اما پيدايش پديده هاى تازه و موضوعات مستحدثه در اين دوره به عوامل و اسباب زير بستگى داشته است :

الف ـ عوامل طبيعى و عادى كه به زندگى روزمره آنان مربوط بوده است .

ب ـ عوامل غير طبيعى مانند جنگهاى كه در اين دوره پديدار گرديد .

ج ـ پيروزيهايى كه نصيب مسلمانان در اين دوره شد و باعث پيدايش مسائل تازه و فروع جديدى شده بود .

سوم ـ انقطاع وحى در زمان گسترش اسلام

در اين دوره , شام , مصر , شمال آفريقا , و تمام ايالات ايران تا قفقاز و از طرف ديگر هندوستان در كنترل ارتش اسلام و پرچم توحيد و عدالت برفراز آنها به اهتزاز درآمد . از اين رو اسلام و فقه اجتهادى بعد از وفات رسول خدا مواجه با عادات و آداب و رسوم و اخلاق و فرهنگهاى گوناگون و مسائل تازه اى در زمينه اجتماعى , اقتصادى , سياسى , علمى و ادارى شد كه در زمان حيات پيامبر نبوده اند و هر يك از آنها پاسخى را مى طلبيد .

گذشت زمان نه تنها پاسخگوى مشكلات نبود , بلكه بر پيچيدگى و دشوارى آنها نيز مى افزود , چرا كه در اثر آن گاه مسائل تبيين شده در دوره اول ( عصر تشريع ) را در هاله اى از ابهام نقلهاى مختلف قرار مى داد و دشوارى جديدى را در راه شناخت احكام به وجود مىآورد .

دو بينش در راه حل مشكل

در راه حل مسائل مشكل در اين دوره دو بينش مختلف پديد آمد : ـ بينشى كه معتقد بود پس از پيامبر , بيان احكام الهى بر عهده عترت او است . دارندگان اين بينش كه شيعه نام دارند بعد از رحلت رسول خدا , در زمينه شناخت