به دائره افق طلوع و غروب كواكب معلوم شود , و مدارات آنها به فوق الافق و تحت الافق تقسيم مى گردد اگر خط محور مذكور , از بسيط ارض به دو قطب معدل منتهى شود كه يكى سمت راس و ديگرى سمت قدم گردد , در اين صورت دائره افق با دائره معدل متحد گردند و يكى خواهند بود به بيانى كه در درسهاى آينده گفته آيد .

و در غير صورت مذكور , دائره افق و معدل النهار يكديگر را بر دو نقطه تقاطع مى كنند , يكى را نقطه مشرق و مشرق اعتدال و مطلع اعتدال , و نقطه مشرق حقيقى و وسط مشارق گويند . و ديگرى را نقطه مغرب و مغرب اعتدال و نقطه مغرب حقيقى و وسط مغارب گويند .

نقطه مشرق بدين سبب گويند كه ربع شرقى افق بدو معين مى شود به تفصيلى كه گفته آيد . و مشرق اعتدال بدين جهت گويند كه نقطه اعتدالين از آنجا طلوع مى كند , و نيز هر گاه آفتاب از آنجا طلوع كند كه در يكى از دو نقطه اعتدال خواهد بود روز و شب در همه آفاق به استواء و اعتدال اند يعنى باهم برابرند . و بدين علت وسط مشارق گويند كه آن نقطه , واسطه ميان مشرق شتاء و صيف است و وجه تسميه نقطه ديگر به اسامى نقطه مغرب و مغرب اعتدال و وسط مغارب , به قياس دانسته شود .

خطى كه ميان اين دو نقطه مشرق و مغرب , و اصل باشد , آن را خط مشرق و مغرب گويند , و خط اعتدال , و خط استواء نيز نامند كه در هر افق به منزلت خط استواى ارض است به بيانى كه در هنگامش عرض مى شود .

آهوى آتشين را چون بره در برافتد *** كافور خشك گردد با مشك تر برابر

آهو فارسى غزاله است و غزاله از نامهاى خورشيد است . در بديع مطول آمده است :