است که با آنها توافق نکن؛ یعنی به توافقی که آنها پیشنهاد میکنند، تن نده. اینکه کسی به کس دیگر که او دعوی و برنامهای دارد پیشنهاد توافق و تصالح میکند بر اساس اینکه کمی در حرفهایت تخفیف بده، ما هم در حرفهای خودمان تخفیف میدهیم، یک جوری با هم کنار میآییم، قرآن اساساً تن دادن به چنین توافقی را «اطاعت» مینامد (کلمه خشنی است) یعنی چنین به توافق رسیدن در واقع نوعی مطیع شدن، فرمان آنها را اطاعت کردن و تسلیم آنها شدن است؛ کأ نّه کسی که جز اطاعت خدا اطاعت کسی را نمیپذیرد درواقع اطاعت آنها را پذیرفته است.

آیه بعد از آن آیه (وَدّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیدْهِنونَ) موضوع اطاعت یا موضوع این موافقت و توافق را روشن میکند. موضوعش ادهان است، ادهانِ دو طرفی، یعنی سهلگیری دو طرفی؛ تو هم کمی در حرفهایت سهل بگیر، ما هم کمی در حرفهایمان سهل میگیریم (تساهل). اصطلاحی امروز پیدا شده است به نام «تساهل». تسامح- در مورد خودش- نسبتاً تعبیر خوبی است. ولی اینها اسمش را گذاشتهاند تساهل، تساهل دینی، که از تساهل دینی دفاع میکنند، نقطه مقابل تعصب. به نظرم این لغت را اول بار تقیزاده به این معنی وضع کرد.

مقصود از کلمه «ادهان» همین است که تو در بعضی از حرفهایت یک مقدار نرمش و تساهل نشان بده، گذشت نشان بده، ما هم در بعضی از حرفهایمان، بعد با هم کنار میآییم.

این را قرآن به شدت نفی کرد که فرمود: فَلا تُطِعِ الْمُکذِّبینَ. وَدّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیدْهِنونَ.