تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 296

دقیقی دارد؛ مثلا در تفسیر «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ» [1] هدایت را به چهار مرحله تقسیم می‌کند که هر مرحله به دنبال مرحله دیگری است و بندگان در هنگام خواندن این آیه، از خداوند می‌خواهند که آنان را به مراتب اعلای هدایت، رهنمون سازد؛ و این، تفسیر لطیف و جالبی است از مسأله هدایت که شاید پیش از او دیگری بدان توجه ننموده است.
می‌گویند: پیرو مذهب اشعری بوده و به همین جهت با آنکه از تفسیر «کشّاف» اقتباسات فراوانی کرده، آن قسمت از کشّاف را که مربوط به مذهب اعتزال است در تفسیر خود نیاورده است؛ ولی این گفتار صحیح نیست؛ زیرا او در تفسیر خود پیرو اهل عدل و تنزیه است و به همین علت می‌بینیم بسیاری از آیاتی را که ظاهرشان مخالف دلیل عقل است تأویل می‌کند؛ به عنوان نمونه، در تفسیر آیه «الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ» [2] می‌گوید: «إلّا قیاما کقیام المصروع؛ مانند حرکت ناهنجار افراد مبتلا به امراض عصبی» و این معنا نوعی ردّ بر کسانی است که گمان می‌کنند شیطان با دخالت مستقیم حالت انسان را دگرگون می‌کند. سپس کلمه «مسّ» را به جنون تفسیر می‌کند و می‌گوید: «این معنا بر اساس گمان کسانی است که می‌پندارند جن به شخصی بر می‌خورد و بدن او را لمس می‌نماید و عقلش را زایل می‌کند». [3]
معتزله نظری دارند که زمخشری نیز بر آن رفته است؛ بدین معنا که جنّ بر انسان، تسلطی جز اغوا و ایجاد وسوسه ندارد؛ چرا که خداوند زبانحال ابلیس را در قیامت این گونه بیان می‌کند: «وَ ما کانَ لِی عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی» [4] و

[1] فاتحه 1: 6.
[2] «کسانی را که ربا می‌خورند [از گور] بر نمی‌خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس، آسیمه سرش کرده است». بقره 2: 275.
[3] تفسیر بیضاوی، ج 1، ص 267.
[4] «هرگز من بر شما سلطه نداشته‌ام؛ جز آنکه شما را فراخواندم و شما دعوت مرا اجابت کردید». ابراهیم 14:
22.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 296

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست