نام کتاب : ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب نویسنده : مدرس تبریزی، محمدعلی جلد : 1 صفحه : 302
بيدل سيد ميرزا محمد رحيم-
معروف بحاج ميرزا رحيم، پسر ميرزا سيد محمد طبيب، شيرازىّ المسكن، اصفهانىّ الاصل، كه پدرش بالتماس كريم خان زند از اصفهان بشيراز آمد، در آنجا اقامت كرد و چند فرزند از وى بوجود آمد كه يكى همين صاحب ترجمه سيد ميرزا محمد رحيم است كه نديم و طبيب بلكه حكيمباشى فتحعلى شاه قاجار بود و اجدادش نيز در سلك اطبّا و حكما منسلك و حكيمباشى سلاطين صفويّه بودهاند، لقب فخر الدولة داشت و اشعار خوب و آبدار مىگفت و بيدل تخلّص ميكرد و از او است:
بيابانى است عشق اى دل كه پيدا نيست پايانش
بمنزل كى رسى تا گم نگردى در بيابانش
ندانم عشق را ملّت، ولى هركس كه عاشق شد
مسلمان كافرش ميخواند و كافر مسلمانش
وفات بيدل در قم و موافق فرموده ذريعه اندكى بعد از فتحعلى شاه، در اوائل سلطنت محمد شاه قاجار (1250- 1264 ه قمرى) واقع شده و اينكه در آثار عجم تاريخ وفاتش را در سال هزار و دويست و شش نوشته اشتباه است و با دوره زندگانى پسرش حاجى ميرزا على كه در زير مىنگاريم نميسازد.
حاج ميرزا على مذكور كه لقب فخر الدولة داشته و به فخر تخلّص ميكرده نيز از فضلا و ادباى شيراز و جامع معقول و منقول و از رياضيّات و طبيعيّات بهرهور بود و شعر خوب مىسروده و از او است:
در كشورى كه افراخت، سلطان عشق رايت
ديگر ز شحنه عقل، آنجا مجو كفايت
گفتى مرا خبر ده ز اسرار عشق و رندى
اى جاهل، اين حديثى است موقوف بر درايت
دردا كه شد گرفتار، دل در نهايت عمر
از آنچه كرد پرهيز، بيچاره در بدايت
حاج ميرزا على در سال هزار و سيصد و شش از هجرت (1306 ه قمرى) در شيراز وفات يافت و جنازهاش را بعتبات عرش درجات نقل دادند.
ميرزا محمد حسين پسر حاجى ميرزا على مذكور و نوه بيدل نيز داراى علم و عمل و در زهد و تقوى بىبدل بود شعر خوب ميگفت و به همدم تخلّص ميكرد و از اشعار او است:
نام کتاب : ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب نویسنده : مدرس تبریزی، محمدعلی جلد : 1 صفحه : 302