نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 288
مدارس تفسیر
صحابه جلیل القدر به هر کجا کوچ کردند و در هر کجا از قلمرو بزرگ اسلام اقامت گزیدند، مدرسهای گسترده و مستحکم بنا نهادند و به وسیله آن، معارف کتاب و سنت را گستراندند. مشهورترین مکتبهای تفسیری که بر اساس آوازه بنیانگذاران آن شهرت یافته از این قرار است:
1. مدرسه مکه
مدرسه مکه را عبد اللّه بن عباس بنا نهاد. وی در سال 40 پس از شهادت امیر مؤمنان علیه السّلام، که بصره را به مقصد حجاز ترک گفت، این مکتب را پیریزی کرد. او از طرف امام علیه السّلام والی بصره بود، ولی پس از ایشان هیچ ولایتی را نپذیرفت؛ بر آستانه حرم الهی نشست و در آنجا سرگرم ادای رسالت خود در نشر علوم و معارفی گردید که از امام علیه السّلام آموخته بود. این مکتب تفسیری در تمام طول عمر ابن عباس رواج داشت. فارغ التحصیلان این مدرسه، بزرگترین عالمان آن روزگار جهان اسلام بودند. این مدرسه و فارغ التحصیلانش در سراسر جهان آوازهای بلند داشتند. آثار نیکوی این مدرسه به عنوان سنتهای مورد قبول در میان مردم قرار گرفت و هم چنان باقی است. شاید داناترین تابعان نسبت به معانی قرآن شاگردان ابن عباس و فارغ التحصیلان مدرسه او باشند. ابن تیمیه میگوید: «داناترین مردم در زمینه تفسیر، اهل مکه هستند؛ زیرا اصحاب ابن عباساند؛ افرادی چون مجاهد، عطاء، عکرمه و دیگران مثل طاووس، ابو شعثاء، سعید بن جبیر و امثال اینان هستند. اصحاب ابن مسعود در کوفه نیز از داناترین مفسرانند؛ از این روست که از دیگران ممتاز گردیدهاند» [1].
2. مدرسه مدینه
قوام مدرسه مدینه به صحابه موجود در مدینه به ویژه سیّد القرّاء ابیّ بن کعب