بکنی. اين به يک معنا همان بحث توبه است. خدا توبه بندگان را قبول میکند. اثر توبه اين است که اگر مردمی توبه کنند- که معنايش بازگشت است- يک سلسله گناهان آنها که در اين دنيا و در عالم آخرت عکسالعملهايی دارد از ميان میرود، يعنی آن نتايج سوء دنيویاش تأخير میافتد و از بين میرود، نتايج سوء اخرویاش هم از بين میرود. اما کی وقت توبه است؟ وقتی که اجلُاللَّه نرسيده. اگر مهلت پايان يافت و موقعش رسيد، ديگر وقت توبه نيست. آن وقت تا توبه کنی همان جوابی را میدهند که به فرعون دادند. فرعون هم توبه کرد اما کی؟ وقتی که اجلاللَّه رسيد. وقتی که اجلاللَّه رسيد، ديگر فايده ندارد.

موسی سالها او را میخوانَد و دعوت میکند، معجزهها به چشم خودش از موسی میبيند و هزاران رنگ با موسی کلنجار میرود تا وقتی که موسی بنیاسرائيل را از مصر خارج میکند و از نيل رد میشود. وقتی که فرعون میخواهد رد بشود غرق میشود. تا احساس کرد که آب او را گرفت و در شکم آب قرار گرفت گفت:

امَنْتُ ا نَّهُ لا الهَ الَّا الَّذی امَنَتْ بِهِ بَنوا اسْرائيلَ [1] تسليم آن خدايی هستم که بنیاسرائيل به آن خدا ايمان دارند. ملائکه الهی به او گفتند:آلْآنَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ [2] حالا که اجلُاللَّه رسيده است؟! (گفت: «بلا نديده دعا را شروع بايد کرد» وقتی که بلا رسيد ديگر فايده ندارد.) آن توبه اصلًا توبه نيست، اجبار است. توبه وقتی توبه است که پای اختيار در ميان باشد.انَّ اجَلَ اللَّهِ اذا جاءَ لايُؤَخَّرُ لَوْ کنْتُمْ تَعْلَمونَ اگر اجل الهی- که مقصود عذاب الهی است که مدتش به سر رسيده است- آمد، ديگر تأخيربرداشتنی نيست اگر شما اين حقيقت را بدانيد. پس نيامده جبران کنيد، جلويش را بگيريد و میتوانيد جلويش

[1]. يونس/ 90.

[2]. يونس/ 91.