responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : حديث بي کم و بيش (شرح گلشن راز شيخ محمود شبستري ) نویسنده : محمدی باغملائی، محمدکاظم    جلد : 1  صفحه : 483

20ـ عارفانه ها (جامى از اقيانوس بى كران عرفان)، رضا معصومى، چاپ چهارم، نشر بهاره، تهران، 1368

21ـ عشق در مثنوى، سيد احمد حسينى كازرونى، چاپ اول، انتشارات زوار، تهران،  1374.

ـ غلط ننويسيم (فرهنگ دشواريهاى زبان فارسى)، ابوالحسن نجفى، چاپ اول، مركز نشر دانشگاهى، تهران، 1366.

23ـ فرهنگ اشارات ادبيات فارسى، سيروس شميسا، 2 جلد، چاپ اول، انتشارات فردوسى، تهران، 1377

24ـ فرهنگ اشعار حافظ، احمد على رجايى بخارايى، چاپ پنجم، انتشارات محمد على علمى، تهران، 1368

25ـ فرهنگ الفبايى ـ قياسى زبان فارسى، مهشيد مشيرى، چاپ اول، انتشارات صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران، تهران، 1369

26ـ فرهنگ تلميحات، سيروس شميسا، چاپ دوم، انتشارات فردوس، تهران، 1369

27ـ فرهنگ جديد عربى ـ فارسى، ترجمه منجدالطلاب، ترجمه محمد بندر ريگى، چاپ هفتم، انتشارات اسلامى، تهران، 1370

28ـ كنوز الحقايق فى حديث الخلايق، عبدالرؤف بن على المنادى القاهرى الشافعى، بمبئى، چاپ سنگى، بىتا.

29ـ فرهنگ فارسى معين، محمد معين، 6 جلد، چاپ هشتم، انتشارات امير كبير، تهران، 1371

30ـ فرهنگ كنايات، منصور ثروت، چاپ اول، مؤسسه انتشارات امير كبير، تهران،1364

31ـ فرهنگ لاروس عربى ـ فارسى، مترجم سيد حميد طبيبيان، انتشارات امير كبير، تهران، 1363

32ـ فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبيرات عرفانى، سيد جعفر سجادى، كتابخانه طهورى، تهران، 1350

33ـ فرهنگ نفيسى، ناظمالاطباء، 5 جلد، كتابفروشى خيام، تهران، 1342

34ـ گزيده اشعار خاقانى شروانى، به كوشش سيد ضياءالدين سجادى، چاپ سوم، چاپخانه سپهر، تهران، 1356

35ـ گزيده اشعار ناصر خسرو، انتخاب و شرح جعفر شعار، چاپ شانزدهم، نشر قطره، تهران، 1376

36ـ گزيده غزليات شمس، مولانا جلالالدين مولوى بلخى، به كوشش محمدرضا شفيعى كدكنى، چاپ اول، شركت سهامى كتابهاى جيبى، تهران، 1362.

37ـ گزيده مخزنالاسرار از پنج گنج نظامى گنجوى، به كوشش عبدالمحمد آيتى، چاپ اول، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى، تهران، 1367

38ـ گزيدهاى از ادب فارسى، على اصغر خبره زاده، چاپ سوم، چاپ رشديه، تهران،1352

39ـ گزينه متون عرفانى، سيد احمد حسينى كازرونى و سيد جعفر حميدى، چاپ اول، مركز انتشارات علمى دانشگاه آزاد اسلامى، تهران، 1378

40ـ گلستان سعدى، به اهتمام محمد على فروغى، چاپ پنجم، انتشارات امير كبير، تهران، 1363

41ـ گلشن راز، شيخ محمود شبسترى، با تصحيح و مقدمه و حواشى جواد نوربخش، چاپ اول، انتشارات خانقاه نعمتاللهى، تهران، 1355.

42ـ گلشن راز، شيخ محمود شبسترى، به اهتمام صمد موحد، چاپ اول، كتابخانه طهورى، تهران، 1368

43ـ گلشن راز (باغ دل)، شيخ محمود شبسترى، تصحيح و توضيحات حسين الهى قمشهاى، چاپ اول، شركت انتشارات علمى و فرهنگى ، تهران، 1377

44ـ گلشن عشق (گزيده شرح گلشن راز لاهيجى)، انتخاب و تصحيح محمدرضا برزگر خالقى و عفت كرباسى، چاپ اول، انتشارات سخن، تهران، 1374.

45ـ مثنوى معنوى، مولانا جلالالدين محمد بلخى معروف به مولوى، به همت رينولد. الين. نيكلسون، جلد 2 و 3، چاپ دوم، انتشارات مولى، تهران، 1362.

46ـ مثنوى معنوى، مولانا جلالالدين بلخى، تصحيح محمد استعلامى، دفتر دوم و سوم، چاپ پنجم، انتشارات زوار، تهران، 1375

47ـ مثنويهاى حكيم سنايى، با تصحيح و مقدمه سيد محمد تقى مدرس رضوى، چاپ دوم، انتشارات بابك، تهران، 1360

48ـ مجموعه آثار شيخ محمود شبسترى، به اهتمام صمد موحد، چاپ دوم، كتابخانه طهورى، تهران، 1371

49ـ مرصادالعباد، شيخ نجمالدين رازى، به سعى و اهتمام حسين الحسينى ملقب به

شمس العرفا، انتشارات كتابخانه سنايى، تهران، 1363

50ـ مركز اطلاع رسانى رايانهاى علوم اسلامى، وابسته به نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى، دانشگاه علوم پزشكى بوشهر، 1376

51ـ مفاتيح الاعجاز فى شرح گلشن راز، شيخ محمد لاهيجى، با مقدمه كيوان سميعى، چاپ پنجم، چاپخانه احمدى، تهران، 1371

52 ـ مقدمهاى بر مبانى عرفان و تصوف، سيد ضياءالدين سجادى، چاپ پنجم، سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانى دانشگاهها «سمت»، تهران، 1375

53 ـ نقش بر آب، عبدالحسين زرينكوب، چاپ سوم، انتشارات سخن، تهران،1374.

54 ـ واژهنامه غزلهاى حافظ، حسين خديو جم، چاپ اول، انتشارات ناشر، تهران،1362.

