نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 494
2. تفسیر قاسمی (محاسن التأویل)
نوشته جمال الدین ابو الفرج محمد بن محمد، معروف به قاسمی (متوفای 1332). وی در دمشق متولد شد و در فقه و تفسیر و حدیث شهرت یافت و از رهبران نهضت سیاسی ضد استعماری در منطقه شام بود. در محضر استاد شیخ محمد عبده به آموختن پرداخت و علم و سیاست را از وی فرا گرفت و در تفسیر خود از آنها بهره جست. او در تفسیر خود به آرای علمای گذشته در فقه و تفسیر اهتمام و توجه کرد و با احتیاط به دستاوردهای علمی روز هم توجه نمود. به همین علت اثر وی، از بهترین تفاسیر معاصر به شمار میرود و جامع آرای سلف و خلف و مأثور و معقول- با سبکی بدیع و متقن و دقیق- است. او در تفسیر خود با تسلط و مهارت زیاد بر زبان روز، سخن گفته است و به همین جهت کتاب وی شهرت فراوانی یافت و مورد توجّه همگان قرار گرفت. از ویژگیهای این تفسیر، توجه به اشارات علمی قرآن است. نویسنده این تفسیر، معتقد است که قرآن در بردارنده اسرار علوم کائنات است و از همین رو در مقدمه تفسیر خود، فصلی را به بحث در مورد مسائل نجومی مطرح در قرآن اختصاص میدهد و مسائل مربوط به آفرینش و تدبیر هستی را بررسی میکند و در پایان میگوید: «از شگفتیهای قرآن این است که چنین دقایقی علمی را که همه ملّتها از آن بیخبر بودهاند بیان میکند؛ چنانکه هیچ کس در هر زمان و با هر معلوماتی، در ایمان به آن تردید نمیورزد. پس مردمان گذشته، متناسب با علوم خود این آیات را میفهمیدند؛ تا اینکه علم و دانش توانست پرده از حقایق آنها بردارد تا معنای صحیح آنها بخوبی فهمیده شود. پس این گونه آیات برای متأخّرین معجزه است و این معجزات بتدریج- با پیشرفت علم- آشکار میگردد و هر اندازه علم و دانش توسعه یابد این حقیقت برای مردم روشنتر میگردد». [1] تألیف این تفسیر در سال 1329 پایان یافت.