حَسْبَک اللَّهُ خدا تو را بس است.

هُوَ الَّذی ایدَک بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنینَ در گذشته هم همین طور بوده. ای پیغمبر! مگر در گذشته تو را عده و عُده ظاهری حمایت کرده است؟! در گذشته حامی تو تأیید الهی بود، بعد از این هم همینطور خواهد بود. هُوَ الَّذی ایدَک بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنینَ خدا همان است که تو را با آن نصرتی که از آسمان نازل کرد (ظاهراً مقصود از نصرت آسمانی، نزول فرشتگان [در جنگ بدر] است) و به وسیله نیروهای زمینی که مؤمنین بودند یاری کرد، یعنی خدا تو را از آسمان و زمین یاری کرد؛ بنابراین جای این نیست که ترس و بیمی در کار باشد؛ نه، هُوَ الَّذی ایدَک بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنینَ.

مکرر این مطلب را عرض کردهایم که با اینکه سراسر قرآن توحید خالص است و همه جا صحبت از مشیت مطلق پروردگار است، ولی قرآن مسئله شرایط و اسباب را همیشه یادآوری میکند یعنی شرایط و اسباب را صحیح میداند، نمیگوید خداست که تو را تأیید کرد بدون سبب؛ سببش را ذکر میکند: تو را، هم از راه اسباب آسمانی تأیید کرد که نزول آن ارواح فرشتگان بود و هم از راه اسباب زمینی، یعنی به وسیله نفرات باایمان، بِالْمُؤْمِنینهمکاری و همدلی

در زندگی فردی بشر عامل اوّلی اختلاف است یعنی اصل این