فهرست آيات
رب النّاس20
اله النّاس20
اقراء باسم ربك الذّى خلق.20
من الجنة و النّاس.20
الاّمن استرق السمع فاتبعه شهاب مبين71
وامّا السّائل فلاتنهر73
و قضى ربك ان لا تعبدوا الا ايّاه87
و لم يكن له كفوا احد88
اعطى كل شىء خلقه ثم هدى94
سبحانه و تعالى عما يقولون علوا كبيرا95
الم تر الى ربّك كيف مدّ الظّل110
و تخرج الحىّ من الميّت و تخرج الميّت من الحىّ117
بل هم فى لبس من خلق جديد121
و السابقون السابقون اولئك المقرّبون124
على الاعراف رجال يعرفون كلاًّ  بسيماهم124
فلا اقسم بما تبصرون و ما لا تبصرون125
فلا اقسم بربّ المشارق و المغارب125
الله الذى خلق سبع سموات و من الارض مثلهنّ يتنزّل الامر بينهنّ126
يوم تبدّل الارض غيرالارض والسّموات و برزوا لِله الواحد القهّار127
اذا الشّمس كوّرت و اذا النّجوم انكدرت128
و تكون الجبال كالعهن المنفوش128
و كذالك نرى ابراهيم ملكوت السموات و الارض و ليكون من الموقنين فلمّا جنّ عليه الليل رَءا كوكبا...132
فلمّا جن عليه الّيل رَءا كوكباً قال هذا ربى فلمّا افل قال لا احب الآ فلين(3)133
نودى من شاطىء الواد الأيمن فى البقعة المباركة من الشجرة ان يا موسى انى انا الله رب العالمين134
و لمّا جاءَ موسى لميقا تنا و كَلَّمَهُ ربه قال رب ارنى انظر اليك قال لن ترانى134
قال رب أرنى انظر اليك قال لن ترانى و لكن انظر الى الجبل فأن استقرّ مكانه فسوف ترانى فلمّا تجلّى ...135
سبحان الذى اسرى بعبده ليلا من المسجد الحرام الى المسجد الاقصى الذى باركنا حوله لنريه من آياتنا انّه ...137
الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانها كوكب دُرّى141
الرحمن على العرش استوى141
وسع كرسيّه السموات و الارض141
الرحمن على العرش استوى141
من الجنة و الناس143
يتفكّرون فى خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانك فقنا عذاب النار144
انّ جهنّم لمحيطة بالكافرين144
كل يوم هو فى شأن145
والسماء ذات البروج148
افلم ينظروا الى السماء فوقهم كيف بنينها و زيّنّها و مالها من فروج148
و الشمس تجرى لمستقر لها ذالك تقدير العزيز العليم153
يتفكّرون فى خلق السموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانك فقنا عذاب النار154
و ما خلقنا السّماء و الارض و ما بينهما باطلاً ذالك ظن الذين كفروا فويل للذين كفروا من النّار154
و فى خلقكم و ما يبثّ من دابّة آيات لقوم يوقنون154
الله الذى رفع السموات بغير عمد ترونها ثم استوى على العرش و سخر الشمس و القمر156
كل يوم هو فى شأن157
و قضى ربّك اَلاّ تعبدوا اِلاّ ايّاه162
انّا عرضنا الامانة على السّموات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان انّه ...164
و نفخت فيه من روحى165
فسجد الملائكة كلّهم اجمعون166
و سخّر لكم ما فى السّموات و ما فى الارض جميعاً166
كما بدأ كم تعودون170
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده170
الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانّها كوكب درّى يوقد ...175
كل شىء هالك الاّ وجهه180
و قد خلقنكم اطوارا187
اولئك كالانعام بل هم اضلّ190
ليزدادوا ايماناً مع ايمانهم194
ثمّ تاب عليهم ليتوبوا195
ثمّ اجتباه ربّه فتاب عليه و هدى195
ان الله اصطفى آدم و نوحاً و آل ابراهيم و آل عمران على العالمين196
و رفعناه مكاناً عليّا196
رب انّى دعوت قومى ليلاً و نهاراً فلم يزدهم دعائى الاّ  فراراً197
والله على كل شىء قدير198
و على الله فتوكّلوا ان كنتم مؤمنين198
ارجعى الى ربك راضية مرضية198
كلّ شىء هالك الاّوجهه199
قل ان كنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى يحببكم الله203
و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون210
مثل الذين ينفقون اموالهم فى سبيل الله كمثل حبّة انبتت سبع سنابل فى كل سنبله مائة حبّة والله يضاعف ...213
انّى جاعل فى الارض خليفة215
انّا لله و انّا اليه راجعون216
انّك لمن المرسلين على صراط مستقيم223
فاستقم كما امرت و من تاب معك224
و من اللّيل فتهجّد به نافله لك عسى ان يبعثك ربّك مقاماً محموداً233
انّ الله يحبّ التوّابين و يحبّ المتطهّرين234
و اذ اخذ ربّك من بنى آدم من ظهور هم ذريّتهم و اشهد هم على انفسهم الست بربّكم قالوا بلى239
افى اللّه شكّ فاطر السموات و الارض241
أولم يكف بربّك انّه على كلّ شىء  شهيد241
و من كان فى هذه أعمى فهو فى الاخرة أعمى واضلّ سبيلا242
انّك لا تهدى من احببت و لكنّ اللّه يهدى من يشاء و هو اعلم بالمهتدين242
و اذلم يهتدوا به فسيقولون هذا افك قديم243
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده ولكن لا تفقهون تسبيحهم248
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده249
لمن الملك اليوم للّه الواحد القهّار249
لهم آذان لايسمعون بها250
قل هو الله احد251
لا اله الاّ هو كلّ شىء هالك الاّ وجهه252
انما الحيوة الدنيا لعب و لهو266
و نفخت فيه من روحى269
كما بدأكم تعودون270
كُلّ شىء هالك الاّ وجهه273
فاذا النجوم طمست273
كأن لم تغن بالأمس274
كلّ من عليها فان و يبقى وجه ربّك ذوالجلال و الاكرام274
نحن اقرب اليه من حبل الوريد277
الا انّ اولياء الله لا خوف عليهم و لا هم يحزنون280
والله غالب على امره285
كُلّ شىء فعلوه فى الزبر288
و لقد كرّمنا بنى آدم288
افحسبتم انّما خلقناكم عبثاً و انّكم الينا لاترجعون288
و اذ قلنا للملائكة اسجدوا لادم فسجدوا، الاّابليس ابى و استكبر289
و انّ عليك لعنتى الى يوم الدّين289
و لا تقر با هذه الشجره289
و عصى آدم ربّه فغوى289
ثم اجتباه ربّه فتاب عليه و هدى290
و لقد كرّمنا بنى آدم290
اللّه الصمد293
والله خلقكم و ما تعملون294
و لقد كرّمنا بنى آدم296
انتم الفقرا الى الله و الله هو الغنى الحميد296
ولو انّما فى الارض من شجرة اقلام و البحر يمدّه من بعده سبعة ابحر ما نفدت كلمات الله299
علّم آدم الاسماء كلّها303
سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم310
لها سبعة ابواب لكلّ باب منهم جزء مقسوم314
ولقد خلقناالانسان من صلصال316
خلق الانسان من علق317
نفخت فيه من روحى317
ولو اعجبك حُسنُهنّ322
فاذا جائت الطامة الكبرى330
مالك يوم الدين330
يوم تبدّل الارض غير الارض330
اذا السّماء انشقت330
اذا السّماء انفطرت330
اذا الشّمس كوّرت، و اذاالنجوم انكدرت330
انّما توعدون لصادق و انّ الدّين لواقع331
و من يكفر باللّه و ملائكته و كتبه و رسله و اليوم الاخرة فقد ضلّ ضلالاً بعيدا331
كلّ شىء هالك333
بل هم فى لبس من خلق جديد334
فتوبوا الى بارئكم فاقتلوا انفسكم334
يوم تبلى السرائر336
بالنجم هم يهتدون336
اذا زلزلت الارض زلزالها337
اذا السماء انفطرت337
اذا السماء انشقّت337
اذا الشمس كوّرت337
و اذا النجوم انكدرت337
و اذا البحار فجّرت338
و تكون الجبال كالعهن المنفوش338
والتفت الساق بالساق338
يوم يفر المرء من اخيه و امه و ابيه و صاحبته و بنيه338
و يسئلونك عن الجبال فقل ينسفها ربى نسفاً فيذرها قاعاً صفصفاً لاترى فيها عوجاً و لا امتاً339
و لقد آتيناك سبعاً من المثانى و القران العظيم339
كلّ من عليها فان و يبقى وجه ربك ذوالجلال والاكرام340
كلّ من عليها فان340
افعيينا بالخلق الاول بل هم فى لبس من خلق جديد340
سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم حتّى يتبيّن لهم انّه الحقّ341
كل يوم هو فى شأن341
وهم فيها خالدون342
ما عندكم ينفد و ما عنداللّه باق343
يوم تبلى السرائر345
و يوم تجد كلّ نفس ما عملت من خير محضراً و ما عملت من سوء345
يوم تبلى السرائر346
فمن يعمل مثقال ذرة خيراً يره و من يعمل مثقال ذرّة شراً يره346
يوم تبلى السرائر346
و ما هذه الحيوة الدنيا الاّ لهو و لعب و انّ الدّار الاخرة لهى الحيوان348
فلمّا تجلّى ربّه للجبل جعله دكاً و خرّ موسى صعقاً349
و سقاهم ربهم شراباً طهورا350
سقاهم ربهم352
كلّ يوم هو فى شأن358
ماترى فى خلق الرّحمنمن تفاوت358
شهد اللّه انّه لا اله الاّ هو358
و نفخت فيه من روحى373
و ما امر السّاعة الاّ كلمح البصر او هو اقرب376
فاذا سوّيته و نفخت فيه من روحى376
الله لااله الاّ هوالحى القيوم لا تأخذه سنة ولا نوم377
والقيت عليك محبّة منّى و لتصنع على عينى377
كلّ يوم هو فى شأن386
و انَّ الدّار الاخرة لهى الحيوان388
و هو الذى خلق السموات و الارض فى ستة ايام و كان عرشه على الماءِ391
لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار399
