عدم نياز به اجتهاد در اين دوره

دومين دليل بر عدم وجود اجتهاد اين است كه شيعيان پرسشهاى خود را به توسط مسافران و حجاج به ائمه مى رساندند و پاسخها را دريافت مى كردند و از اين راه مشكلات خود را حل مى نمودند . پس شيعيان براى رفع مشكل خود نياز به اجتهاد نداشتند . اين دليل نيز قابل نقد است , زيرا :

اولا ـ اين شيوه شامل همه مسائل و رويدادها نبوده , و فقط در برخى موارد اين امكان فراهم مى شده است .

ثانيا ـ پاسخ پرسشها معمولا پس از گذشت زمان طولانى به آنان مى رسيده است كه نمى توان گفت در اين فاصله طولانى آنان بدون تكليف بوده اند .

ثالثا ـ مسافرها هميشه دسترسى به ائمه ( ع ) نداشتند , زيرا آنان در بسيارى از زمانها در زندان خلفاى جور محبوس بوده و يا در حصر و زير نظر بسر مى بردند , به گونه اى كه شيعيان نمى توانسته اند خدمت آنها برسند . به عنوان نمونه :

امام صادق ( ع ) مدتى در زندان منصور بودند و هيچ كس نمى توانست با ايشان ملاقات نمايند و زمانى هم كه در زندان نبودند تحت مراقبت شديد قرار داشتند و كسى نمى توانست به آسانى به ايشان نزديك شود و براى تماس گرفتن با آن حضرت حيله هاى گوناگونى بايد به كار گرفته مى شد و چه بسا شيعيان به عنوان فروش چيزى به خانه او نزديك شده و با سختى و احتياط مسأله اى را مى پرسيدند .

پس از آن حضرت نيز امام موسى بن جعفر ( ع ) سالهاى مديد در زندانهاى بصره و بغداد محبوس بودند تا زمانى كه به شهادت رسيدند .

در اين زمانها شيعيان چه مى كردند ؟ آيا در اين زمانها براى آنان مسائلى رخ نمى داد ؟ حقيقت مطلب اين است در مواقع مذكور كه مسائل تازه رخ مى داد فقيهان و راويان برجسته چون زراره و محمد بن مسلم و فضل بن شاذان و صفوان بن يحيى و . . . از طريق اجتهاد پاسخ گوى نيازهاى فقهى شيعيان بوده اند .

نبودن علم اصول در اين دوره

سومين دليل بر اينكه شيعيان تا زمان غيبت كبراى امام زمان در شناخت هيچ حكمى به اجتهاد نپرداخته اند اين است : علم اصول كه پايه اجتهاد است در شيعه وجود