درس 37 : تحصيل عرض بلد

اين درس تتمه درس قبل است , و افتتاح آن در تحصيل عرض بلد قسم دوم آفاق ذات ظلين كه عرض آنها كمتر از ميل اعظم است , به بيان ديگر ميباشد .

قوله( : اگر بلد ذات ظلين باشد ميل كلى را بر اصغرترين ارتفاعات كه جانب قطب خفى است بيفزايند تا تمام عرض بلد حاصل شود) بيان آن بهمان طريقه است كه در آفاق ذات ظل واحد گفته ايم و حاجت به تكرار نيست .

قوله( : يا آن كه تمام اصغرترين ارتفاعات را كه در جهت قطب ظاهر است از ميل كلى بكاهند عرض بلد فراهم آيد) بيان آن اين است كه , در اين صورت اگر آفاق شمالى باشند معدل النهار در جانب جنوب از سمت راس است , و منقلب صيفى در جانب شمال از سمت راس , پس بعضى از قوس ميل كلى كه منطبق بر دائره نصف النهار است در جانب جنوب از سمت الراس باشد و ظاهر است كه آن بقدر عرض بلد است , و بعضى ديگر در جانب شمال از سمت راس است و آن بقدر تمام ارتفاع منقلب صيفى است , پس چون تمام ارتفاع منقلب مذكور را از ميل كلى نقصان كنند باقى عرض بلد بود و هوالمطلوب . و اگر آفاق جنوبى باشند به عكس , معدل النهار در جانب شمال از سمت الراس افتد , و منقلب شتوى در جانب جنوب , پس بعضى از قوس ميل كلى كه در جانب شمال از سمت الراس افتد عرض بلد بود , و بعضى ديگر كه در جانب جنوب از سمت الراس بود تمام ارتفاع منقلب شتوى بود , و چون اين تمام ارتفاع از ميل كلى نقصان شود باقى عرض بلد بود . و لا يخفى عليك كه مال اين بيان و قبل آن در حقيقت يكى است ,