الله نور السّموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانّها كوكب درّى400
و نودى من شاطىء الواد الايمن فى البقعة المباركة من الشجرة ان يا موسى انّى انا الله ربّ العالمين400
وسقاهم ربّهم شراباً طهوراً403
قل هل ننبّئكم بالاخسرين اعمالا الّذين ضلّ سعيهم فى الحيوة الدّنيا و هم يحسبون انّهم يحسنون  صنعاً404
ربّنا ظلمنا405
خلقتنى من نار و خلقته من طين405
خلق الانسان من صلصال كالفخّار408
نفخت فيه من روحى408
الله نور السموات و الارض416
فأينما تولّوا فثم وجه الله425
و قضى ربّك ان لا تعبدوا الا اياه425
و يتفكرون فى خلق السموات و الارض425
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحهم428
و لكن لا تفقهون تسبيحهم428
قل الله ثمّ ذرهم فى خوضهم يلعبون428
لا اله الاّ اللّه429
ماترى فى خلق الرحمن من تفاوت430
وَ رحمتى وسعت كلّ شىء430
انّ رحمت اللّه قريب من المحسنين430
اوفوا بعهدى اوف بعهدكم431
ثم لأتينّهم من بين ايديهم و من خلفهم و عن ايمانهم و عن شمائلهم434
انه ليس من اهلك انّه عمل غير صالح442
انّا وجدنا آباءنا على امّة و انّا على آثارهم مهتدون448
و نفخت فيه من روحى449
سبحان الذى اسرى بعبده452
الخبيثات للخبيثين453
فاذا نفخ فى الصور فلا انساب بينهم454
بالوالدين احساناً... و قل لهما قولا كريماً455
اخفض لهما جناح الذّلّ من الرحمة455
انّ من ازواجكم و اولادكم عدوّ لكم455
يوم لاينفع مالٌ و لابنون458
انّا وجدنا آباءَنا على أُمّة و اِنّا على آثارهم مهتدون459
انّ النفس لأمارة بالسوء460
فمن كان يرجوا لقاء ربّه فليعمل عملاً صالحاً و لا يشرك بعبادة ربّه احداً463
و تحسبهم ايقاظاً وهم 468 رقود467
كان النّاس امة واحدة فبعث اللّه النبييّن مبشّرين و منذرين469
فهرست روايات
«لولاك لما خلقت الافلاك»20
«خَمّرت طينة آدم بيدى اربعين صباحاً»24
«تفكروا فى آلاء الله و لا تتفكروا فى ذات الله»96
«لى مع الله وقت لايسعنى فيه ملك مقرب و لا نبى مرسل»100
«عليكم بسواد الاعظم(1)»104
«كنت كنزاً مخفياً فاحببت ان اعرف فخلقت الخلق لكى اعرف»109
«كنت كنزاً مخفيا فاحببت ان اعرف 120 فخلقت الخلق لكى اعرف»119
«الناس نيام فاذا ماتوا انتبهوا»127
«اعدا عدوّك نفسك التى بين جنبيك»130
«عليكم به دين العجايز»130
«هُنّ ناقصات العقل و الدّين»131
«من رآنى فقد رأى الحق»137
«اللّهم ارنا الاشياء كما هى»138
«انّ اوّل ما خلق الله العقل»140
«ارض الجنّة الكرسى و سقفها عرش الرّحمن و منها تفجّرت الانهار»144
«قلب المؤمن عرش الله»145
«من آمن بالنجوم فقد كفر»155
«ان اللّه تعالى خلق آدم على صورته»166
«لى مع الله وقت لا يسعنى فيه ملك مقرّب و لا نبىّ مرسل»200
«على منّى و انا منه، خلقت انا و علىّ من نور واحد»203
«انت منّى بمنزلة هارون من موسى الاّ انّه لا نبىّ بعدى»203
«اوّل ما خلق الله نورى»221
«لقد تمنّا اثنا عشر نبيّاً انّهم كانوا من امّتى و منهم موسى بن عمران»222
«اسلم شيطانى على يدى»225
«علماء امّتى كانبياء بنى اسرائيل»226
«انّى اولى النّاس به عيسى بن مريم فانّه ليس بينى و بينه نبىّ»227
«اول ما خلق الله نورى»228
«كمال الاخلاص نفى الصّفات عنه»230
«لا يزال العبد يتقرّب الىّ النوافل حتّى احبّه فاذا احببته كنت سمعه و بصره و لسانه و يده و رجله فبى ...232
«احبّ من دنيا كم ثلاثة الطّيب و النّساء و قرّة عينى فى الصلوة»237
«كنت كنزاً مخفياً فاحببت ان اعرف فخلقت الخلق لكى اعرف»238
«خمّرت طينة آدم بيدىّ اربعين صباحاً»239
«من عرف نفسه فقد عرف ربّه»246
«انّ الله خلق الخلق فى ظلمة ثمّ رشّ عليهم من نوره فمن اصابه ذالك النّور اهتدى و من اخطأ ضلّ»278
«القدريّه مجوس هذه الامّة»287
«حبّ الدنيا رأس كلّ خطيئة»308
«لايدخل الملائكة بيتاً فيه كلب او تصاوير»308
«لايدخل الملائكة بيتاً فيه كلب او تصاوير»309
«الدنيا مزرعة الاخرة»310
«الدنيا مزرعة الاخرة»330
«فاحببت ان اعرف»376
«فخلقت الخلق»376
«خمرت طينة آدم بيدى اربعين صباحا»385
«قلب المؤمن عرش الله الاعظم»391
«انّ الشّيطان ليجرى من بنى آدم مجرى الدّم»435
«ما يقوم السّاعة حتّى يبعث دجّالون كذّابون»440
«انّ من شرايط الساعة ان يرفع العلم و يكثر الجهل»441
«تركت الدنيا بخسة شركائها»445
«الدنيا جيفة»452
«حب الدّنيا رأس كلّ خطيئة و ترك الدّنيا رأس كلّ عبادة»453
«انّه ليغان على قلبى و انّى لاستغفر اللّه فى كلّ يوم و ليلة سبعين مرّه»463
«من عرف نفسه فقد عرف ربّه»471
فهرست اشعار
به نام آنكه جان را فكرت آموخت    =    چراغ دل به نور جان برافروخت11
بيا بشنو حديث بى كم و بيش    =    ز نزديكى تو دور افتادى از خويش12
1ـ نخست از فكر خويشم در تحيّر    =    چه چيز است آنكه گويندش تفكّر13
2ـ كدامين فكر،ما را شرط راه است    =    چرا گه طاعت و گاهى گناه است13
3و4ـ كه باشم من مرا از من خبر كن    =    چه معنى دارد اندر خود سفر كن13
5و6ـ مسافر چون بود رهرو كدام است    =    كه را گويم كه او مرد تمام است13
7و8ـ كه شد بر سرّ وحدت واقف آخر    =    شناساى چه آمد عارف آخر13
9ـ اگر معروف و عارف ذات پاك است    =    چه سودا در سر اين مشت خاك است13
10ـ كدامين نقطه را نطق است اناالحق    =    چه گويى هرزه بود آن رمز مطلق13
11و12ـ چرا مخلوق را گويند واصل    =    سلوك و سير او چون گشت حاصل13
13ـ چه بحر است آنكه نطقش ساحل آمد    =    ز قعر او چه گوهر حاصل آمد13
14ـ چه جزو است آنكه اواز كل فزون است    =    طريق جستن آن جزو، چون است13
15ـ قديم و محدث از هم چون جدا شد    =    كه اين شد علم و آن ديگر خدا شد13
16ـ چه خواهد مرد معنى زان عبارت    =    كه دارد سوى چشم و لب اشارت13
چه جويد از رخ و زلف و خط و خال    =    كسى كاندر مقامات است و احوال 13
17ـ شراب و شمع و شاهد را چه معنى    =    خراباتى شدن آخر چه دعوى13
18ـ بت و زنّار و ترسايى در اين كوى    =    همه كفر است و گرنه چيست، برگوى13
به نام آنكه جان را فكرت آموخت    =    چراغ دل به نور جان برافروخت15
به نام خويش كردم ختم و پايان    =    الهى عاقبت محمود گردان15
از هر طرف كه رفتم جز وحشـتم نيفـزود   =    زنـهار از اين بيابـان، وين راه بى نـهايت16
اين راه را نـهايت صورت كجا توان بست   =    كش صد هزار منزل بيش است در بدايت16
«زمن بشنو حديث بى كم و بيش    =    ز نزديكى، تو دور افتادى از خويش»16
«قبا گر حرير است و گر پرنيان    =    به ناچار حشوش بود در ميان»19
«چون خجليم از سخن خام خويش    =    هم تو بيامرز، به انعام خويش19
پيش تو گر بى سر و پاى آمديم    =    هم به اميد تو خداى، آمديم»19
زمن بشنو حديث بى كم و بيش    =    زنزديكى، تو دور افتادى از خويش20
«دل عارف شناساى وجود است    =    وجود مطلق او را در شهود است»27
«به نثرار چه كتب بسيار مى ساخت    =    به نظم مثنوى هرگز نپرداخت»28
«همه دانند كاين كس در همه عمر    =    نكرده هيچ قصد گفتن شعر»29
«دل از حضرت چو نام نامه درخواست    =    جواب آمد به دل كاين گلشن ماست»30
«گذشته هفت و ده از هفتصد سال    =    زهجرت ناگهان در ماه شوّال»30
«در او راز دل گلها شكفته است    =    كه تا اكنون كسى ديگر نگفته است»30
«ولى اين بر سبيل اتفاق است    =    نه چون ديو از فرشته استراق است»30
ولى تشبيه كلّى نيست ممكن    =    زجستجوى آن مى باش ساكن36
از آن جانب بود ايجاد و تكميل    =    و از اين جانب بود هر لحظه تبديل36
«هر دمى مرگى و حشرى داديم    =    تا بديدم دستبرد آن كرم37
گشت آسان بر من از لطف خدا    =    فهم اسرار بقا اندر فنا37
زانكه با ما مى نمايد او عيان    =    حشر و نشرى دايماً اندر جهان»37
كدامين فكر ما را شرط راه است    =    چرا گه طاعت و گاهى گناه است37
مپرس از من حديث زلف پر چين    =    مجنبانيد زنجير مجانين38
«عقل اگر داند كه دل دربند زلفش چون خوش است    =    عاقلان ديوانه گردند در پى زنجير م»39
1) به نام آنكه جان را فكرت آموخت    =    چراغ دل به نور جان بر افروخت43
«خبردارى اى استخوانى قفس    =    كه جان تو مرغى است نامش نفس»43
«جام جهان نما دل انسان كامل است    =    مرآت حق نما به حقيقت همين دل است»44
2) زفضلش هر دو عالم گشت روشن    =    زفيضش خاك آدم گشت گلشن44
29) يكى از زلف و خال و خط بيان كرد    =    شراب و شمع و شاهد را عيان كرد44
