قوشچى‌

على بن محمد- سمرقندى، ملقّب به علاء الدين، معروف به ملا على قوشچى كه گاهى فاضل قوشچى نيز گويند از مشاهير علماى عامّه ميباشد كه عالم فاضل محقّق متكلّم مدقّق رياضى بود، نخست در سمرقند اغلب علوم متداوله را از علماى آن شهر تحصيل و هيئت و رياضيّات را از قاضى‌زاده رومى سالف الترجمة و الغ بيگ بن شاهرخ بن امير تيمور سلطان ماوراء النهر كه نسبت بفنون رياضى ميل مفرطى داشته اخذ نمود پس بى‌اجازه سلطان بكرمان رفت و بعد از تكميل تحصيلات علميّه باز بسمرقند مراجعت و از سوء ادب خود با حلّ بعض جهات اشكال قمرى كه از قديم الايّام در تحت ابهام و اشكال بوده اعتذار نمود و رساله‌اى را كه در اين موضوع نگاشته بوده بنظر سلطانى رسانده و بيش از اندازه مورد تحسين گرديد. از كثرت تقرّبى كه در نزد آن سلطان علم‌دوست داشته بخطاب فرزندى مخاطب بود و او را بتكميل رصدخانه‌اى كه در سمرقند تأسيس داده بوده بگماشت، او نيز آن امر مهم را با كمال همّت خاتمه داده و زيج الغ بيگى را كه بزيج جديد معروف بوده و غياث الدين جمشيد و قاضى‌زاده رومى كه پيش از او متصدى آن بوده و لكن بجهت حلول اجل موفق باتمام آن نبوده‌اند بپايان رسانيد لكن بعد از وفات آن سلطان قدردان در اثر قدرندانى علم و عالم كه از اولاد و اعقاب وى احساس نمود بجهت ايفاى وظائف حج تحصيل اذن نمود در تبريز مورد توجّهات اوزون حسن (873- 882 ه ق- ضعج- ضفب) از حكمرانان زبردست آق‌قويونلى (كه تبريز را هم پايتخت نموده بود) گرديد و بجهت عقد مصالحه بين او و سلطان محمد خان ثانى عثمانى (855- 886 ه ق- ضنه- ضفو) باستانبول رفت، پس از ايفاى وظائف سفارت، اقامت او در استانبول را درخواست نمودند او نيز با وعده عودت، بآذربايجان رفت و در عقب، گماشتگان دولتى اعزام و باتمام اعزاز و اكرام باز باستانبولش بردند او نيز بعد از ورود، رساله محمديه را در علم حساب بنام سلطان محمد خان نوشت و ماهى دويست درهم براى خود او معيّن بود و هريك از اولاد و توابع وى نيز بمنصبى مفتخر گرديدند و اخيرا بمدرّسى مدرسه ايا صوفيا منسوب شد و با خواجه‌زاده قاضى استانبول ملاقات‌