ج ـ بنده در بحثهاى گذشته گفته ام اگر كسى به مسائل مبتلا به نظام اسلامى كه حدود 95 درصد احكامند آگاهى نداشته باشد و تنها آگاهى او در حدود مسائل فردى و عبادى اندك رساله هاى عمليه باشد چنين كسى در حكومت اسلامى مجتهد مطلق نيست تا چه رسد به اينكه اعلم باشد , بلكه از مصاديق بارز مجتهد متجزى است و احكام مجتهد متجزى بر او اجرا مى شود .

د ـ بر انديشمندان و عالمان آگاه است كه خود امر معرفى مرجعيت را در نظام اسلامى به عهده بگيرند و لازم است علاوه بر ارزيابى بعد اجتهاد و عدالت , ابعاد ديگرى را نيز به گونه دقيق مورد بررسى و كاوش قرار دهند , مانند آگاهى از اوضاع و مسائل جامعه خود و جوامع ديگر و دارايى هوش و زيركى خاص و لحاظ دقيق و تطبيق شرايط و زمان و مكان و توانايى پايبندى به واقعيتهاى آنها و آسيب پذير نشدن از عوامل نفسانى و پيشداوريهاى ذهنى و نيز از عوامل خارجى مانند اعتراضها و تلقينهاى افراد ناوارد و قشرى و سنتهاى غلط اجتماعى و محيطى و داشتن شجاعت كافى در بيان احكام واقعى و بيم نداشتن از خدشه دار شدن موقعيتهاى اجتماعى و توانايى اداره و عدم تسلط افراد ناآگاه و منحرف و مغرض بر كارهاى او كه حق را براى او باطل را براى او حق جلوه دهند .

امروز با تشكيل حكومت اسلامى براى مسلمانان قابل پذيرش نيست كه مجتهدان جامعه از مسائل و رويدادهاى تازه و شرايط زمان و مكان و ابعاد قضايا و مسائل جامعه و حكومت اسلامى آگاهى نداشته باشند , و تنها از مسائل فردى و يا عبادى و يا مسائلى كه هيچ گونه نقشى در اصلاح جامعه و نظام اسلامى ندارند آگاهى داشته باشند . بلى آن روز كه حكومت اسلامى در ميان نبود , چنين مجتهدى مفيد و مورد پذيرش قرار مى گرفت , ولى امروز با برپايى نظام اسلامى موقعيت فرق مى كند و چهره ها در همه زمينه ها عوض شده است و بايد مجتهد , آگاهى كامل از همه آنها داشته باشد .

و لذا نبايد كار اجتهادى او بر بيان احكام مسائل فردى و عبادى كه در رساله هاى عمليه صدها بار به توسط گذشتگان تكرار شده است , بسنده گردد , بلكه بايد كار اجتهادى او غير محصور و احكام را از منابع فقه ) حكومتى بگونه منسجم استخراج و در رساله ها عمليه جديد آنها را قرار دهد . و نيز براى مسلمانان در حكومت اسلامى قابل پذيرش نيست كه ديد و بينش و نظرات او محدود به مكان و يا جامعه خاصى باشد بلكه بايد ديد او غير محدود و جهان شمول و فراگير همه اماكن و جوامع و نيز همه جوانب زندگى