30) يكى از هستى خود گفت و پندار    =    يكى مستغرق بت گشت و زُنّار61
«حجاب چهره جان مى شود غبار تنم    =    خوشا دمى كه از اين چهره پرده برفكنم»61
31) سخن ها چون به وفق منزل افتاد    =    در افهام خلايق مشكل افتاد61
32) كسى را كاندرين معنى است حيران    =    ضرورت مى شود دانستن آن62
33) گذشته هفت و ده از هفتصد سال    =    زهجرت ناگهان در ماه شوال62
34) رسولى با هزاران لطف و احسان    =    رسيد از خدمت اهل خراسان63
35) بزرگى كاندر آنجا هست مشهور    =    به اقسام هنر چون چشمه نور63
36) همه اهل خراسان از كه و مه    =    درين عصر از همه گفتند او به63
37) نوشته نامه اى در باب معنى    =    فرستاده بر ارباب معنى63
38) در آنجا مشكلى چند از عبارت    =    زمشكلهاى ارباب اشارت64
39) به نظم آورده و پرسيده يك يك    =    جهانى معنى اندر لفظ اندك64
40) رسول آن نامه را بر خواند ناگاه    =    فتاد احوال او حالى در افواه64
41) در آن مجلس عزيزان جمله حاضر    =    بدين درويش هر يك گشته ناظر64
42) يكى كو بود مرد كار ديده    =    ز ما صد بار اين معنى شنيده65
43) مرا گفتا جوابى گوى در دم    =    كز اينجا نفع گيرند اهل عالم65
44) بدو گفتم چه حاجت كاين مسائل    =    نوشتم بارها اندر رسائل66
45) يكى گفتا ولى بر وفق مسؤول    =    زتو منظوم مى داريم مأمول66
46) پس از الحاح ايشان كردم آغاز    =    جواب نامه در الفاظ ايجاز66
47) به يك لحظه ميان جمع بسيار    =    بگفتم اين سخن بى فكر و تكرار66
«فيض روح القدس ار باز مدد فرمايد    =    ديگران هم بكنند آنچه مسيحا مى كرد»67
48) كنون از لطف و احسانى كه دارند    =    زما اين خرده گيرى در گذارند67
49) همه دانند كاين كس در همه عمر    =    نكرده هيچ قصد گفتن شعر67
50) بر آن طبعم اگر چه بود قادر    =    ولى گفتن نبود الاّ به نادر68
51) زنثر ار چه كتب بسيار مى ساخت    =    به نظم مثنوى هرگز نپرداخت68
52) عروض و قافيه معنى نسنجد    =    به هر ظرفى درو معنى نگنجد68
«اى خدا بنما تو جان را آن مقام    =    كاندرو بى حرف مى رويد كلام»68
53)معانى هرگز اندر حرف نايد    =    كه بحر قلزم اندر ظرف نايد68
54) چو ما از حرف خود در تنگناييم    =    چرا چيزى دگر بروى فزاييم69
«قافيه انديشم و دلدار من    =    گويدم منديش جز ديدار من69
حرف چبود تا تو انديشى از آن    =    حرف چبود خار ديوار رزان69
لفظ و حرف و صوت را بر هم زنم    =    تا كه بى اين هر سه با تو دم زنم»69
55)نه فخر است اين سخن كز باب شكراست    =    به نزد اهل دل تمهيد عذر است69
56) مرا از شاعرى خود عار نايد    =    كه در صد قرن چون عطار نايد70
57) اگر چه زين نمط صد عالم اسرار    =    بود يك شمّه از دكّان عطار70
58) ولى اين بر سبيل اتفاق است    =    نه چون ديو از فرشته استراق است70
«بنگر به ستاره كه بتازد سپس ديو    =    چون زر گدازنده كه بر قير چكانيش»71
59) على الجمله جواب نامه در دم    =    بگفتم يك به يك نه بيش و نه كم71
60) رسول آن نامه را بستد به اعزاز    =    وز آن راهى كه آمد باز شد باز71
61) دگر باره عزيز كار فرماى    =    مرا گفتا به آن چيزى بيفزاى72
62) همان معنى كه گفتى در بيان آر    =    زعين علم با عين عيان آر72
63) نمى ديدم در اوقات آن مجالى    =    كه پردازم بدو از ذوق حالى72
64) كه وصف آن به گفت و گو محال است    =    كه صاحب حال داند كان چه حال است73
«با تو پوشيده حالتى است مرا    =    كه درستش بيان نمى دانم73
به اشارت حديث خواهم گفت    =    كه غريبم زبان نمى دانم»73
65)ولى با وفق قول قايل دين    =    نكردم رد سؤال سائل دين73
«گر چه قرآن از لب پيغمبر است    =    هر كه گويد حق نگفت،او كافراست»74
66) پى آن تا شود روشن تر اسرار    =    درآمد طوطى نطقم به گفتار74
«در پس آينه طوطى صفتم داشته اند    =    هر چه استاد ازل گفت بگو مى گويم»74
67) به عون و فضل و توفيق خداوند    =    بگفتم جمله را در ساعتى چند74
68) دل از حضرت چو نام نامه در خواست    =    جواب آمد به دل كان گلشن ماست75
69) چو حضرت كرد نام نامه گلشن    =    شود زو چشم دلها جمله روشن75
«گر تو مى دارى جمال يار دوست    =    دل بدان كايينه ديدار اوست75
دل بدست آور كمال او ببين    =    آينه كن جان جمال او ببين»75
70) نخست از فكر خويشم در تحيّر    =    چه چيز است آنكه گويندش تفكّر76
«معرفت اصل شناسايى بود    =    چشم دل را نور بينايى بود76
در طريق معرفت نايى درست    =    تا تو خود را بازنشناسى درست»76
71) مرا گفتى بگو چبْوَد تفكر    =    كزين معنى بماندم در تحيّر76
72) تفكر رفتن از باطل سوى حق    =    به جزو اندر بديدن كل مطلق76
«از عطش گر در قدح آبى خورم    =    در درون آب حقّ را ناظرم»77
73) حكيمان كاندرين كردند تصنيف    =    چنين گفتند در هنگام تعريف77
74) كه چون در دل شود حاصل تصّور    =    نخستين نام او باشد تذكّر77
75) وزو چون بگذرى هنگام فكرت    =    بود نام وى اندر عرف عَبْرَتْ77
«هان اى دل عبرت بين از ديده عبر كن هان    =    ايوان مدائن را آيينه عبرت دان»78
76) تصوّر كان بود بهر تدبّر    =    به نزد اهل عقل آمد تفكر78
77) زترتيب تصورهاى معلوم    =    شود تصديق نامفهوم مفهوم78
78) مقدم چون پدر تالى چو مادر    =    نتيجه هست فرزند اى برادر78
79) ولى ترتيب مذكور از چه و چون    =    بود محتاج استعمال قانون79
80) دگر باره درو گر نيست تأييد    =    هر آيينه كه باشد محض تقليد79
81) ره دور و دراز است آن رها كن    =    چو موسى يك زمان ترك عصا كن80
«پاى استدلاليان چوبين بود    =    پاى چوبين سخت بى تمكين بود»80
«منزل عقل و فكر ما صفت است    =    ذات برتر زعلم و معرفت است80
نور او خود دليل قافله بس    =    در پى حق غلط نگردد كس80
امر و خلق از خدا توان دانست    =    كس خدا را به اين و آن دانست؟»80
82) در آ در وادى اَيمَن كه ناگاه    =    درختى گو يدت انّى انا الله81
«هر كه بيرون زخود اندر طلبت سعيى كرد    =    از پى آب چو ماهى همه عمر طپيد81
آنكه با عقل طلب كرد همه عمر نيافت    =    و آنكه بى خويش درآمد به يكى لمحه رسيد81
خواب جهل از حرم قرب مرا دور افكند    =    ورنه نزديكتر از دوست كسى هيچ نديد81
چون تو خود را همه دانى و همه بينى به يقين    =    يافتى گنج سعادت كه بر آن نيست مزيد»82
83) محقّق را كه وحدت در شهود است    =    نخستين نظره بر نور وجود است82
«به هر چه مى نگرم صورت تو مى بينم    =    از آنكه در نظرم جملگى تو مى آيى»82
84) دلى كز معرفت نور و صفا ديد    =    زهر چيزى كه ديد اول خدا ديد82
«تو آن گنجى كه از چشم دو عالم    =    شدى مستور در ويرانه دل»83
«روى تو ظاهر است به عالم، نهان كجاست    =    گر او نهان بود به جهان، خود عيان كجاست؟83
عالم شده است مظهر حسن و جمال تو    =    اى جان بگو كه مظهر و جان جهان كجاست؟»83
«چيست عالم، جلوه گاه حسن دوست    =    جلوه عالم چه باشد، جمله اوست83
ظاهراً گر زآنكه عالم مظهر است    =    مظهر و ظاهر چو وابينى هم اوست83
در حقيقت نيست غير از يار كس    =    اين نمود غير، عين وهم توست83
يار خود آيينه روى خود است    =    در نمودِ آينه كو غير دوست»83
85) بود فكر نكو را شرط تجريد    =    پس آنگه لمعه اى از برق تأييد83
«مال اينجا بايدت انداختن    =    ملك اينجا بايدت در باختن84
در ميان خونت بايد آمدن    =    وز همه بيرونت بايد آمدن84
چون نماند هيچ معلومت بدست    =    دل ببايد پاك كرد از هر چه هست84
چون دل تو پاك گردد از صفات    =    تافتن گيرد زحضرت نور ذات»84
«اگر از جانب معشوق نباشد كششى    =    كوشش عاشق بيچاره به جايى نرسد»84
«اى دوست حديث عشق ديگرگون است    =    وز كيل حروف اين سخن افزون است84
گر ديده دل باز گشايى نفسى    =    معلوم شود كه اين حكايت چون است»85
86) حكيم فلسفى چون هست حيران    =    نمى بيند زاشيا غير امكان85
«گنج پنهان است زير هر طلسم    =    پيش عارف شد مسمّى عين اسم85
ديده حق بين اگر بودى تو را    =    او رخ از هر ذره بنمودى تو را»85
87) ز امكان مى كند اثبات واجب    =    ازين حيران شد اندر ذات واجب85
88) گهى از دَوْر دارد سير معكوس    =    گهى اندر تسلسل گشته محبوس86
89) چو عقلش كرد در هستى توغّل    =    فرو پيچيد پايش در تسلسل87
