1. تعريف دين و دنيا

از آن رو که تعريف دين در آغاز اين رساله بيان گرديد، در اين قسمت از تکرار آن صرف‌نظر مي‌کنيم و به اختصار عرض مي‌کنيم که مراد ما از دين، مجموعه‌اي از معارف، عقايد، احکام، اخلاق و... است که خداوند براي هدايت انسان، از طريق نزول وحي و نيز سنت و عقل در اختيار بشر قرار داده است.

و اما دنيا از ماده‌ي «دنو» به معناي نزديکي يا از ريشه «دني» به معناي پستي و دنائت و مرحله‌ي نازله از حقيقت هستي، اشتقاق يافته است. [1] ولي در اصطلاح، معاني گوناگوني دارد: معناي نخست آن، نظام تکوين اين جهاني است که آسمان، زمين، باغ، جنگل، دريا، صحرا، ستاره، خورشيد، حيوان، انسان و ساير موجودات را شامل مي‌شود.

دومين معناي دنيا، دل بستن به غير خدا و غافل شدن از حقيقت مطلق و گرفتار شدن در خيالات موهوم است. معمولاً علماي اخلاق و عرفان و تفسير اين معنا را از دنيا اراده مي‌کنند.

معناي سوم دنيا، امور دنيوي و مسائل و نيازهاي مربوط به اين جهان است که در بحث سکولاريزم اين معنا مورد نظر است.

محدث قمي در تعريف اصطلاحي دنيا مي‌نويسد:

دنيا، حالات قبل از مرگ، و آخرت حالات پس از مرگ است. [2]

علامه طباطبايي در تفسير ارزشمند قيم الميزان به معناي دوم دنيا اشاره مي‌کند و چنين مي‌نگارد:

زندگي دنيا همان‌طور که به اعتباري لهو است، به اعتبار اين که براي خود قواعدي دارد، لعب نيز هست؛ براي اين که فاني و زودگذر است؛ هم چنان که بازي‌ها اين‌طورند. عده‌اي از بچه‌ها با حرص و شور و هيجان عجيبي بازي را آغاز مي‌کنند و خيلي زود هم خسته شده، از هم جدا مي‌شوند و همان طوري که بچه‌ها بر سر بازي داد و فرياد راه مي‌اندازند و پنجه به روي هم مي‌کشند- با اين که مورد نزاع آن‌ها جز خيالاتي موهوم