بخواهد، ولی به شرط اينکه از خودش بگذرد، هر کسی در هر نقطهای اگر بخواهد، [میتواند مردم خود را به حرکت درآورد.] [1]

يأس و نااميدی از مردم، امری نکوهيده

شما میبينيد قرآن چيزهايی را نقل میکند که انسان میبيند در اين زمان نيست. نوح بيچاره میگويد خدايا شب و روز به دنبال اين مردم دويدم، به صورت علنی دعوتشان کردم، به طور خصوصی دعوتشان کردم، بيخگوشی، با لطف و خوشی، همهگونه، ولی با همه اينها هرچه من به طرف آنها میرفتم آنها بيشتر از من فرار میکردند، بدگويی میکردند، فحش میدادند. من تا با آنها حرف میزدم انگشتهايشان را به گوششان میکردند، میگفتند حرفهای نحست را نمیخواهيم بشنويم. لباسشان را به سرشان [میکشيدند مبادا] چشمشان به من بيفتد ... [2] نوح يک پيغمبری بوده که در حدود هزارسال عمر کرده است. به مرحلهای میرسد که ديگر بکلی مأيوس میشود که نه اين مردم و نه اولادشان [صالح نخواهند شد.] به دليل اينکه در خودشان و حتی در نسل اينها آدم صالحی در آينده وجود ندارد نفرين میکند و عذاب الهی نازل میشود؛ در صورتی که من خيال نمیکنم اکنون مردم در آن حد سرسختی و لجاج داشته باشند يعنی مردم به نسبت بهتر شدهاند؛ و البته اين را همه مفسرين گفتهاند: خدا که اينهمه لجاجهای اقوام گذشته با پيغمبران خودشان را در قرآن بازگو کرده است، برای اين است که همه و خود پيغمبر بدانند که ای پيغمبر! اگر مردم تو لجاج و عناد به خرج میدهند گذشتگان از اينها بدتر بودند، و مردم مسلمان هم اينقدر يأس و نااميدی به خودشان راه

[1] و (2). [افتادگی از نوار است.]