پس زمين و چرخ را دان هوشمند *** چون كه كار هوشمندان مى كنند

گرنه از هم اين دو دلبر مى مزند *** پس چرا چون جفت درهم مى خزند

بهر آن ميلست در ماده زنر *** تا بود تكميل كار همدگر

ميل اندر مرد و زن حق زان نهاد *** تا بقا يابد جهان زين اتحاد

و در دفتر دل اين كمترين به تشبه بزرگان گفته آمد كه :

جلال او شئون كبريائى است *** نوال او شجون ما سوائى است

بتزويج جلالش با نوالش *** تماشا كن بدين حسن جمالش

اين فصل را به گفتارى از كتاب راه سعادت جناب استاد علامه حاج ميرزا ابوالحسن شعرانى روحى له الفداء كه نقل آن با بحث فصل نيك مناسب است خاتمه مى دهيم([ : چند آيه اى كه بايد مورد اعجاب طبيعى شود :

علماى طبيعى اروپا ثابت كرده اند هر گياه نر و ماده دارد , و باد گردى از نر منتقل به ماده مى كند و آن را آبستن مى كند . و در سوره حجر آيه 22 است( و ارسلنا الرياح لواقح ) يعنى فرستاديم بادها را آبستن كننده .

در سوره رعد آيه( 3 و من كل الثمرات جعل فيها زوجين اثنين ) يعنى از همه ميوه ها در زمين جفت نر و ماده قرار داد .

ديگر در سوره و الذاريات( : و من كل شى ء خلقنا زوجين ) يعنى از هر چيز جفت نر و ماده آفريديم ( در عربى زوج بر يك تا اطلاق مى شود به اين جهت آن را تثنيه مى بندند , و زوجين به معنى نر و ماده است ) در قديم كسى از نر و ماده گياهان