نام کتاب : راه روشن (ترجمه المحجة البيضاء) نویسنده : الفيض الكاشاني جلد : 3 صفحه : 208
خريد و فروش را ساده و آسان بگيرد.»«10»
امّا اگر از تاجر توانگرى چيزى خريد كه بيش از حد نياز، سود
مىجويد، تحمّل غبن از چنين كسى پسنديده نيست بلكه تضييع مال بدون اجر و
سپاس است در حديثى از طريق اهل بيت (ع) رسيده است: «آدمى كه مغبون شده، اجر
و سپاس ندارد.»«11»
مىگويم: اين حديث به طريق ما (شيعه) از امام صادق (ع) روايت شده است.«12»
غزالى گويد: «حسن و حسين (ع) و ديگر برگزيدگان پيشين در خريد، دقّت
كامل مىكردند، با وجود اين، مال زيادى را مىبخشيدند. به يكى از ايشان
گفتند: در خريد، روى مقدار اندك دقّت زيادى مىكنى و سپس مقدار زيادى را
مىبخشى و اهميّت نمىدهىي فرمود: كسى كه مىبخشد، از زيادى مالش مىدهد
امّا كسى كه مغبون مىشود در حقيقت عقلش را فريب داده است. يكى از اين
بزرگان گويد: همانا من عقل و بصيرتم را فريب مىدهم ولى فريب دهنده را بر
آن مسلّط نمىكنم و هر گاه بخششى مىكنم در حقيقت براى خداى تعالى دادهام و
براى او كار زيادى انجام ندادهام.
سوم، دريافت كامل بهاى كالا و ساير مطالبات و احسان در آن،
گاهى به سهل انگارى و چشم پوشى از مقدارى است و گاهى نيز با مهلت و
تأخير دريافت وجه است و گاهى با مسامحه در مطالبه پول نقد (و كيفيّت طلا و
نقره) است، همه اينها مستحب و در مورد آن تأكيد شده، پيامبر (ص) فرمود:
«خدا بيامرزد كسى كه فروش را نيز بمانند خريد و درخواست خريد آسان
بگيرد.»«13» پس بايد دعاى پيامبر خدا (ص) را مغتنم شمارد.
[10] اين حديث را بخاري، در ج 3، ص 71 چنين
نقل کرده: «خدا بيامرزد مردي را که به وقت فروش، خريد و در وقت مقتضي
بخشنده باشد» حاکم نيز در مستدرک، ج 2، ص 54 همين طور نقل کرده است.
[11]- اين حديث را ترمذي حکيم در نوادر به نقل از عبيدالله بن حسن
از پدر و او از جدّش (ع) نقل کرده و ابويعلي مرفوعاً از حسين بن علي (ع)
روايت کرده و خطيب در تاريخ، ج 3، ص 180 از پيامبر (ص) نقل کرده است.