نکردهاند تو نباید پیمان را نقض کنی. فَمَا اسْتَقاموا لَکمْ فَاسْتَقیموا لَهُمْ [1] مادامی که آنها با استقامت به نفع شما یعنی به نفع پیمانی که با شما بستهاند ایستادهاند شما هم باید بایستید. یا در آیه دیگر میفرماید: فَاتِمّوا الَیهِمْ عَهْدَهُمْ الی مُدَّتِهِمْ [2]بیان نهجالبلاغه درباره وفای به پیمان

در مسئله پیمان، یک بیانی هست در نهجالبلاغه که باید آن را برای شما بخوانم تا ببینید که از نظر علی علیه السلام مسئله وفای به پیمان یک مسئله عمومی و انسانی است.

در فرمان معروفی که به فرماندار خودش- و به مقیاس امروز به استاندار خودش- مالک اشتر مینویسد، یکی از دستورهایش این است که مبادا با مردمی عهد و پیمان برقرار کنی و بعد هرجا که دیدی منفعت این است که عهد و پیمان را نقض کنی آن را نقض نمایی. بعد حضرت استناد میکند به جنبه عمومی و بشری عهد و پیمان که اگر بنا بشود پیمان در میان بشر احترام نداشته باشد، دیگر سنگ روی سنگ نمیایستد.

عبارت این است: وَ انْ عَقَدْتَ بَینَک وَ بَینَ عَدُوٍّ لَک عُقْدَةً اوْ الْبَسْتَهُ مِنْک ذِمَّةً فَحُطْ عَهْدَک بِالْوَفاءِ اگر با دشمن خودت پیمان بستی یا آنها را با شرایط ذمّه قبول کردی [3] [به پیمانت وفادار باش] وَ ارْعَ ذِمَّتَک بِالْامانَةِ وَاجْعَلْ

[1]. توبه/ 7.

[2]. توبه/ 4.

[3]. مسئلهای است که اهل کتاب را گاهی با شرایط ذمه میپذیرند و گاهی با آنها قرارداد صلح میبندند. در اینجا کلمه دشمن به کار رفته که اعم است.