عوامل پيدايش تدريجى اصول احكام

اصول احكام الهى و منابع فقه اجتهادى بتدريج نازل مى شده است . در زير به علل آن اشاره مى گردد .

علت اول : در ابتداى بعثت و آغاز نزول قرآن مخاطبين از دانش كمى برخوردار بودند و افراد انگشت شمارى قادر به خواندن و نوشتن بودند . بعضى از مورخين نوشته اند كه در قبيله قريش فقط هفده نفر مى توانستند بنويسند .

مسلمانان در فراگيرى و حفظ احكام الهى و اصول اجتهادى آنها به ذهن و حافظه خود و شنيدن از زبان رسول الله ( ص ) اعتماد مى كردند و بدين جهت احكام و اصول آنها بتدريج نازل مى شد تا با توجه به مناسبتها و زمان خاصى و ويژگى هاى حكم , مردم بهتر از عمق آن آگاه شوند و آن را عميق تر به ذهن بسپارند و مورد عمل قرار دهند .

خداوند به حكمت نزول تدريجى قرآن اشاره فرموده است : ﴿قال الذين كفروا لو لا نزل القرآن جملة واحدة كذلك لنثبت به فؤادك ﴾و در آيه ديگر مى فرمايد : ﴿و قرآنا فرقناه لتقرأ على الناس على مكث و نزلناه تنزيلا )) .

علت دوم ـ مردم شبه جزيره عربستان بخصوص بخش مركزى آن , قبل از ظهور اسلام افرادى بدوى و فاقد تمدن و فرهنگ و دانش بودند . آنان در هيچ زمينه اى از زمينه هاى اخلاقى , اجتماعى , بازرگانى , خانوادگى , اقتصادى , كيفرى , حقوقى و . . . قانون مدون و حساب شده اى نداشتند . روح استثمار و زور بر آنها حاكم بود , اقتصادشان روى پايه و مبناى نبود , كاركردن عار و بردگى در ميان آنها رواج داشت , نظم خانوادگى آنان آشفته و زنان خوار شمرده مى شدند . دختران را به لحاظ ننگ و تنگدستى زنده به گور مى كردند و تعدد زوجات حد و مرزى نداشت . مردان بدون هيچ گونه قيد و شرطى در رها كردن زنان آزاد بودند و زنان از ارث محروم بودند و روشهاى خود را از طريق تقليد و تعصبات و عادات به نسلهاى بعد منتقل مى كردند .

اسلام در ابتداى ظهور با چنين مردم و جامعه و فرهنگى روبرو بود و راهى جز اين