نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 411
7. استناد به پارهای از نصوص کتب عهدین
در مواردی که در قرآن به طور اجمال آمده و جزئیات آن در کتابهای پیشینیان یافت میشود. البته این استناد در مواردی بوده که در آن احتمال تحریف نمیرفته است؛ مانند تاریخ انبیا و سیره پادشاهان بنی اسرائیل و داستانها و سرگذشتهایی از این قبیل. به عنوان مثال میتوان به سرگذشت ابراهیم خلیل، لوط و یوسف اشاره کرد که در تورات به جزئیات آن پرداخته شده، ولی قرآن با حذف زواید، تنها آن بخش از داستان را که صحیح و معقول و پندآمیز است آورده است؛ در حالی که در تورات، تصویری محرّف از داستانها ارائه شده که از نظر عقل سلیم غیر قابل قبول است و تنها بخشهایی از آن دست نخورده باقی مانده است که احیانا قابل استفاده است و تیزبینان و فرهیختگان صحابه و تابعان، تنها همین بخشها را نقل میکردند، [1] نه اینکه بدون بررسی و تحقیق، به تمامی آنچه در کتب سلف آمده استناد جویند. «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ، أُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ» [2]. آری، فراگیری از اهل کتاب و پیروی از آنان در تمام آنچه به هم بافتهاند، نکتهای است که صحابه و تابعان به آن توجه و از آن پروا داشتند. البته گروههایی از خودباختگان کوتهاندیش یا سیاست بازان بودند که بیپروا به این کار دست میزدند. (درباره شرح آن و پیآمدهای ناگوار آن در آینده بحث خواهیم کرد) بنابراین گفتار ذهبی که به طور مطلق مدعی است که تابعان برای فهم معانی قرآن به اطلاعاتی استناد میجستهاند که از طریق اهل کتاب و از درون کتابهای آنان به دست میآوردند، [3] سخنی نادرست است و بطلان این پندار را- که به صحابی گرانمایهای چون عبد اللّه بن عباس نیز نسبت داده بودند- در شرح حال وی آشکار ساختیم.
[1] مثل دلایلی که ابو الکلام آزاد درباره «ذو القرنین» از درون تورات به دست آورده است و میگوید که مقصود، کورش- پادشاه ایرانی- است که به بازسازی بیت المقدس اقدام کرد و بنیاسرائیل را که در بند طاغوت زمان (بخت نصّر) بودند آزاد نمود و به آنان پناه داد. [2] «پس بشارت ده به آن بندگان من که به سخن گوش فرا میدهند و بهترین آن را پیروی میکنند؛ اینانند که خدایشان راه نموده و اینانند همان خردمندان». زمر 39: 18- 17. [3] التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 99.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 411