90) ظهور جمله اشيا به ضدّ است    =    ولى حق را نه مانند و نه ندّ است87
«بد ندانى تا ندانى نيك را    =    ضدّ را از ضدّ توان ديد اى فتى»87
91) چو نبود ذات حق را ضدّ و همتا    =    ندانم تا چگونه دانم او را87
«آفتاب آمد دليل آفتاب    =    گر دليلت بايد از وى رو متاب»88
«نور حق را نيست ضدّى در وجود    =    تا به ضدّ او را توان پيدا نمود»88
92) ندارد ممكن از واجب نمونه    =    چگونه دانيش آخر چگونه88
93) زهى نادان كه او خورشيد تابان    =    به نور شمع جويد در بيابان88
94) اگر خورشيد بر يك حال بودى    =    شعاع او به يك منوال بودى89
95) ندانستى كسى كاين پرتو اوست    =    نبودى هيچ فرق از مغز تا پوست89
96) جهان جمله فروغ نور حق دان    =    حق اندر وى زپيدايى است پنهان89
«حجاب روى توهم روى توست در همه حال    =    نهان زچشم جهانى، زبس كه پيدايى89
97) چو نور حق ندارد نقل و تحويل    =    نيايد اندر او تغيير و تبديل89
«نشود نور زآفتاب جدا    =    كى شود فيض منقطع زخدا90
كيست آخر كسى كه بتواند    =    كه ز ذات اقتضا بگرداند»90
98) تو پندارى جهان خود هست دائم    =    به ذات خويشتن پيوسته قائم90
«عقل از سر اين سخن چنان دور    =    كان ذرّه زآفتاب پر نور»90
99) كسى كو عقل دور انديش دارد    =    بسى سرگشتگى در پيش دارد90
100) زدورانديشى عقل فضولى    =    يكى شد فلسفى ديگر حلولى91
101) خرد را نيست تاب نور آنروى    =    برو از بهر او چشمى دگر جوى 91
«شد دل عارف به معنى چون چراغ    =    هست نورش راز هر ظلمت فراغ»91
102) دو چشم فلسفى چون بود احول    =    ز وحدت ديدن حق شد معطل91
103) ز نابينايى آمد راى تشبيه    =    زيك چشمى است ادراكات تنزيه92
104)تناسخ زان سبب كفر است و باطل    =    كه آن از تنگ چشمى گشته حاصل92
105) چو أكمه بى نصيب از هر كمال است    =    كسى كو را طريق اعتزال است92
106) كلامى كو ندارد ذوق توحيد    =    به تاريكى در است از غيم تقليد93
107) رَمَد دارد دو چشم اهل ظاهر    =    كه از ظاهر نبينند جز مظاهر93
108) ازو هر چه بگويند از كم و بيش    =    نشانى داده اند از ديده خويش94
«آنچه مرا طاقت و اندازه بود    =    وصل به اندازه آن ديده ام»94
«رخ ننموده است به من ذرّه اى    =    كش نه در آن ذرّه نشان ديده ام94
من به يقينم كه جز او نيست هيچ    =    تا تو نگويى به گمان ديده ام»94
109) منزّه ذاتش از چند و چه و چون    =    تعالى شأنهُ عَمّا يقولون94
110) كدامين فكر ما را شرط راه است؟    =    چرا گه طاعت و گاهى گناه است؟96
111) در آلا فكر كردن شرط راه است    =    ولى در ذات حق محض گناه است96
«زين وصيّت كرد ما را مصطفى    =    بحث كم جوييد در ذات خدا»96
112) بود در ذات حق انديشه باطل    =    محال محض دان تحصيل حاصل96
113) چو آيات است روشن گشته از ذات    =    نگردد ذات او روشن زآيات 97
114) همه عالم به نور اوست پيدا    =    كجا او گردد از عالم هويدا97
115) نگنجد نور ذات اندر مظاهر    =    كه سبعات جلالش هست قاهر98
116) رها كن عقل را با حق همى باش    =    كه تاب خور ندارد چشم خفّاش98
«يك چند به عقل و علم در كار شدم    =    گفتم كه مگر واقف اسرار شدم99
هم عقل عقيله بود و هم علم حجاب    =    چون دانستم زهر دو بيزار شدم»99
117) در آن موضع كه نور حق دليل است    =    چه جاى گفتگوى جبرئيل است99
118) فرشته گر چه دارد قرب درگاه    =    نگنجد در مقام لى مع الله99
119) چو نور او ملك را پر بسوزد    =    خرد را جمله پا و سر بسوزد100
«اگر يك سر مو فراتر پرم    =    فروغ تجلى بسوزد پرم»100
120) بود نور خرد در ذات انور    =    بسان چشم سر در چشمهِ خور100
«عقل سايه حق بود حق آفتاب    =    سايه را با آفتاب حق چه تاب»101
121)چو مبصر با بصر نزديك گردد    =    بصر ز ادراك او تاريك گردد101
«نحن اقرب از كتاب حق بخوان    =    نسبت خود را به حق نيكو بدان101
هست حق از ما به ما نزديكتر    =    ما زدورى گشته جويان در به در)101
122) سياهى گر بدانى نور ذات است    =    به تاريكى درون آب حيات است101
123) سيه جز قابض نور بصر نيست    =    نظر بگذار كاين جاى نظر نيست102
124) چه نسبت خاك را با عالم پاك    =    كه ادراك است عجز از درك ادراك102
125) سيه رويى زممكن در دو عالم    =    جدا هرگز نشد والله اعلم103
126) سواد الوجه فى الدارين درويش    =    سواد اعظم آمد بى كم و بيش103
127)چه مى گويم كه هست اين نكته باريك    =    شب روشن ميان روز تاريك105
128) درين مشهد كه آثار تجلّى است    =    سخن دارم ولى ناگفتن اولى است105
129) اگر خواهى كه بينى چشمه خور    =    تو را حاجت فتد با جرم ديگر106
مى رود بى روى پوش اين آفتاب    =    فرط نور اوست رويش را حجاب106
چيست پرده پيش روى آفتاب    =    جز فروغ شعشع و تيزّى تاب106
130) چو چشم سر ندارد طاقت و تاب    =    توان خورشيد تابان ديد در آب106
131) از و چون روشنى كمتر نمايد    =    در ادراك تو حالى مى فزايد107
132) عدم آيينه هستى است مطلق    =    كزو پيداست عكس تابش حق107
133) عدم چون گشت هستى را مقابل    =    درو عكسى شد اندر حال حاصل107
«در ما نگاه كرد هزاران هزار يافت    =    در خود نگاه كرد همه جز يكى نبود108
در هر كه بنگريد درو غير خود نديد    =    چون جمله را به رنگ خود آورد در وجود»108
134) شد آن وحدت از اين كثرت پديدار    =    يكى را چون شمردى گشت بسيار108
135) عدد گر چه يكى دارد بدايت    =    و ليكن نبودش هرگز نهايت108
136) عدم در ذات خود چون بود صافى    =    ازو با ظاهر آمد گنج مخفى109
«آينه دل چون شود صافى و پاك    =    نقش ها بيند برون از آب و خاك»109
137) حديث كنت كنزاً را فراخوان    =    كه تا پيدا ببينى گنج پنهان109
138) عدم آينه، عالم عكس و انسان    =    چو چشم عكس در وى شخص پنهان110
139) تو چشم عكسى و او نور ديده است    =    به ديده، ديده اى را ديده، ديده است110
140) جهان انسان شد و انسان جهانى    =    از اين پاكيزه تر نبود بيانى111
141) چو نيكو بنگرى در اصل اين كار    =    هم او بيننده هم ديده است و ديدار112
142) حديث قدسى اين معنى بيان كرد    =    فبى يسمع و بى يبصر عيان كرد112
143) جهان را سر به سر آيينه اى دان    =    به هريك ذرّه اى صد مهر تابان 113
144) اگر يك قطره را دل برشكافى    =    برون آيد از آن صد بحر صافى113
قطره درياست اگر با درياست    =    ورنه او قطره و دريا، درياست113
145) به هر جزوى ز خاك ار بنگرى راست    =    هزاران آدم اندر وى هويداست113
146) به اعضا پشّه اى همچند پيل است    =    در اسماء قطره اى مانند نيل است114
147) درون حبّه اى صد خرمن آمد    =    جهانى در دل يك ارزن آمد114
148) به پرّ پشّه اى در جاى جانى    =    درون نقطه چشم آسمانى114
149) بدان خردى كه آمد حبّه دل    =    خداوند دو عالم راست منزل115
«در حقيقت دان كه دل شد جام جم    =    مى نمايد اندرو هر بيش و كم»115
دل بود مرآت ذات ذوالجلال    =    در دل صافى نمايد حق جمال115
حق نگنجد در زمين و آسمان    =    در دل مؤمن بگنجد اين بدان115
ملك دل را كس نديده غايتى    =    در احاطه حق دل آمد آيتى115
مظهر شأن الهى دل بود    =    مظهر شأنش كماهى دل بود»115
150) درو در جمع گشته هر دو عالم    =    گهى ابليس گردد گاه آدم115
151) ببين عالم همه در هم سرشته    =    ملك در ديو و شيطان در فرشته116
هر چه تو بينى ز سفيد وسياه    =    بر سر كارى است در اين كارگاه116
جغد كه شوم است به افسانه در    =    بلبل گنج است به ويرانه در116
هر چه در اين پرده نشانيش هست    =    در خور تن قيمت جانيش هست116
گر چه ز بحر تو به گوهر كم اند    =    چون تو همه گوهرى عالم اند116
152) همه با هم به هم چون دانه و بر    =    ز كافر مؤمن و مؤمن ز كافر116
153) به هم جمع آمده در نقطه خال    =    همه دور زمان روز و مه و سال117
154) ازل عين ابد افتاده با هم    =    نزول عيسى و ايجاد آدم118
155) ز هر يك نقطه زين دور مسلسل    =    هزاران شكل مى گردد مشكّل118
156) زهر يك نقطه دورى گشته داير    =    هم او مركز، هم او در دور ساير119
157) اگر يك ذرّه را برگيرى از جاى    =    خلل يابد همه عالم سراپاى119
158) همه سرگشته و يك جزو از ايشان    =    برون ننهاده پا از حدّ امكان119
