سيد مرتضى تنها شاگرد شيخ مفيد نبود كه در تكامل و گسترش بخشيدن به علم اصول فقه از راه تأليف و تدريس اقدام نمود , بلكه عالمان ديگرى از شاگردان او مانند علامه سلار ( مغرب سالار ) بن عبدالعزيز ديلمى ( م 436 ) نيز در زمينه ياد شده به سهم خود كوشش و تلاش فراوان مبذول داشته اند , او نيز كتابى به اسم التقريب فى اصول الفقه تأليف كرد و نيز مانند شيخ طوسى , ( م 460 ) كه از شاگردان شيخ مفيد و سيد مرتضى بود كتابى به نام العدة فى الاصول تأليف كرد كه اين علم از جايگاه خاصى و گسترش چشمگيرى برخوردار گرديد . درباره اين كتاب در مقاله آتى مطالبى بيان مى داريم .

ابن زهره حلبى :

مجتهدى ديگر كه در اين دوره داراى شخصيت برجسته و ممتازى بوده ابوالمكارم ابى زهره حلبى ( م 585 ) است . او نيز مانند سيد مرتضى به بررسى مستقلى پيرامون مسائل علم اصول پرداخت و داراى كتابى به نام غنية النزوع الى علم الاصول و الفروع است . اين كتاب كه مشتمل بر مباحث علم اصول و فقه استدلالى است , از آن زمان تاكنون مورد توجه خاص اهل تحقيق و اجتهاد بوده است , به گونه اى كه آنان مطالب آن را در كتابهايشان مطرح كرده و مورد بررسى قرار داده اند .

همچنين مجلس درس او از شكوه خاصى برخوردار بوده و عالمانى بزرگ در آن شركت مى كردند . از ميان شاگردان او شخصيتهاى برجسته اى همچون مجتهد شجاع و جوان ابن ادريس ـ نوه شيخ طوسى ـ برخاستند كه هر كدام در تكامل فقه اجتهادى نقش عمده اى داشتند .

نظرات و فتاواى نادر ابن زهره :

1 ـ او اجتهاد را واجب عينى مى دانست و تقليد از مجتهد را حرام . علماى حلب مانند ابن حمزه صاحب كتاب الوسيله و ابى الصلاح حلبى صاحب الكفايه و غيره نيز داراى همين نظريه بوده اند و نيز برخى ديگر از عالمان شيعه مانند ميرزا عبدالله افندى نويسنده كتاب رياض العلماء و علامه ماحوزى بحرانى مؤلف كتاب اشارات همين نظريه را داشتند . البته اجتهادى كه آنان قايل به وجوب عينى آن هستند غير از اجتهادى است كه