فقهاى بزرگ اماميه ـ قدما و متأخرين و متأخر متأخرين ـ مانند : سيد مرتضى , شيخ طوسى , ابوالصلاح حلبى , شيخ انصارى , شيخ نائينى , سيد بروجردى اعلى الله مقامهم براى كاشفيت اجماع از قول و رأى معصوم ( ع ) راهها و شيوه هاى مختلفى را پيموده اند . نگارنده آنها را به گونه اى مفصل در منبع سوم از منابع اجتهاد يادآور شده است .

زيرا نگارنده بر اين عقيده است كه اجماع محصل گاهى از اسباب اطمينان به صدور حكم از ناحيه معصوم ( ع ) است , مانند : قول لغوى به اينكه فلان لفظ براى فلان معنا وضع شده است . و گفتار رجالى به اينكه زيد مورد وثوق و اطمينان است . و يا تراكم ظنون كه گاهى موجب اطمينان مى شود . از سوى ديگر در ميان مسائل فقهى حدود پانزده يا هفده مسأله است كه به جز اجماع مدرك ديگرى ندارند .

در هر حال اجماع مورد قبول اماميه اجماعى است كه حاكى از رأى معصوم ( ع ) باشد و اين غير از اجماعى است كه علماى اهل سنت و جماعت بدان معتقدند . اگر چه لفظ اجماع در هر دو مذهب تشيع و تسنن به كار مى رود , ولى از نظر معنا و محتوا كاملا متمايز از يكديگرند .

ولى متأسفانه اين اشتراك لفظى سبب شده است كه برخى ـ از جمله اخباريان ـ اجماع مورد قبول اماميه را با اجماع مورد قبول اهل سنت , خلط كرده و تمايزى ميان موارد كاربرد آن قايل نشوند . و به دليل اينكه اجماع اهل سنت را مغاير با اصول مذهب و سنت پيامبر ( ص ) شناخته اند به مبارزه بى چون و چرا با كلمه اجماع ـ هر چند در معناى ديگرى به كار رفته باشد ـ برخيزند !

حجيت عقل : بينش علامه استرآبادى درباره عقل نيز قابل قبول فقها نيست . زيرا به نظر فقهاى اماميه , در موارد عدم دستيابى به كتاب , سنت و اجماع , چاره اى جز تمسك به دليل عقلى نيست . چون بنا به تصريح روايات , عقل حجت خدا بر بندگان و حجيت بندگان برخداست و همه شريعتها و مكاتب آسمانى حجيت عقل را پذيرفته اند .

علامه استرآبادى و پيروان او , ادراك حسن و قبح را براى عقل انكار نكرده اند , ولى با اين وصف اطاعت از عقل را در تشخيص احكام شرع نكوهش كرده و جايز نشمرده اند !