سرنوشت قوم ثمود و عاد و ...

بعد قرآن مطلبی را نه به صورت نقل حکايت [ذکر میکند.] گاهی قرآن قصص را که ذکر میکند کمی به تفصيل ذکر میکند مانند اينکه میخواهد قصه را بيان کرده باشد و گاهی به يک قصه اشارهای میکند فقط برای آنکه انذاری شده باشد و تنبّه و تذکری پيدا بشود. داستان ثمود و عاد و قوم فرعون و مؤتفکات را به طور اشاره ذکر میکند و رد میشود (بعد توضيحی در اين جهت عرض میکنيم) آنگاه میفرمايد:

فَامّا ثَمودُ فَاهْلِکوا بِالطّاغِيَةِ اين حاقّه که نام ديگرش قارعه (کوبنده) است، اين اقوام او را تکذيب کردند. ثمود به وسيله يک طاغيه هلاک شد. طاغيه يعنی يک حقيقت سرکش، يک بلای سرکش تسخيرناپذير. بدون اينکه قرآن اشاره کند آن بلای سرکش تسخيرناپذير چيست، همينقدر اشاره میکند و رد میشود.

بعضی از مفسرين احتمال دادهاند- ولی ديگران رد کردهاند و بحق هم رد کردهاند- که مقصود از طاغيه در اينجا خود طغيان است؛ مقصود اين است که آنها به سبب طغيانشان هلاک شدند. البته اين نظر فیحد ذاته میتواند درست باشد ولی به چند دليل درست نيست که دو دليلش را مفسرين ذکر کردهاند، يکی هم علاوه من عرض میکنم. يکی اينکه به قرينه آيه بعد که«وَ امّا عادٌ فَاهْلِکوا بِريحٍ صَرْصَرٍ عاتِيَةٍ» قهراً بالطاغيه هم بايد رديف آن باشد يعنی بايد عذابی باشد که موجب هلاکت آن قوم آن عذاب باشد نه عمل آنها. ديگر اينکه اگر مقصود از طاغيه طغيان خود آنها میبود بايد با «لام» ذکر میشد (لِلطّاغيه) که اين را هم بعضی مفسرين گفتهاند. سوم- که من عرض میکنم- اين است که جلوتر خود