ماتریالیسم دیالکتیک مدعای نسبیون را در باب حقیقت می‌پسندد و در عین حال از شکاک بودن احتراز دارد.

ما بعداً در همین مقاله در این باره گفتگو خواهیم کرد و اثبات خواهیم نمود که ماتریالیسم دیالکتیک نیز با آنکه از شکاک بودن احتراز دارد از روش یقین خارج شده و از شکاکان پیروی نموده است.

راستی اگر ما دخالت اعصاب یا ذهن و بالاخره دستگاه ادراکی خود را در جمیع معلومات اعم از محسوسات و معقولات بپذیریم، صریحاً باید به مدعای شکاکان اعتراف کنیم و بگوییم ما نباید اطمینان داشته باشیم که آنچه درباره جهان می‌فهمیم با واقع و نفس‌الامر مطابق است، ما باید مسائل همه علوم طبیعی و ریاضی و فلسفه را با تردید تلقی کنیم.

در مقاله 2 اشاره شد و در مقاله 5 نیز خواهد آمد که ذهن قدرت دارد (فی الجمله) به ماهیت اشیاء به طور اطلاق و دست نخورده نائل شود و یک رشته مسائل است که ذهن می‌تواند با کمال جزم و یقین و اطمینان در آنها فتوا بدهد.

یادآوری چند نکته در اینجا لازم است:

الف. کلیه دانشمندانی که به یک عنوان خاص از ادراکاتی که مصداق خارجی دارند نفی اطلاق می‌کنند و به تأثیر و دخالت اعصاب یا مغز و بالاخره ذهن و دستگاه ادراکی در کیفیت ظهور و انکشاف جمیع اشیاء قائل‌اند خواه ناخواه جزء شکاکان قرار می‌گیرند هر چند خودشان از شکاک بودن احتراز دارند؛ مثلًا کانت فیلسوف شهیر آلمانی با آنکه از اینکه «شکاک» یا «سوفسطائی» خوانده شود بیزاری می‌جوید و خود را «نقّاد عقل و فهم انسان» می‌خواند بالاخره پس از نقّادیهای زیاد، ادلّه جدیدی (در خصوص طبیعیات) برله شکاکان می‌آورد. مسلک «کریتی سیسم» وی یک شکل جدید از اشکال مختلف و متنوع «سپتی سیسم» است؛ و همچنین ماتریالیسم دیالکتیک که نسبی بودن حقیقت را (در جمیع مسائل) می‌پذیرد، از لحاظ ارزش معلومات، شکل دیگری از شکلهای آن است.

ب. بعضی از دانشمندان، حقیقت حاصل از تجربه را از آن جهت که جنبه احتمالی دارد و موجب یقین نیست «حقیقت نسبی» اصطلاح کرده‌اند در مقابل حقیقت ریاضی که موجب یقین و قطعیت است و آن را «حقیقت مطلق» اصطلاح کرده‌اند.