نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 197
17. تفسیر ابن کثیر
ابو الفداء، عماد الدین اسماعیل بن عمرو بن کثیر دمشقی (متوفای 774) فقیه، مورّخ و مفسر مشهور؛ در تفسیر و تاریخ پیرو طبری بوده است. وی از ملازمان شیفته ابن تیمیه بود و در راه پیروی و دفاع از او آزار بسیار دید. ابن کثیر هفتاد سال عمر کرد و در اواخر عمر نابینا شد. پس از مرگ نیز در گورستان صوفیه کنار استادش به خاک سپرده شد. تفسیر ابن کثیر از معروفترین و شناخته شدهترین تفاسیر نقلی بازمانده از سالهای متأخر دوران پیش است. ابن کثیر، به شیوه ابن عطیه، «تفسیر طبری» را اصل قرار داده و در نقل احادیث و اقوال و آراء، درایت را در کنار روایت به کار گرفته و بلکه بر خلاف ابن عطیه، به تفصیل و با صراحت، به نقد و تحلیل روایات تفسیری پرداخته است و موضوعات و اسرائیلیات را تا حدود زیادی مشخّص و پرهیز از آنها را گوشزد کرده است و از پیشگامان این راه شمرده میشود. مقدمه کوتاهی هم مشتمل بر مطالب مربوط به شناخت راه تفسیر صحیح بر آن نوشته است که بیشتر آن را از «مقدمة فی اصول التفسیر» ابن تیمیه اقتباس کرده است. این تفسیر، نزد اهل سنت اعتبار والایی دارد و در حدّ خود منصفانه است و مورد عنایت همگان قرار گرفته است. مفسر، در این تفسیر به شیوهای مطلوب که بر اساس آن باید قرآن را تنها با قرآن و آراء سلف صالح تفسیر کرد و از هر گونه اعمال رأی و اجتهاد که صرفا مستند عقلی داشته باشد دوری جست، عمل کرده است. شیوهای که ضمن التزام به قرآن و سنت با نقد و ترجیح و اعمال نظر هم منافاتی ندارد و بدین جهت مورد پسند گذشتگان قرار گرفته است. ابن تیمیه به این دلیل از «تفسیر طبری» توصیف میکند و آن را أصحّ تفاسیر میشمرد که- در آن- گفتار سلف با سندهای ثابت و قابل اعتماد نقل شده و از آراء بدعتآمیز تهی است. محیی الدین خطیب در پاورقی تفسیر ابن کثیر میگوید: «کتابخانه اسلام، پس از صدور چنین فتوایی از شیخ الإسلام ابن تیمیه، به تفسیر شاگرد برومندش عماد الدین ابن کثیر که مانند خلاصهای از «تفسیر طبری» است و بیشترین بهره را از
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 197