عوامل فراوانی برای جعل حدیث و نسبت دروغ به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و اصحاب برگزیده آن حضرت و ائمه اطهار علیهم السّلام ذکر کرده‌اند که عمده‌ترین آنها از این قرار است:
1. احادیثی که توسط زنادقه (بی‌دینان) مسلمان‌نما و منافق جعل شده و قصد آنان از این کار افساد در دین و ایجاد اختلاف و تفرقه بین مسلمانان بود. حماد بن زید می‌گوید: «زنادقه چهار هزار حدیث جعل کرده‌اند» و ابو ریّه می‌گوید: «آنچه حماد بن زید نقل کرده است، احادیثی است که او به آنان دست یافته و توانسته است دروغ بودن آنها را هویدا سازد» [3] و گرنه زنادقه حجمی بسیار انبوه از احادیث را جعل کرده‌اند. معروف است که عبد الکریم بن ابی العوجاء- دائی معن بن زائده و پیش زاده (ربیب) حماد بن سلمه که احادیث جعلی را در نوشته‌های حماد وارد می‌کرد- هنگامی که دستگیر شد و او را نزد محمد بن سلیمان بن علی آوردند، محمد دستور داد او را به جهت زندیق بودنش گردن بزنند. وقتی به کشته شدن یقین کرد، گفت: «به خدا سوگند، چهار هزار حدیث جعلی را به احادیث شما افزوده‌ام که در آنها حلال را حرام و حرام را حلال کرده‌ام. روزی را که باید روزه بگیرید شما را به افطار برانگیخته و روزی که نباید روزه گرفت شما را وادار به روزه کرده‌ام». اگر یک