نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 475
قطع نظر از توجه به شرايط زمان صدور ادله اى است كه انفال را براى شيعيان
مباح قرار داده و اگر با توجه به آنها باشد و اطلاق ادله را ناظر به آنها
بدانيم , در اين صورت مى توانيم به آسانى حكم عدم جواز تصرف به گونه مذكور
را در انفال صادر كنيم . زيرا زمان صدور رواياتى كه انفال را براى مردم
مباح قرار داد , هر كس براى توليد داراى ابزار و وسيله اى ابتدايى مانند
تيشه و يا تبر و غيره بود و به اندازه نياز خود از انفال استفاده مى كرد و
هر قدر هم در آنها تصرف مى كرد طورى نبود كه ضرر به محيط زيست و جامعه
برساند . اما امروز كه وسائل مدرن توليدى در مدت بسيار كم تمام محيط را به
اشغال خود در مىآورد و مردم را از استفاده آن محروم مى نمايد , مى توانيم
تصرف اين گونه اى را مشمول ادله جواز ندانيم .
كلام امام راحل در اين زمينه
در اشاره به همين نكته امام معترضانه مى گويد : (( . . . انفال
كه بر شيعيان حلال شده است ( آيا ) امروز هم شيعيان مى توانند بدون هيچ
مانعى با ماشينهاى كذايى , جنگلها را از بين ببرند و آنچه كه باعث سلامت
محيط زيست است را نابود كنند و جان ميليونها انسان را به خطر بيندازند و
هيچ كس هم حق نداشته باشد مانع آنها باشد ! ؟ (( .
در هر حال انفال كه موضوع حكم است در ظاهر همان انفال عصر پيشين
است كه هيچ فرق و تفاوتى با انفال امروز نكرده ولى در عين حال حكم آن در دو
زمان فرق كرده است . در زمان پيشين تصرف در انفال جايز بود ولى در زمان
كنونى در فرض ياد شده داراى حكم عدم جواز تصرف در آن شده و اين بدين جهت
است كه موضوع از نظر واقع با خصوصيتى كه در طول زمان در آن پيدا شد , تفاوت
كرده است و آنكه داراى حكم سابق بود غير از موضوعى است كه داراى حكم فعلى
است , زيرا براى موضوع در زمان كنونى تغيير بيرونى پيدا شد . همان گونه كه
تغيير درونى موضوع , باعث تغيير حكم آن مى شود , همينطور تغيير بيرون آن
باعث تغيير حكم آن مى شود .
انواع تغيير :
برخى از انواع تغيير عبارتند از :
1 ـ تغيير درونى , مانند اينكه سگى در نمكزار استحاله يابد و يا آب نجس تبديل به
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 475