«در تنگناى ظلمت هستى چه مانده ام    =    تا كى چو كرم پيله همه گرد خود تنم120
خيزم سر از دريچه عالم برون كنم    =    باشد كه آفتاب درآيد به روزنم120
چون پيش آفتاب شوم محو، ذرّهوار    =    معذور باشم و ز أنا الشمس دم زنم120
چون جمع شد وجود من از جمع و تفرقه    =    مطلق بود وجود من ار چه معيّنم»120
159) تعيّن هر يكى را كرده محبوس    =    به جزويّت ز كلّى گشته مأيوس120
160) تو گويى دائماً در سير و حبسند    =    كه پيوسته ميان خلع و لبسند120
161) همه از ذات خود پيوسته آگاه    =    وز آنجا راه برده تا به درگاه121
162) به زير پرده اى هر ذرّه پنهان    =    جمال جانفزاى روى جانان121
«خورشيد به ذرّه چون نهان است    =    چون ذرّه به نور خود عيان است122
حيف است كه مهر روى جانان    =    مستور به پرده جهان است122
از بهر چه نور عالم آرا    =    در ظلمت اين وآن نهان است122
خورشيد رخش به جلوه آمد    =    ذرّات جهان، نمودِ آن است»122
163) تو از عالم همى لفظى شنيدى    =    بيا بر گو كه از عالم چه ديدى122
164) چه دانستى ز صورت يا ز معنى    =    چه باشد آخرت چون است دنيا122
165) بگو سيمرغ و كوه قاف چبْوَد    =    بهشت و دوزخ واعراف چبْوَد123
166) كدام است آن جهان كو نيست پيدا    =    كه يك روزش بود يك سال اينجا124
167) همين نبود جهان آخر كه ديدى    =    نه ما لا تبصرون آخر شنيدى124
168) بيا بنما كه جابلقا كدام است    =    جهان شهر جابلسا كدام است125
169) مشارق با مغارب هم بينديش    =    چو اين عالم ندارد از يكى بيش125
170) بيان مثلهنّ از ابن عباس    =    شنو پس خويشتن را نيك بشناس126
171) تو در خوابى و اين ديدن خيال است    =    هر آنچه ديده اى از وى مثال است126
172) به صبح حشر چون گردى تو بيدار    =    بدانى كان همه وهم است و پندار126
173) چو برخيزد خيال چشم احول    =    زمين و آسمان گردد مبدّل127
174) چو خورشيد جهان بنمايدت چهر    =    نماند نور ناهيد و مه و مهر127
175) فتد يك تاب از آن بر سنگ خاره    =    شود چون پشم رنگين پاره پاره128
176) بدان اكنون كه كردن مى توانى    =    چو نتوانى چه سود آنگه كه دانى128
177) چه مى گويم حديث عالم دل    =    تو را اى سرنشيب و پاى در گل128
«اهل دل شو يا كه بنده اهل دل    =    ورنه همچون خر فرو مانى به گل129
هر كه را دل نيست او بى بهره است    =    در جهان از بى نوايى شهره است129
رو به اسفل دارد او چون گاو و خر    =    نيستش كارى به جز از خواب و خور129
حق همى گويد كه ايشان فى المثل    =    همچو گاوند و چو خر بل هم اضلّ»129
178) جهان آن تو و تو مانده عاجز    =    ز تو محروم تر كس ديد هرگز؟129
179) چو محبوسان به يك منزل نشسته    =    بدست عجز پاى خويش بسته129
180) نشستى چون زنان در كوى ادبار    =    نمى دارى ز جهل خويشتن عار129
181) دليران جهان آغشته در خون    =    تو سر پوشيده ننهى پاى بيرون130
182) چه كردى فهم از اين دين العجايز    =    كه بر خود جهل مى دارى تو جايز130
183) زنان چون ناقصات عقل و دينند    =    چرا مردان ره ايشان گزينند؟131
184) اگر مردى برون آى و نظر كن    =    هر آنچ آيد به پيشت زان گذر كن131
185) مياسا يك زمان اندر مراحل    =    مشو موقوف همراه رواحل131
186) خليل آسا برو حق را طلب كن    =    شبى را روز و روزى را به شب كن132
187) ستاره با مه و خورشيد اكبر    =    بود حسّ و خيال و عقل انور132
188) بگردان زان همه اى راهرو روى    =    هميشه لا احب الآ فلين گوى133
189) و يا چون موسى عمران در اين راه    =    برو تا بشنوى انى انا الله134
بشنود انى انا الله چون كليم از هر درخت    =    هر كه او بر طور دل از بهر مقيات آمدست134
190) تو را تا كوه هستى پيش باقى است    =    جواب لفظ اَرِنى،لَن تَرانى است134
191) حقيقت كهربا، ذات تو كاه است    =    اگر كوهِ تويى نبود چه راه است 135
«قرب نى بالا و پستى رفتن است    =    قرب حق از هستى خود رستن است»135
192) تجلّى گر رسد بر كوه هستى    =    شود چون خاك ره هستى زپستى135
«اگر يك سر مو فراتر پرم    =    فروغ تجلّى بسوزد پرم»136
193) گدايى گردد از يك جذبه شاهى    =    به يك لحظه دهد كوهى به كاهى136
194) برو اندر پى خواجه به اسراء    =    تفرّج كن همه آيات كبرى136
195) برون آى از سراى امّ هانى    =    بگو مطلق حديث من رآنى137
196) گذارى كن زكاف كنج كونين    =    نشين بر قاف قرب قاب قوسين137
197) دهد حق مر تو را هر چه كه خواهى    =    نمايندت همه اشياء كماهى138
198) به نزد آنكه جانش در تجلّى است    =    همه عالم كتاب حق تعالى است138
«ما جمله جهان مصحف ذاتت دانيم    =    از هر ورقى آيه وصفت خوانيم139
با آنكه مدرّسيم در مكتب عشق    =    در معرفت كُنه تو ما نادانيم»139
«برگ در ختان سبز در نظر هوشيار    =    هر ورقش دفترى است معرفت كردگار139
199) عرض اعراب، جوهر چون حروف است    =    مراتب هم چو آيات وقوف است139
200) ازو هر عالمى چون سوره اى خاص    =    يكى زان فاتحه وان ديگر اخلاص140
201) نخستين آيتش عقل كل آمد    =    كه در وى همچو باى بسمل آمد140
202) دوم نفس كلّ آمد آيت نور    =    كه چون مصباح شد در غايت نور140
203) سيم آيت درو شد عرش رحمان    =    چهارم آيت الكرسى همى خوان141
204) پس از وى جرمهاى آسمانى است    =    كه در وى سوره سبع المثانى است141
205) نظر كن باز در جرم عناصر    =    كه هر يك آيتى هستند باهر142
206) پس از ايشان بود جرم سه مولود    =    كه نتوان كردن اين آيات معدود142
207) به آخر گشت نازل نفس انسان    =    كه بر ناس آمد آخر ختم قرآن143
208) مشو محبوس اركان و طبايع    =    برون آى و نظر كن بر صنايع143
209) تفكر كن تو در خلق سماوات    =    كه تا ممدوح حق گردى در آيات144
210) ببين يك ره كه تا خود عرش اعظم    =    چگونه شد محيط هر دو عالم144
211) چرا كردند نامش عرش رحمان    =    چه نسبت دارد او با قلب انسان144
212)چرا در جنبشند اين هر دو مادام    =    كه يك لحظه نمى گيرند آرام145
213) مگر دل مركز عرش بسيط است    =    كه اين چون نقطه آن دور محيط است145
214) بر آيد در شبانروزى كما بيش    =    سراپاى تو عرش اى مرد درويش146
215) ازو در جنبش اجسام مدوّر    =    چرا گشتند يك ره نيك بنگر146
216) ز مشرق تا به مغرب همچو دولاب    =    همى گردند دايم بى خور و خواب147
217) به هر روز و شبى اين چرخ اعظم    =    كند دور تمامى گرد عالم147
218) وزو افلاك ديگر هم بدينسان    =    به چرخ اندر همى باشند گردان147
219) ولى بر عكس دور چرخ اطلس    =    همى گردند اين هشت مقوّس147
220) معدّل كرسى ذات البروج است    =    كه او را نه تفاوت نه فروج است148
221) حمل با ثور و جوزا و خرچنگ    =    برو بر همچو شير و خوشه آونگ148
222) دگر ميزان و عقرب پس كمان است    =    ز جدى و دلو و حوت آنجا نشان است149
223) ثوابت يك هزار و بيست و چارند    =    كه بر كرسى مقام خويش دارند.149
224) به هفتم چرخ كيوان پاسبان است    =    ششم برجيس را جاى و مكان است150
225) بود پنجم فلك مرّيخ را جاى    =    به چارم آفتاب عالم آراى150
226) سيم زهره دوم جاى عطارد    =    قمر بر چرخ دنيا گشت وارد150
227) زحل را جدى و دلو مشترى باز    =    به قوس و حوت كرد انجام و آغاز151
228) حمل با عقرب آمد جاى بهرام    =    اسد خورشيد را شد جا و آرام151
229) چو زهره ثور و ميزان ساخت گوشه    =    عطارد رفت در جوزا و خوشه151
230) قمر خرچنگ را هم جنس خود ديد    =    ذنب چون رأس شد يك عقده بگزيد151
231) قمر را بيست و هشت آمد منازل    =    شود با آفتاب آنگه مقابل152
232) پس از وى هم چو عرجون قديم است    =    ز تقدير عزيزى كو عليم است152
233) اگر در فكر گردى مرد كامل    =    هر آيينه كه گويى نيست باطل153
234) كلام حق همى ناطق بدين است    =    كه باطل ديدن از ضعف يقين است154
235) وجود پشّه دارد حكمت اى خام    =    (نباشد در وجود تير و بهرام)154
236) ولى چون بنگرى در اصل اين كار    =    فلك را بينى اندر حكم جبّار155
237) منجّم چون ز ايمان بى نصيب است    =    اثر گويد كزين شكل غريب است155
238) نمى بيند كه اين چرخ مدوّر    =    ز حكم و امر حق گشته مسخّر155
«در گوش دلم گفت فلك پنهانى    =    كارى كه خدا كند ز من مى دانى156
