نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 306
سيد حسن مدرس اصفهانى , شيخ حسن مامقانى , ميرزا حسين خليلى , آقا حسن نجم
آبادى , شيخ عبدالحسين , شيخ العراقين , فاضل ايروانى و . . . برخاستند كه
هر يك در تكامل مباحث فقه اجتهادى نقش عمده اى داشتند .
او در ابواب گوناگون علمى داراى تأليفات است , از جمله در اصول ,
كتاب اصولى او به نقل بعضى از بزرگان نجف اشرف داراى ويژگيهاى زيادى بود ,
ولى با كمال تأسف اين كتاب كه به خط مؤلف بوده , در زمان خود او بر اثر
پيشامدى از بين رفته است .
در هر حال كتاب جواهر الكلام فى شرح شرايع الاسلام بيانگر فوق
العادگى او در ابحاث اصولى و فقهى است , اين كتاب ارزشمند از جهت قدرت
استدلال در اين دوره بى نظير است و نخستين كتاب در شرح شرايع الاسلام محقق
حلى مى باشد كه به اين شكل جامع به حوزه هاى علمى عرضه گرديده است . شيخ
محمد حسن نجفى با تأليف اين كتاب به مقام پيشاهنگى كاروان محققان اين دوره
نايل آمد , زيرا هر تحقيقى كه بعد از كتاب شرايع الاسلام صورت مى پذيرفت
مرجع اصلى آن كتاب جواهرالكلام بود , از اين رو , مطالب و بحثهاى آن تا هم
اكنون مورد عنايت اهل تحقيق قرار گرفته و با استقبالى كه از آن به عمل آمده
بارها به زيور چاپ آراسته گرديده است .
ويژگيهاى كتاب جواهر بدين قرار است :
1 ـ اشتمال بر همه ابواب فقه از طهارت تا ديانت .
2 ـ در برداشتن همه آرا و نظرات عالمان با دلايل و نقد و بررسى آنها .
3 ـ طرح مسائل با اسلوب و شيوه واحد در تمام كتاب .
4 ـ بى نياز نمودن مجتهدان در مقام استنباط از كتابهاى فقهى ديگر .
5 ـ اشتمال بر فروعات نادرى كه در كتابهاى ديگر يافت نمى شوند .
ولى با كمال تأسف اين كتاب با ويژگيهاى مذكور نقايص زيادى از نظر
تبويب و تنظيم مطالب و مشخص نشدن فروع از اصول و . . . دارد كه در شماره 27
مجله كيهان انديشه همه آنها را بيان كرده ايم و منشأ وجود آنها اين بوده
كه مؤلف , آن را به عنوان كتابى كه ديگران به آن مراجعه كنند ننوشته است .
در پايان بحث نبايد از نظر دور داشت كه در اين دوره علاوه بر علما و
محققين و اصوليان مشهور كه ذكر شد فقها و اصوليان ديگرى نيز بوده اند كه
از ذكر آنها خوددارى شد .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 306