سفيان بن عيينه ( م 198 ) در مكه ,

مالك بن انس اصبحى ( م 179 ) در مدينه منوره ,

ليث بن سعد ( م 175 ) ,

محمد بن ادريس شافعى در مصر ( م 204 ) ,

عبدالرحمان اوزاعى ( م 157 ) در شام ,

عثمان بن مسلم ( م 240 ) , و سوار در بصره ,

اسحاق بن راهويه ( م 238 ) در نيشابور ,

ابراهيم بن خالد بغدادى معروف به ابوثور ( م 246 ) ,

احمد بن حنبل شيبانى ( م 241 ) ,

داود ظاهرى اصفهانى ( م 237 ) ,

محمد بن جرير طبرى ( م 310 ) در بغداد ,

و نيز غير اينان اباضى زهرى , بصرى , نخعى , زيدى , تميمى , جبيرى و . . .

هر يك از آنان , بخصوص برخى پس از وفاتشان , طرفدارانى پيدا كردند كه در پيامد آن , مذاهب گوناگونى در زمان مذكور پديد آمد . در نتيجه , مردم نيز داراى مذاهب گوناگون و مختلف شدند .

تغيير نام مرجع تقليد به امام مذهب :

در اين زمان بر مرجع تقليد , پيشواى مذهب , و بر مقلدان او پيرو مذهب مى گفتند . در بررسيهايى كه در زمينه منابع و مبانى اسلامى داشته ام , مبانى و منابع حدود بيست و دو مذهب را به گونه اى كامل مورد بررسى قرار داده ام , و البته مذاهبى كه در جامعه اسلامى پديد آمده بيش از اين تعداد بوده است .

به نقل سايس در كتاب تاريخ الفقه الاسلامى ( ص 86 ) از اوايل قرن دوم تا نيمه قرن چهارم تعداد 138 مذهب تدوين و مورد تقليد قرار گرفته است و بسيارى از بلاد و مناطق , داراى مذهب خاصى بوده اند . البته به مرور ايام همه آن مذاهب منقرض شده و از ميان رفته اند .

پس از قرن چهارم , از مذاهب معروف كه باقى ماندند , مى توان اماميه , حنفيه , مالكيه , شافعيه و حنبليه را نام برد . و مذهب ظاهرى اگر چه تا اين زمان استمرار داشت