نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 156
میکوشند». [1] لذا بسی جفا است که این تفسیر گرانقدر را به طور کامل، بیاعتبار جلوه دهیم، و بیاعتباری آن را معلول سهلانگاری و سستی کار مقاتل بدانیم؛ چنانکه فؤاد سزگین چنین قضاوت بیجایی را درباره او روا داشته است. میگوید: «تفسیر وی چندان مورد اعتبار نبوده؛ زیرا عنان کلام را به دست خیالپردازی سپرده، و هر کجا کاستی داشته از منقولات اسرائیلی عاریت گرفته است. علاوه که سند منقولات خود را بیان نمیدارد». [2] این یک گونه قضاوت عاری از تحقیق و عجولانه است که از مستشرقان دور نیست! باری، دکتر عبد اللّه محمود شحاته- اخیرا- این اثر ارزنده را احیا نموده و نسخههای متعدد آن را از کتابخانههای جهان جمع آوری کرده، تصحیح و تعلیق و تحقیق مناسب را انجام داده و در پنج مجلد به چاپ رسانده است که چهار مجلد آن اصل تفسیر همراه با متن قرآن و مجلد پنجم گزارشی گسترده از تفسیر و شرح حال مفسر و آثار علمی وی است.
گرایش عقیدتی مقاتل در تفسیر
وی انسانی آراسته و دانشمند و فردی صالح و با گرایشی سالم به مسائل اسلامی از جمله تفسیر قرآن مینگریست؛ [3] و همین گرایش عقیدتی سالم وی او را به سوی ارادتمندی به خاندان نبوّت سوق داده بود؛ از این رو در تفسیر قرآن هر جا که مرتبط به فضایل این خاندان میشد از جادّه انصاف منحرف نمیگردید؛ چیزی که در جای جای تفسیر وی بخوبی جلوهگر است. مثلا در ذیل آیه «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ» [4] میگوید: «یعنی أصحاب رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله منهم علی بن ابی طالب علیه السّلام» [5]. اینکه بالخصوص نام مولا امیر مؤمنان را جدا از صحابه یادآور میشود، دلیل بر
[1] همان، ج 5، ص 53- 52. [2] تاریخ التراث العربی، مجلد اول، ج 1، ص 85. [3] سابقا از صلاح و سلامتی عقیدتی وی سخن گفتیم و او را از تهمتهای ناروا که به او بسته بودند، مبرّا دانستیم؛ بویژه ارادت او نسبت به امام صادق علیه السّلام او را از تهمت بتری (زیدی) بودن نیز مبرّا میساخت. ر. ک: همین کتاب، ج 1، ص 263- 260، طریق هفتم از طرق تفسیری به ابن عباس. [4] توبه 9: 71. [5] تفسیر مقاتل، ج 2، ص 181.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 156