نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 144
هنگام سخن از ابن مسعود [1] و نیز در بیان طریق چهارم از طرق تفسیری به ابن عباس [2] و در شرح حال مفسران نامی پس از تابعان [3] از این تفسیر، سخن رفت.
3. تفسیر کلبی
ابو نضر، محمد بن سائب کلبی [4] کوفی (متوفای 146). ابن خلکان میگوید: «کلبی، صاحب تفسیر و عالم به انساب و در این دو رشته سرآمد و مقتدای همگان بوده است». جلال الدین سیوطی میگوید: «به بلندایی و پر محتوایی تفسیر کلبی کسی ننگاشته است». [5] این تفسیر از کهنترین و باارزشترین تفاسیر سلف شناخته شده و همواره مورد استفاده مفسران قرار داشته است. البته به جهت تهمتهای ناروایی که به وی بسته بودند، بزرگان اهل حدیث و تفسیر و نیز تاریخ، از همان دوران، در هنگام نقل حدیث از وی، با کنیه یا لقب از او یاد میکردند و در حالی که او را یکی از سرشارترین منبع تفسیر و حدیث و تاریخ میشناختند. سمعانی میگوید: «ثوری و محمد ابن اسحاق، هنگام روایت از او، میگفتند: حدّثنا ابو النضر، تا شناخته نشود. عطیّه عوفی او را با عنوان ابو سعید یاد میکرد و میگفت: حدثنی ابو سعید». [6] آراء تفسیری وی در کتب پس از وی امثال طبری، سیوطی، ابن عطیه، ابن کثیر، طبرسی و غیره فراوان به چشم میخورد و غالبا با همان عنوان «کلبی» و احیانا با عناوین دیگر از او یاد میشود و شاید به همین جهت، فؤاد سزگین به اشتباه رفته که میگوید: «طبری در تفسیر، از کلبی بهره نگرفته و در تاریخ اندکی از او بهره گرفته است»! [7]
[1] همین کتاب، ج 1، ص 202. [2] همان، ص 253. [3] همان، ص 415. [4] منسوب به قبیله «بنی کلاب» یا «بنی کلب» از قبایل اصیل عربی. [5] شرح حال وی و بلندای مقام او در رشتههای مختلف علوم و معارف اسلامی، به هنگام سخن از طرق تفسیری به ابن عباس (طریق نهم)، و نیز در بیان حال مفسران نامی پس از تابعان (شماره 7) گذشت. [6] الانساب، ج 5، ص 86. [7] تاریخ التراث العربی، مجلد اول، ج 1، ص 81.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 144