برای برخی مایه شگفتی است که تفاسیر مأثور از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله اندک باشد، ولی این تعجب بی‌مورد است؛ زیرا در گذشته گفتیم که اولا در آن زمان ابزار فهم قرآن فراوان بوده است. ثانیا تمامی روایات مربوط به احکام، تفسیر مبهمات و تفصیل مجملات قرآن به حساب می‌آید. البته موارد سؤال و جواب درباره تفسیر قرآن که با نص صریح به ما رسیده باشد اندک است؛ زیرا- چنان که معلوم شد- نیاز به بیشتر از آن احساس نمی‌شده است، ولی همین تفاسیر اندک نبوی، در واقع زیاد بوده، ولی کمتر نقل شده است. بنابراین آنچه اندک است نقل تفسیر است نه اصل و مصدر اصیل آن.
جلال الدین سیوطی می‌گوید: «تفاسیری از پیامبر که از طریق صحیح از صحابه به ما رسیده باشد بسیار اندک است؛ بلکه آن بخش که با سند صحیح به خود حضرت برسد، به غایت کم است». وی در پایان کتاب «الاتقان» آنها را برشمرده و تعداد تفاسیر مأثور از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله را که با نص صریح به ما رسیده باشد حدود 250 حدیث ذکر کرده است. [1]
این تعداد تفسیر در مقابل آن همه آیات و مواضع ابهام فراوان آن، بسیار ناچیز است؛ به گونه‌ای که احمد بن حنبل را واداشته است تا تفسیر منقول از پیامبر را یکسره انکار کند. وی گفته: «سه چیز است که بر اساس محکمی استوار نیست:
1. مغازی (اخباری که مربوط به نبردهای عهد رسالت باشد)، 2. ملاحم (روایات مربوط به فتنه‌های دوران آخر الزمان)، 3. تفسیر».
بدر الدین زرکشی می‌گوید: «پیروان محقق او (احمد بن حنبل) گفته‌اند: منظور این است که تفاسیر منقول که دارای سند صحیح و متصل باشد کم است؛ و گر نه روایات در این مورد چندان اندک نیست» [2]. خصوصا که ابن حنبل، سنت را تماما تفسیر قرآن قرار داده؛ چنان که خواهیم گفت.
بنابراین اگر ما سیره و سنت پیامبر و احادیث شریف وارد شده در بیان اصول و فروع دین و معارف اسلام و ادله احکام را به آن احادیث به ظاهر اندک درباره تفسیر