و پس از این مرحله قوه مدرکه شروع می‌کند به ادراک مفردات و نسب و ترکیب و تجزیه محسوسات و متخیلات، و البته بیان تفصیلی آنها از توانایی ما بیرون است‌

نظریه عقلی‌

چنانکه مکرر گفته شده است عقلیون معتقد به فطری بودن و خاصیت ذاتی بودن یک رشته از معقولات هستند و ما در صدر مقاله بطلان این نظریه را به طور کلی روشن کردیم و ثابت کردیم که تصور هیچ چیز بدون اینکه قوه مدرکه واقعیت آن شئ را به نحوی از انحاء بیابد ممکن نیست حاصل شود و ذهن انسان در ابتدا لوح بی نقشی است و همه این نقشها و تصورات از راه برخورد قوه مدرکه با واقعیتی از واقعیات عارض ذهن می‌شوند. علیهذا این نظریه در هیچ موردی قابل قبول نیست و لزومی ندارد که آنچه بالخصوص در این مورد گفته شده نقل و انتقاد کنیم. از کسانی که علیت و معلولیت را جزء معقولات فطری می‌دانند و بیانات خاصی در این مورد دارد «کانت» است. وی علیت و معلولیت را یکی از معقولات دوازده گانه خویش که همه به‌