چطور علامت نفاق است؟ معلوم است: اگر انسان به خدا ایمان داشته باشد قهراً به کمالات الهی هم ایمان دارد یعنی خدا را رحمن، رحیم، ربُّ العالمین و مالک یومالدین میداند که ما در سوره حمد میخوانیم: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ. الرَّحْمنِ الرَّحیمِ. مالِک یوْمِ الدّینِ. سپاس اختصاصاً مال ذات خداوندی است، آن که پرورشدهنده و تربیتکننده و به کمال برنده همه جانهاست، و آن که رحمن است یعنی عالم را که خلق کرده است به رحمت خود آفریده است، و رحیم است، مخلوقات خودش را و انسان را باز با رحمت خودش به سوی کمال میبرد، و مالک روز جزاست، صاحب اختیار روز جزاست، پادشاه صاحب قدرتِ منحصرِ روز جزاست. معنی ایمان به خدا این است. حال آیا ممکن است انسان به خدا با همین صفات ایمان داشته باشد یعنی به اللَّه که ربالعالمین است ایمان داشته باشد، به رحمانیت اللَّه ایمان داشته باشد، به رحیمیت اللَّه ایمان داشته باشد، به مالک یوم الدین بودن اللَّه ایمان داشته باشد و بخواهد دو رکعت نماز برای این اللَّه بخواند و به درگاه این اللَّه نیاز ببرد و از او چیز بخواهد، آنوقت با کسالت و ناراحتی و بینشاطی و بیرغبتی؟ چنین چیزی امکان ندارد. پس حتماً ایمانش خراب است، ایمانش ظاهری است، از روی عادت میآید [نمازی میخواند.] خیال میکند ایمان دارد، در آن ته دلش ایمان ندارد. ایمان اگر در ته دل انسان باشد انسان را از روی رغبت به عبادت میکشاند.

وَ لا ینْفِقونَ الّا وَ هُمْ کارِهونَ در مسئله زکات و انفاق در راه خدا آیا ممکن است انسان به خدا ایمان داشته باشد [و این کار را با کراهت انجام دهد؟] معنای اینکه به خدا ایمان داشته باشد این است که