تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 274

ابن خلکان می‌گوید: «وی تألیفات مفیدی در علوم مختلف دارد؛ از جمله تفسیر قرآن که در آن، همه گونه مطالب مربوط به تفسیر را گرد آورده؛ و این تفسیر، واقعا کتابی عظیم است ولی [او] آن را کامل نکرد». [1] ابن حجر می‌گوید: «کسی که تفسیر فخر رازی را کامل کرد، احمد بن محمد بن ابی حزم نجم الدین مخزومی قمولی (متوفای 727) بود که مصری است». [2] حاجی خلیفه می‌گوید: «شیخ نجم الدین احمد بن محمد قمولی، تکمله‌ای بر تفسیر فخر رازی نوشت. و قاضی القضاة، شهاب الدین احمد بن خلیل خویی دمشقی آن را کامل کرد. وی در سال 639 درگذشت». [3] ابن ابی اصیبعه (متوفای 668) در شرح زندگی احمد بن خلیل خویی می‌گوید: «از جمله آثار شمس الدین خویی، تتمه تفسیر قرآن ابن خطیب (فخر رازی) است». [4]
اما اینکه فخر رازی تفسیر خود را تا کجا رساند که ادامه‌اش را به دیگران وا گذاشت، بشدت مورد اختلاف است.
ذهبی می‌گوید: «در پاورقی کتاب «کشف الظنون» این مطلب را یافتیم: آنچه من به خط سید مرتضی- به نقل از «شرح شفا» از شهاب الدین- دیدم این بود که فخر رازی به سوره انبیا رسیده بود». [5]
عده‌ای احتمال داده‌اند که رازی تفسیرش را به اتمام رسانیده بود و تنها تفسیر سوره واقعه مانده بود زیرا در تفسیر این سوره، تعلیقاتی از دیگران وجود دارد؛ به عنوان نمونه، در ذیل تفسیر آیه «جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ» [6] چنین آمده است: «در مورد این آیه چند مسأله وجود دارد: مسأله اول مربوط به علم اصول است که امام فخر الدین رازی آن را در مواضع مختلف بیان کرده است و ما بخشی از آن را می‌آوریم». [7]
ذهبی در ادامه این مطلب می‌گوید: «این عبارت نشان می‌دهد که امام فخر رازی در تفسیرش به این سوره نرسیده بود». [8] سپس نظر خویش را برای حل اختلافات

[1] وفیات الاعیان، ج 4، ص 249، شماره ترجمه 600.
[2] الدرر الکامنة فی أعیان المائة الثامنه، ج 1، ص 304. (التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 291).
[3] کشف الظنون، ج 2، ص 1756.
[4] عیون الأنباء، ج 2، ص 171.
[5] التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 292.
[6] واقعه 56: 24.
[7] تفسیر کبیر، ج 29، ص 156.
[8] التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 292.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 274

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست