند.

اما اگر فرض کنيد ما به جای يکی از سلولهای خون میبوديم، يکی از گلبولهای سفيد يا قرمز خون میبوديم آيا میتوانستيم تصور کنيم که جزء يک اندام بزرگ هستيم که همه اجزاء اين اندام با يکديگر وابسته هستند؟ نه. اما حالا ما میتوانيم اين را بفهميم. يک سلول در داخل بدن اگر عقل و شعورش از يک انسان هم بيشتر باشد برای او چنين مطلبی قابل تصور نيست، اما اين اصل وابستگی در واقع هست.

اين بزرگان گفتهاند که تمام عالم حکم يک اندام را دارد.