هـ به كارگيرى اجتهاد در منابع در مقام عمل و فتوا ولى بعد از سنجيدن ابعاد قضايا و بررسى موضوعات احكام از نظر ويژگيهاى درونى و بيرونى آنها . اين اجتهاد را مصطلح و در حكومت اسلامى آن را پويا و مترقى و بالنده و مطلوب مى ناميم .

اينك به نقطه اصلى بحث كه تعيين شيوه اجتهادى امام است مى رسيم شيوه اجتهادى اخير امام نوع پيجم از شيوه هاى پنجگانه اجتهادى است . او بر اين شيوه تأكيد فراوان داشته است و بارها اين گله را از حوزه هاى علميه مى كرد و متذكر مى شد كه امروز فقه با شيوه اجتهادى مصطلح رايج در حوزه هاى علميه براى اداره جامعه و حكومت اسلامى كافى نيست , بلكه نياز جامعه و مشكلات مسائل حكومتى ما را ملزم مى نمايد كه با شيوه ديگرى به فقه نگاه كنيم , زيرا نمى توان در برابر پديده ها مطابق شرايط زمان با آن شيوه گذشته پاسخگو شد .

7 ـ بررسى مكتب اجتهادى امام و شيوه هاى اجتهادى ياد شده از نظر فائده ـ شيوه اجتهادى اول

شيوه اجتهادى بگونه اول كه علمى است نه عملى و در اواخر ايام غيبت صغراى امام زمان ( عج ا . . . تعالى فرجه الشريف ) توسط عالمان و مجتهدان آن عصر مانند ابن ابى عقيل عمانى و ابن جنيد و شيخ مفيد و سيد مرتضى پديد آمد , هيچ فايده اى را بگونه عملى براى جامعه و حكومت اسلامى به نحو مستقيم دارا نبود و تنها فائده آن اين بود كه زمينه ساز براى پيدايش شيوه هاى اجتهادى ديگر شد كه البته آنها براى جامعه مفيد بوده اند . پس آنان از بنيانگزاران اجتهاد به طرز عملى هستند .

ـ شيوه اجتهادى دوم

شيوه اجتهادى بگونه دوم كه شيوه اجتهادى ظاهر گرايان و يا به عبارت ديگر شيوه جمودگرايان است و تنها در مقام استنباط بر ظاهر نصوص بسنده مى كردند و در دو قرن يازدهم و دوازدهم داراى جلوه خاصى بوده است . گر چه مانند شيوه اجتهادى اول كه هيچ فائده عملى را به دنبال نداشته , نمى باشد , ولى در عين حال خود شيوه مفيد و مطلوبى نيست , زيرا با آن نمى توان در برابر رويدادهاى تازه كه مربوط به مسائل جامعه است پاسخگو شد , تا چه رسد به امورى كه مربوط به مسائل حكومت اسلامى است , و نيز