پس اين نيز آفتى فرا گير است، هر چند كه از آفت اوّل شمول كمترى دارد. انسان از اين آفت در امان نمى‌ماند مگر داناى خردمند، خوشخو و آشنا به عادات زنان همچنين كسى كه در برابر بديهاى آنان بردبار، و كاملا از هواپرستى ايشان مطّلع، و سخت به ايفاى حقوق آنان پايبند است و لغزشهاى ايشان را ناديده مى‌گيرد و خردمندانه با خلق و خوى آنان رفتار مى‌كند زيرا صفات غالب بر زنان، نادانى، درشتى، تندى، پرخاشگرى، بد اخلاقى و- با وجود توقع داشتن نهايت انصاف- بى‌انصافى است و چنين صفاتى در ازدواج، ناگزير باعث فساد بيشترى مى‌شود پس در اين گونه شرايط تنهايى براى مرد بهتر است.

آفت سوّم كه در مرتبه پايين‌تر از آفات اول و دوم قرار دارد، آن است كه زن و فرزند، شخص را از ياد خدا باز مى‌دارند

و او را به طلب دنيا و فراهم آوردن زندگى خوب براى اولاد، از طريق جمع آورى مال و اندوختن براى ايشان و نيز به فخرفروشى و افزون‌طلبى وامى‌دارند، حال آن كه هر چه آدمى را- چه زن، چه مال و اولاد- از ياد خدا باز دارد، برايش ناميمون است. مقصود من آن نيست كه او را وادار به خلاف مى‌كنند، زيرا اين موضوع در آفت اوّل و دوّم مندرج بود، بلكه مقصود آن است كه او را به برخوردارى از امور مباح بلكه تمام اوقات او را به خوشگذارانى و همدمى با زنان و غرق شدن در كامجويى از ايشان وامى‌دارد و از ازدواج انواع گرفتاريهايى از اين قبيل بر مى‌آيد كه دل را فرا مى‌گيرد در نتيجه انسان شب و روز را سپرى مى‌كند و در تمام شبانه روز فرصتى براى انديشيدن در امر آخرت و آمادگى براى فرداى قيامت پيدا نمى‌كند.

اين بود، مجموعه آفتها و فايده‌هاى ازدواج. بنابراين قضاوت مطلق كه ازدواج بهتر است و يا عزوبت دليل بر احاطه نداشتن به تمام اين آفات و فوايد است بلكه شخص بايد اين آفتها و فوايد را معيار و محكى قرار دهد و نفس خود را بر آنها عرضه كند. اگر اين آفات درباره او منتفى و فوايد براى او جمع است، به اين ترتيب كه مال حلال و