فص 49

الوهم والحس الباطن لايدرك المعنى صرفا بل خلطا ولكن يستثبته بعد زوال المحسوس فان الوهم و التخيل ايضا لايحضران فى الباطن صورة انسانية صرفة بل على نحو ما يحس من خارج مخلوطة بزوائد و غواش من كم و كيف و اين و وضع فاذا حاول ان تتمثل فيه الانسانية من حيث هى انسانية بلازيادة أخرى لم يمكنه ذلك انما يمكنه استثبات الصورة الانسانية المخلوطة المأخوذة عن الحس و ان فارق المحسوس .

ترجمه : و هم و حس باطن صرف معنى را ادراك نميكنند بلكه آميخته را ادراك مى كنند ولكن مدرك خود را بعد از زوال محسوس نگاه ميدارند چه اينكه و هم و تخيل نيز صورت انسانيت صرفه را در باطن حاضر نميكنند بلكه مانند محسوس كه از خارج احساس ميشود صورت انسانى را آميخته بازوائد و غواشى از كم و كيف و وضع در باطن حاضر مى كنند پس چون بخواهد انسانيت محضه بدون زيادتى ديگرى در او تمثل يابد برايش امكان ندارد , همانا برايش امكان دارد ثبت كردن صورت انسانى آميخته را كه از حس گرفته شد اگر چه مفارقت كند محسوس را .

بيان : سخن فص اين است كه حواس باطن هم مدرك معانى صرف نيستند , ولى حافظ صور مدركاتشان بعد از زوال محسوس مى باشند . اين فص در تخيل و تو هم است كه دو نوع دوم و سوم از انواع