نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 409
مجموعه، همچون ذخیرهای سرشار در اختیار صحابه قرار داشت و آنان، آن را به تابعان پس از خود سپردند. در گذشته، حدیث مسروق بن اجدع را در این باره که به توصیف فراگیری صحابه از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و میزان دانش هر یک از صحابه پرداخته بود آوردیم.
3. در نظر گرفتن اسباب النزول
و مناسبتهایی که باعث نزول یک یا چند آیه یا یک سوره یا کمتر و بیشتر است؛ زیرا آنان به راحتی به اسباب النزول دسترسی داشتند. هم ایشانند که این اسباب النزول را در ضمن آثار و اخبار خود نقل کردهاند. از آنجا که آیات دارای شأن نزول به مناسبت حوادث خاصی نازل شده و به جوانب و خصوصیات ویژهای نظر دارد که در درون آن حوادث و مناسبتها نهفته است، شأن نزول، بهترین دلیل برای زدودن ابهامات حاصله در برخی تعابیر قرآنی ناظر به آن حوادث است. کسانی که در آن عهد- عهد تابعان- میزیستهاند، یا خودشان مستقیما در متن حوادث حضور داشتند و یا قادر بودند که با شاهدان عینی آن صحنهها دیدار کنند و از زبان آنان بشنوند. این منبع که یکی از سرشارترین منابع در جهت رفع ابهام از برخی ظواهر آیات به شمار میرود به راحتی در دسترس تابعان بود.
4. لغت اصیل عربی فصیح
به ویژه اشعار عرب که دیوان (واژهنامه) و دائرة المعارف آداب و رسوم عرب محسوب میشود؛ و برای آگاهی از مزایای زبان عرب و شیوههای گفتاری آن، مراجعه به آن ضروری است. قرآن هم بر اساس همان شیوهها نازل گردیده و در قالب همان تعابیر متعارف ریخته شده بود؛ با این تفاوت که قرآن با اسلوبی برتر و بافتی محکمتر شکل گرفته بود. ابن عباس به شاگردان خود سفارش میکرد یا به تعبیر بهتر، آنان را وا میداشت که برای آشنایی با واژههای ناآشنای قرآن، به اشعار عرب مراجعه کنند و خودش خصوصا بنیانگذار و پیشوای این روش تفسیری- تفسیر لغوی- به شمار میرفت؛ به گونهای که درباره او گفتهاند: او بنیانگذار شیوه تفسیر لغوی شناخته شده است. [1]
[1] التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 75. به نقل از المذاهب الاسلامیة فی تفسیر القرآن، ص 69. نیز ر. ک: مذاهب التفسیر الاسلامی، ص 90.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 409