بر كار خودم اگر بدى دسترسى    =    خود را بخريدمى ز سرگردانى»156
239) تو گويى هست اين افلاك دوّار    =    به گردش روز و شب چون چرخ فخّار156
240) درو هر لحظه اى داناى داور    =    ز آب و گل كند يك ظرف ديگر156
241) هر آنچه در زمان و در مكان است    =    ز يك استاد و از يك كارخانه است157
242) كواكب گر همه اهل كمالند    =    چرا هر لحظه در نقص وبالند؟157
243) همه در جاى و سير و لون و اشكال    =    چرا گشتند آخر مختلف حال157
244) چرا گه در حضيض و گه در اوج اند    =    گهى تنها فتاده گاه زوج اند158
245) دل چرخ از چه شد آخر پر آتش    =    ز شوق كيست او اندر كشاكش158
246) همه انجم بر او گردان پياده    =    گهى بالا و گه شيب اوفتاده159
247) عناصر باد و آب و آتش و خاك    =    گرفته جاى خود در زير افلاك159
«از مى عشقت عناصر سرخوشند    =    از هواى روى تو در آتشند159
آب هر سو از پيت گشته روان    =    خاك از اين سودا فتاده در ميان»160
248) ملازم هر يكى در مركز خويش    =    كه ننهد پاى، يك ذرّه پس و پيش160
249) چهار اضداد در طبع مراكز    =    به هم جمع آمده كس ديده هرگز؟160
250) مخالف هر يكى در ذات و صورت    =    شده يك چيز از حكم ضرورت160
251) مواليد سه گانه گشته ز ايشان    =    جماد آنگه نبات آنگاه حيوان161
252) هيولى را نهاده در ميانه    =    ز صورت گشته صافى صوفيانه161
253) همه از امر و حكم و داد داور    =    به جان استاده و گشته مسخّر161
254) جماد از قهر بر خاك اوفتاده    =    نبات از مهر بر پا ايستاده161
255) فروغ جانور از صدق و اخلاص    =    پى ابقاى جنس و نوع اشخاص162
256) همه بر حكم داور كرده اقرار    =    مر او را روز و شب گشته طلبكار162
257) به اصل خويش يك ره نيك بنگر    =    كه مادر را پدر شد نيز مادر162
258) جهان را سر به سر در خويش مى بين    =    هر آنچه آيد به آخر پيش مى بين163
259) در آخر گشت پيدا نقش آدم    =    طفيل ذات او شد هر دو عالم163
260) نه آخر علّت غايى در آخر    =    همى گردد به ذات خويش ظاهر؟164
«عالم به طفيل ماست موجود    =    مائيم ز كائنات مقصود164
هم مبدأ اوليم و آخر    =    هم غايت باطنيم و ظاهر»164
261) ظلومى و جهولى ضدّ نورند    =    و ليكن مظهر عين ظهورند164
262) چو پشت آينه باشد مكدّر    =    نمايد روى شخص از روى ديگر165
263) شعاع آفتاب از چارم افلاك    =    نگردد منعكس جز بر سر خاك165
264) تو بودى عكس معبود ملائك    =    از آن گشتى تو مسجود ملايك165
265) بود از هر تنى پيش تو جانى    =    و زو در بسته با تو ريسمانى166
266) از آن گشتند امرت را مسخّر    =    كه جان هر يكى در تست مضمر166
267) تو مغز عالمى زان در ميانى    =    بدان خود را كه تو جان جهانى167
268) ترا ربع شمالى گشت مسكن    =    كه دل در جانب چپ باشد از تن167
«جمله عالم چون تن و انسان دل است    =    هر چه مى جويى ز انسان حاصل است167
هر دو عالم جسم و جانش آدم است    =    زان كه آدم اصل جمله عالم است167
هست انسان مركز دور جهان    =    نيست بى انسان مدار آسمان»167
269) جهان عقل و جان سرمايه توست    =    زمين و آسمان پيرايه توست168
270) ببين آن نيستى كو عين هستى است    =    بلندى را نگر كان ذات پستى است168
271) طبيعى قوّت تو ده هزار است    =    ارادى برتر از حدّ شمار است168
272) وز آن هر يك شده موقوف آلات    =    ز اعضا و جوارح وز رباطات169
273) پزشكان اندرين گشتند حيران    =    فرو ماندند در تشريح انسان169
274) نبرده هيچ كس ره سوى اين كار    =    به عجز خويش كرده جمله اقرار169
275) ز حقّ با هر يكى حظّى و قسمى است    =    معاد و مبدأ هر يك ز اسمى است169
276) از آن اسمند موجودات قائم    =    بدان اسمند در تسبيح دائم170
277) به مبدأ هر يكى زان مصدرى شد    =    به وقت بازگشتن چون درى شد170
278) از آن در كامد اوّل هم به در شد    =    اگر چه در معاش از در به در شد171
279) از آن دانسته اى تو جمله اسماء    =    كه هستى صورت عكس مسمّا171
«اى قطره تو غافلى كه دريا    =    در جوى تو مى رود هويدا172
در برج تو آفتاب و ماه است    =    ليكن پس پرده اى سحاب است172
پيدا و نهان و بود و نابود    =    در لوح تو هست جمله موجود»172
280) ظهور قدرت و علم و ارادت    =    به تست اى بنده صاحب سعادت172
281) سميعى و بصير و حىّ و گويا    =    بقا دارى نه از خود ليك از آنجا172
282) زهى اوّل كه عين آخر آمد    =    زهى باطن كه عين ظاهر آمد173
283) تو از خود روز و شب اندر گمانى    =    همان بهتر كه خود را مى ندانى173
284) چو انجام تفكّر شد تحيّر    =    بدين جا ختم شد بحث تفكّر173
285) كه باشم من مرا از من خبر كن    =    چه معنى دارد «اندر خود سفر كن»174
286) دگر كردى سؤال از من كه من چيست    =    مرا از من خبر كن تا كه من كيست174
287) چو هست مطلق آيد در اشارت    =    به لفظ من كنند از وى عبارت174
288) حقيقت كز تعيّن شد معيّن    =    تو او را در عبارت گفته اى من174
289) من و تو عارض ذات وجوديم    =    مشبّك هاى مشكات وجوديم174
290) همه يك نور دان اشباح و ارواح    =    گه از آيينه پيدا گه زمصباح175
«شد جهان آيينه رخسار دوست    =    هر دو عالم در حقيقت عكس اوست176
غير دريا گر نمايد موج آب    =    عين دريا دان تو امواج و حباب176
گر تو هستى در جهان صاحب نظر    =    در جهان منگر به روى او نگر»176
291) تو گويى لفظ من در هر عبارت    =    به سوى روح مى باشد اشارت176
292) چو كردى پيشواى خود خرد را    =    نمى دانى ز جزو خويش خود را176
293) برو اى خواجه خود را نيك بشناس    =    كه نبود فربهى مانند آماس176
294) من تو برتر از جان و تن آمد    =    كه اين هر دو ز اجزاى من آمد177
295) به لفظ من نه انسان است مخصوص    =    كه تا گويى بدان جان است مخصوص177
296) يكى ره برتر از كون و مكان شو    =    جهان بگذار و خود در خود جهان شو177
«گر تو برخيزى ز ما و من دمى    =    هر دو عالم پر ز خودبينى همى178
اين تعيّن شد حجاب روى دوست    =    چونكه برخيزد تعيّن جمله اوست178
نيست گردد صورت بالا و پست    =    حق عيان بينى به نقش هر چه هست»178
297) زخطّ وهمى هاى هويّت    =    دو چشمى مى شود در وقت رؤيت178
298) نماند در ميانه رهرو و راى    =    چوهاى هو شود ملحق بالله178
299) بود هستى بهشت امكان چو دوزخ    =    من و تو در ميان مانند برزخ 179
300) چو برخيزد تو را اين پرده از پيش    =    نماند نيز حكم مذهب و كيش179
301) همه حكم شريعت از من و توست    =    كه آن بر بسته جان و تن توست180
302) من و تو چون نماند در ميانه    =    چه كعبه چه كنش چه دير و خانه180
«در حقيقت ما و من سدّ ره است    =    من نگويد هر كه از حق آگه است»181
303) تعيّن نقطه و همى است بر عين    =    چو عينت گشت صافى غين شد عين181
304) دو خطوه بيش نبود راه سالك    =    اگر چه دارد او چندين مهالك181
305) يك از هاى هويّت در گذشتن    =    دوم صحراى هستى در نوشتن182
306) درين مشهد يكى شد جمع و افراد    =    چو واحد سارى اندر عين اعداد182
307) تو آن جمعى كه عين وحدت آمد    =    تو آن واحد كه عين كثرت آمد183
«عالم همه پرده دار ما شد    =    ما برزخ دوست پرده داريم183
گر پرده ز روى كار افتد    =    ما پرده و پرده دار و ياريم»183
308) كسى اين سرّشناسد كو گذر كرد    =    زجزوى سوى كلّى يك سفر كرد183
309) مسافر چون بود، رهرو كدام است؟    =    كه را گويم كه او مرد تمام است؟185
310) دگر گفتى مسافر كيست در راه    =    كسى كوشد ز اصل خويش آگاه185
311) مسافر آن بود كو بگذرد زود    =    زخود صافى شود چون آتش از دود185
312) سلوكش سير كشفى دان ز امكان    =    سوى واجب به ترك شين و نقصان186
313) به عكس سير اوّل در منازل    =    رود تا گردد او انسان كامل186
314) بدان اوّل كه تا چون گشت موجود    =    كه تا انسان كامل گشت مولود187
315) در اطوار جمادى بود پيدا    =    پس از روح اضافى گشت دانا187
316) پس آنگه جنبشى كرد او ز قدرت    =    پس از وى شد ز حق صاحب ارادت188
317) به طفلى كرد باز احساس عالم    =    در او بالفعل شد وسواس عالم188
318) چو جزويات شد در وى مرتّب    =    به كلّيّات ره برد از مركّب189
