نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 60
تشخیص صحیح دارند درک نمیکنند. سوم آنچه فقط خدا و امینان وحی و راسخان در علم آن را میدانند» [1]. آیه مبارکه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً» [2] و همچنین آیه مبارکه «وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ یُعَلِّمُکُمُ اللَّهُ» [3] به این مضمون اشاره میکند.
انواع تفسیر
ابن جریر طبری با چند سند از ابن عباس نقل میکند: «تفسیر چهار بخش است: 1. آنچه (قاری) عرب از راه فهم لغت میفهمد؛ 2. آنچه همگان در فهم آن مکلف هستند و هیچ کس در داشتن آن معذور نیست؛ 3. آنچه تنها دانشمندان بدان میرسند؛ 4. آنچه جز خداوند کسی نمیداند» [4]. بدر الدین زرکشی این تقسیم را درست دانسته، در شرح آن میگوید: «آن که عرب میداند بخشی است که برای فهم آن به زبان خودش یعنی واژهشناسی رجوع میکند؛ مراجعه به واژهشناسی برای آن است که مفسر، معانی واژهها را به دست آورد و مصادیق آنها را بشناسد که این گونه وظیفهها بر عهده قاریان قرآن نیست. حال اگر محتوای واژهها یک عمل بود نه علم، برای حجت دانستن آن، شهادت یک یا دو نفر یا استشهاد به یک یا دو بیت از اشعار عرب کافی است، اما اگر محتوای واژه چیزی باشد که علم پیدا کردن بدان لازم است، آنچه در بالا گفته شد کافی نیست، بلکه باید آن لفظ به سر حد استفاضه برسد و شواهد شعری زیادی آن را تأیید کند و مراجعه به اعراب از آن جهت لازم است که اگر در مواردی اختلاف در اعراب موجب اختلاف در معنا شود، هم قاری و هم مفسر لازم است آن موارد را بیاموزند تا مفسر بتواند معنای صحیح آن را به دست آورد و قاری در مقام قرائت دچار اشتباه نگردد. اما اگر در موردی اختلاف در اعراب ارتباطی با معنا نداشته
[1] وسائل الشیعه، ج 27، ص 194، شماره 44. کتاب الاحتجاج، ج 1، ص 376. [2] «ای اهل ایمان اگر خدا ترس و پرهیزگار شوید خدا به شما فرقان بخشد [دیده حق بین عطا فرماید]» انفال 8: 29. [3] «و از خدا بترسید، خداوند به شما [مصالح امور] میآموزد». بقره 2: 282. [4] جامع البیان، ج 1، ص 26.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 60