تنبيه :

در درس پيش دانسته ايم كه هم آفاق استوائى را سعه مشرق و مغرب بود و هم آفاق مائله را , و در اين درس دانسته ايم كه آفاق استوائى را تعديل النهار نبود , و پس هر افقى را كه تعديل النهار بود , سعه مشرق و مغرب نيز خواهد بود , ولاعكس كليا يعنى برخى از آفاق را ( آفاق استوائى را ) سعه مشرق و مغرب مى باشد , ولى تعديل النهار نبود , پس به نسبت عموم و خصوص مطلق اند .

تنبيه :

هر دو مدارى كه از دو جنب معدل متساوى باشند , قوس النهار يكى مساوى قوس الليل ديگرى مى باشد . مثلا عرض تهران دقيقا( له ما لح نيه) است , و در اين عرض چون شمس به راس سرطان رسيده است نهار اطول آن بمحاسبه دقيق( بداله و و لثه) است و مى دانيم مدار راس سرطان و راس جدى از دو جنب معدل النهار متساوى اند , پس مقدار زمان ليل اطول كه رسيدن شمس براس جدى است نيز( بد كه و و لثه) مى باشد , و على هذا القياس .

فائده :

چه بسيار كه در كتب فن ارقام نوشته مى شود , و فقط بالاى رقم اخير سمت چپ علامت گذارند كه مثلا درجه است , يا دقيقه , يا ثانيه , يا ثالثه , يا رابعه , يا خامسه , يا سادسه , آن هم بتخفيف بدين صورت جه قه نيه لثه بعه مسه سه , و سپس از علامت اخير بسوى راست تا برقم نخستين آيند و آنرا بدانچه كه هست نام مى برند و ارقام را مى خوانند . مثلا( ب و قه) را چنين مى خوانند : 8 درجه و 32 دقيقه و 26 ثانيه و 45 ثالثه . و گاهى در بالاى رقم حرف( ع) مى گذارند كه علامت( مرفوع) است كه در بعد مى خوانيم .