نام کتاب : قرآن و عرفان و برهان از هم جدائي ندارند نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 13
حديث مفضل ياد شده , لسان امام صادق ( ع ) راجع به وحدت صنع كه ارسطو را بدان
نام برده است چنين است : اسم معروف و متداول اين جهان در زبان يونانى قوسموس
است , و معنى قوسموس زينت است , و فيلسوفان و مدعيان حكمت آن را به همين
نام مى خواندند چون در آن نظام و تدبير ديدند و اكتفاء بدان نكردند كه تقدير و
نظام نام نهند بلكه پاى فراتر گذاشته آن را زينت ناميدند تا مردم را آگاه كنند
كه جهان با همه درستى و حكمت و استادانه كه خلق شده در غايت زيبايى و آراستگى
نيز هست .
گروهى از پيشينيان منكر قصد و تدبير شدند در مخلوقات , و پنداشتند هر چيز به
عرض و اتفاق پديد آمده است , و از حجتها كه آورده اند اين آفات و آسيبهاست
كه بر خلاف متعارف و عادت پديد مى آيد مانند انسان ناقص الخلقه , يا آن كه
انگشتى افزون دارد , يا خلقى زشت و سهمگين بر خلاف معتاد , و دليل آن شمردند
كه هستى اشياء بعمد و اندازه نيست بلكه بالعرض است هر چه پيش آيد .
و ارسطا طاليس آنها را رد كرد و گويد آن كه بالعرض است يكبار است كه از
دست طبيعت بيرون شده براى عوارضى كه طبيعت را عارض مى گردد و آن را از راه
خود باز مى دارد و به منزلت امور طبيعى نيست كه بر يك روش باشد , و تو اى
مفضل انواع حيوان را ديده اى كه بيشتر بر اين مثال اند و صورت واحد دارند . و
, انسان با دو دست و دو پا و پنج انگشت متولد مى شود مانند قاطبه ديگران و آن
كه بر خلاف اين باشد براى آفتى است در رحم يا در ماده كه چنين از آن تكون
يافته
چنانكه در صناعات اتفاق مى افتد , قصد صنعتگر آن است كه درست بسازد اما در
وسايل و آلات كار او نقصى پيش مى آيد , و مانند اين در اولاد حيوان نيز اتفاق
افتد براى اسبابى كه گفتيم و فرزند ناقص يا زايد و خارج از قاعده معتاد
مى آورند اما بيشتر صحيح و بى آفت اند , همچنانكه در اعمال صنعتگران , اين
گونه
اتفاق دليل آن نيست كه اين صنع صنعتگر نداشت و بى صاحب و مهمل بود , همچنين
عوارض افعال طبيعيه موجب آن نيست كه همه را بالعرض و اتفاق گوييم . اين بود
بيان طريق وحدت صنع در اثبات صانع يكتا كه از معلم اول ارسطا طاليس در حديث
مذكوره آمده
نام کتاب : قرآن و عرفان و برهان از هم جدائي ندارند نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 13