نغز و طرفه ميگفته و بهمين جهت به ذو اللسانين ملقّب بوده و هردو گونه اشعارش مابين اهل فنّ مسلّم، بالخصوص اشعار تركى او بى‌نظير، تخلّص او در اشعار تركى نوائى و در اشعار فارسى فانى يا فنائى بوده است.

در خردسالى با سلطان معظّم كه همدرس و هم‌مدرسه بوده‌اند عهد و پيمان بسته بودند كه هركدام بسلطنت برسد از حال ديگرى تفقّد نموده و فراموشش ننمايد پس نوائى بمرام تحصيل كمالات و معارف بخراسان و سمرقند و بلاد بسيارى سياحتها كرد، در اين بين مبتلاى فقر و فاقه و فلاكت گرديد بطورى كه مافوق آن متصور نبود تا آنكه سلطان حسين ميرزا در هرات متمكّن اريكه سلطنت شد و بحكم همان معاهده ديرينه نوائى را از سمرقند احضار كرده و به مهردارى و بعض مناصب عاليه مفتخرش كرد و بفاصله اندك‌مدتى مقام صدارت را بدو عنايت فرمود و كارش بجائى رسيد كه هريك از برادران و فرزندان سلطانى ملازمت او را مايه شرف و افتخار خود مينمودند، او نيز با آن‌همه عزّت و جلالت و مشاغل فوق العادة كه داشته تمامى اوقات فراغت خود را بتأليف و مطالعات علميّه مصروف مينمود، مجلس او مجمع علما و فضلا و مرجع ارباب كمال بود، ادبا و شعرا و ارباب فضل و هنر و صنعت را مشمول همه‌گونه عواطف مقتضيه ميكرد، در ترقيات صنايع و معارف اهتمام تمام بكار ميبرد، خودش نيز از فنون شعرى و ديگر فنون و مزاياى آن جماعت بهره‌مند ميشد.

كتابخانه او عمومى و مرجع استفاده مورّخ شهير خواندمير مؤلف حبيب السّير و افاضل ديگر بوده است، عاقبت از امور دولتى استعفا داد و منزوى گشت، با ملا عبد الرحمن جامى مصاحب بود، درويشى را بهمه آن مراتب ساميه مقدّم داشت، آداب سير و سلوك را رعايت مينمود و در عين حال انزوا، باز هم همواره مورد تفقّدات و عنايات شاهى بود عكس امير على شير نوائى- 20