2 ـ پيدايش اصحاب جمل ( شتر ) : آنان بر اين بينش بوده اند كه خلافت تنها براى ابابكر و عمر و عثمان است و حضرت على ( عليه السلام ) را خليفه نمى دانستند و مرجع اينها در فتاوا عايشه و طلحه و زبير بودند و به مردن عايشه در سال 58 هجرى اين مذهب كه به نام مذهب اصحاب جمل بود از ميان رفت .

3 ـ پيدايش مذهب امويان : آنان بر اين بينش و اعتقاد بودند كه خلافت بعد از عثمان براى معاويه و بعد از او براى اولادش است . اين مذهب بعد از دولت امويان از ميان رفت .

4 ـ پيدايش مذهب مرجئه : آنان كسانى بوده اند كه از مردم كناره گرفتند و مقاتله نكردند و حكم را به خداوند ارجاع دادند از آن جمله : عبدالله بن عمر و سعد بن ابى وقاص و محمد بن سلمه و اسامه بن زيد و ابوسعيد خدرى و حسان بن ثابت و نيز جز اينها و اينان بر اين اعتقاد بوده اند كه ايمان تنها از راه اعتقاد به خدا حاصل مى شود و در پيدايش آن , عمل دخالتى ندارد و معصيت نيز با آن منافات ندارد , همان گونه كه اطاعت با كفر منافاتى ندارد .

5 ـ پيدايش مذهب نهروان : آنان را خوارج و حروريه نيز ناميده اند . امام ناميدن آنان به خوارج بدين جهت بوده است كه از كوفه خارج شدند بعد از آنكه بر جنگ با امام على مصمم شدند و اما اينكه آنها را حروريه ناميده اند به دليل اينكه آنان به قصد رفتن به كه قريه اى كه حروراء ناميده مى شد از كوفه خارج شدند و اينكه آنان را نهروانى ناميده اند به دليل اين است كه جنگ در محلى كه نهروان نام داشت واقع شده است . اينان در زمان امويان از قوت چشم گيرى برخوردار بوده اند . دسته اى از آنها بطائح را كه نزديك بصره بود به عنوان مركز اختيار كرده و دسته ديگر بر حضرموت و يمامه و طائف مستولى شده بودند .

بين آنان و امويان جنگ استمرار داشت و زمانى كه عباسيان حكومت اسلامى را بدست گرفتند عظمتشان در هم شكسته و خيلى ضعيف شدند . اكنون نيز پيروان آنها در بعض از شيخ نشينهاى خليج فارس وجود دارند .

6 ـ پيدايش مذهب خاص براى گروهى از خوارج : اينان بر ان اعتقادند كه خلافت ابى بكر و عمر و عثمان تا شش سال و خلافت امام على پيش از تحكيم صحيح بود و