آنجا که لفظ «غَنَم» به معنی گوسفند است). یکی بعد از این آیه است: فَکلوا مِمّا غَنِمْتُمْ. آن هم مثل این آیه است. هرچه اینجا بگوییم، آنجا هم مانند آن است. همچنین در قرآن آمده است:

فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ کثیرَةٌ [1] در نزد خدا مَغْنَمهای بسیاری است. میخواهد به مردم بفهماند که فواید بسیاری که شما میخواهید از دنیا ببرید و چشم به آن دوختهاید نزد خداست. معلوم است که مقصود این نیست که غنائم دارالحرب نزد خداست، بلکه مقصود تفضلات زیاد است، چون آنچه خدا به بشر میدهد اضافی است یعنی انسان چیزی از خدا طلبکار نیست، هرچه که خدا به بنده میدهد تفضل است. پس مامیبینیم کلمه «مغانم» در قرآن در جایی استعمال شده است که اختصاص به غنائم دارالحرب ندارد. معلوم میشود که اگر معنای این کلمه اختصاصاً غنائم دارالحرب بود، درست نبود که قرآن بگوید: فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ کثیرَةٌ بلکه باید کلمه دیگری به جای آن به کار میبرد.

دوم، حدیث نبوی؛ که اهل تسنن هم روایت کردهاند و مخصوصاً در نهایه ابناثیر هست. مضمونش این است: مَنْ لَهُ الْغُنْمُ عَلَیهِ الْغُرْمُ. این حدیث در فقه مورد استعمال دارد و در آنجا سنیها هم قبول دارند که معنایش این است که هرکسی که سود، مال اوست ضرر هم به او تعلق میگیرد. این حدیث به صورت ضربالمثل هم درآمده: مَنْ لَهُ الْغُنْمُ عَلَیهِ الْغُرْمُ هرکس که در موردی سود آن را میبرد ضررش را هم باید متحمل بشود. بدیهی است در این حدیث معنی «غُنم» غنیمت دارالحرب نیست بلکه سود است. پس معلوم شد کلمه «غُنم» در

[1]. نساء/ 94.