319) غضب گشت اندر او پيدا و شهوت    =    و ز ايشان خاست حرص و بخل و نخوت189
320) به فعل آمد صفت هاى ذميمه    =    بتر شد از دد و ديو و بهيمه190
321) تنزّل را بود اين نقطه اسفل    =    كه شد با نقطه وحدت مقابل191
322) شد از افعال كثرت بى نهايت    =    مقابل شد از اين رو با بدايت191
«در ما نگاه كرد و هزاران هزار ديد    =    در خود نگاه كرد به جز خود يكى نديد192
يك نكته گفت يار و ليكن بسى شنود    =    يك دانه كِشت دوست و ليكن بسى درود»192
323) اگر گردد مقيّد اندرين دام    =    به گمراهى بود كمتر ز انعام192
324) وگر نورى رسد از عالم جان    =    ز فيض جذبه يا از عكس برهان192
325) دلش با نور حق همزاد گردد    =    وز آن راهى كه آمد باز گردد193
326) ز جذبه يا ز برهان يقينى    =    رهى يابد به ايمان يقينى193
327) كند يك رجعت از سجّين فجّار    =    رخ آرد سوى علّيين ابرار194
328) به توبه متّصف گردد در آن دم    =    شود در اصطفاء ز اولاد آدم195
329) زافعال نكوهيده شود پاك    =    چو ادريس نبى آيد در افلاك 196
«بمير اى دوست پيش از مرگ اگر مى زندگى خواهى    =    كه ادريس از چنين مردن بهشتى گشت پيش از ما»196
«چگونه طوف كنم در فضاى عالم قدس    =    كه در سراچه تركيب تخته بند تنم»196
330) چو يابد از صفات بد نجاتى    =    شود چون نوح از آن صاحب ثباتى197
331) نماند قدرت جزويش در كلّ    =    خليل آسا شود صاحب توكّل197
332) ارادت با رضاى حق شود ضم    =    رود چون موسى اندر باب اعظم198
333) زعلم خويشتن يابد رهايى    =    چو عيسىّ نبى گردد سمايى199
334) دهد يك باره هستى را به تاراج    =    در آيد از پى احمد به معراج199
335) رسيد چون نقطه آخر به اوّل    =    در آنجا نى مَلَك گنجد نه مرسل199
336) نبى چون آفتاب آمد ولى ماه    =    مقابل گردد اندر لى مع الله200
337) نبوّت در كمال خويش صافى است    =    ولايت اندر او پيدا نه مخفى است201
338) ولايت در ولىّ پوشيده بايد    =    ولى اندر نبىّ پيدا نمايد202
339) ولىّ از پيروى چون همدم آمد    =    نبىّ را در ولايت محرم آمد202
340) ز اِن كُنْتُم تُحِبُّون يابد او راه    =    به خلوتخانه يُحْبِبْكُمُ الله203
341) در آن خلوت سرا محبوب گردد    =    به حق يك بارگى مجذوب گردد203
342) بود تابع ولىّ از روى معنى    =    بود عابد ولىّ در كوى معنى204
343) ولىّ آنگه رسد كارش به اتمام    =    كه با آغاز گردد باز انجام204
344) كسى مرد تمام است كز تمامى    =    كند با خواجگى كار غلامى205
345) پس آنگاهى كه ببريد او مسافت    =    نهد حق بر سرش تاج خلافت205
346) بقا مى آيد او بعد از فنا باز    =    رود ز انجام ره ديگر به آغاز206
347) شريعت را شعار خويش سازد    =    طريقت را دثار خويش سازد206
348) حقيقت خود مقام ذات او دان    =    شده جامع ميان كفر و ايمان207
349) به اخلاق حميده گشت موصوف    =    به علم و زهد و تقوى بوده معروف207
350) همه با او ولى او از همه دور    =    به زير قبّه هاى ستر مستور208
351) تبه گردد سراسر مغز بادام    =    گرش از پوست بخراشى گه خام209
352) ولى چون پخته شد بى پوست نيكوست    =    اگر مغزش برآرى بفكنى پوست209
353) شريعت پوست، مغز آمد حقيقت    =    ميان اين و آن باشد طريقت209
354) خلل در راه سالك نقص مغز است    =    چو مغزش پخته شد بى پوست نغز است210
355) چو عارف با يقين خويش پيوست    =    رسيده گشت مغز و پوست بشكست210
356) وجودش اندر اين عالم نيايد    =    برون رفت و دگر هرگز نيايد211
«كدام دانه فرو رفت در زمين كه نرست    =    چرا به دانه انسانت اين گمان باشد»211
357) وگر با پوست تابد تابش خور    =    درين نشأه كند يك دور ديگر211
358) درختى گردد او از آب و از خاك    =    كه شاخش بگذرد از هفتم افلاك212
359) همان دانه برون آيد دگر بار    =    يكى صد گشته از تقدير جبّار212
360) چو سير حبّه بر خطّ شجر شد    =    ز نقطه خطّ، ز خط دورى ديگر شد213
361) چو شد در دايره سالك مكمّل    =    رسد هم نقطه آخر به اوّل214
362) دگر باره شود مانند پرگار    =    بدان كارى كه اوّل بود بر كار214
363) چو كرد او قطع يك باره مسافت    =    نهد حق بر سرش تاج خلافت214
«هفت دريا اندر او يك قطره اى    =    جمله هستى پيش مهرش ذرّه اى215
يك دهن خواهم بهپهناى فلك    =    تا بگويم وصف آن رشك مَلَك215
ور دهان يابم چنين و صد چنين    =    تنگ آيد در بيان آن امين215
وصف اين آدم كه نامش مى برم    =    تا قيامت گر بگويم قاصرم»215
364) تناسخ نيست اين كز روى معنى    =    ظهوراتى است در عين تجلّى215
«هر لحظه به شكل بت عيّار برآمد    =    هر دم به لباس دگر آن يار برآمد216
اين نيست تناسخ سخن وحدت صرف است    =    كافر شود آن كس كه به افكار برآمد»216
365) و قد سألوا و قالوا ما النهاية    =    فقيل هى الرجوع الى البداية216
366) نبوّت را ظهور از آدم آمد    =    كمالش در وجود خاتم آمد217
367) ولايت بود باقى تا سفر كرد    =    چو نقطه در جهان دور دگر كرد217
«گه نبىّ بود و گهى ديگر ولىّ    =    گه محمد گشت و گاهى شد على217
در نبىّ آمد بيان راه كرد    =    در ولىّ از سرّ حق آگاه كرد»217
368) ظهور كلّ او باشد به خاتم    =    بدو يابد تمامى هر دو عالم217
369) وجود اولياء او را چو عضوند    =    كه او كلّ است و ايشان همچو جزوند218
«جمله گشته خوشه چين خرمنش    =    دست امّيد همه در دامنش»219
370) چو او از خواجه يابد نسبت تامّ    =    ازو با ظاهر آمد رحمت عامّ219
371) شود او مقتداى هر دو عالم    =    خليفه گردد از اولاد آدم220
372) چو نور آفتاب از شب جدا شد    =    تو را صبح و طلوع و اِستوا شد220
373) دگر باره ز دور چرخ دوّار    =    زوال و عصر و مغرب شد پديدار221
374) بود نور نبىّ خورشيد اعظم    =    گه از موسى پديد و گه ز آدم221
375) اگر تاريخ عالَم را بخوانى    =    مراتب را يكايك باز دانى222
376) ز خور هر دم ظهور سايه اى شد    =    كه آن معراج دين را پايه اى شد222
377) زمان خواجه وقت استوا بود    =    كه از هر ظلّ و ظلمت مصطفا بود223
378) به خط استوا بر قامت راست    =    ندارد سايه پيش و پس چپ و راست223
379) چو كرد او بر صراط حق اقامت    =    به امر فاستقم مى داشت قامت223
380) نبودش سايه كو دارد سياهى    =    زهى نور خدا ظلّ الهى224
381) و را قبله ميان غرب و شرق است    =    از اين رو در ميان نور غرق است224
382) به دست او چو شيطان شد مسلمان    =    به زير پاى او شد سايه پنهان225
383) مراتب جمله زير پايه اوست    =    وجود خاكيان از سايه اوست225
384) ز نورش شد ولايت سايه گستر    =    مشارق با مغارب شد برابر226
385) زهر سايه كه اوّل گشت حاصل    =    در آخر شد يكى ديگر مقابل226
386) كنون هر عالمى باشد ز امّت    =    رسولى را مقابل در نبوّت227
387) نبىّ چون در نبوّت بوده اكمل    =    بود از هر ولىّ ناچار افضل227
388) ولايت شد به خاتم جمله ظاهر    =    بر اوّل نقطه هم ختم آمد آخر228
389) ازو عالَم شود پر امن و ايمان    =    جماد و جانور يابد ازو جان228
«ز خود فانى و در عين بقائيم    =    وجود جمله موجودات مائيم228
جهان مرده هر دم زنده سازيم    =    چو بحر رحمت بى منتهائيم»228
390) نماند در جهان يك نَفْس كافر    =    شود عدل حقيقى جمله ظاهر228
391) بود از سرّ وحدت واقف حقّ    =    درو پيدا نمايد وجه مطلق228
392) كه شد بر سرّ وحدت واقف آخر    =    شناسايى چه آمد عارف آخر؟230
393) كسى بر سرّ وحدت گشت واقف    =    كه او واقف نشد اندر مواقف230
394) دل عارف شناساى وجود است    =    وجود مطلق او را در شهود است230
395) به جز هست حقيقى هست نشناخت    =    و يا هستى كه هستى پاك در باخت231
396) وجود تو همه خار است و خاشاك    =    برون انداز از خود جمله را پاك231
397) برو تو خانه دل را فرو روب    =    مهيّا كن مقام و جاى محبوب231
398) چو تو بيرون شوى او اندر آيد    =    به تو بى تو جمال خود نمايد232
«گر برافتد پرده ما از ميان    =    روى او بنمايد از كون و مكان232
شد حجاب روى جانان ما و من    =    جان من يك دم حجاب از رخ فكن»232
399) كسى كو از نوافل گشت محبوب    =    به لاى نفى كرد او خانه جاروب232
400) درون جاى محمود آن مكان يافت    =    ز بى يسمع و بى يبصر نشان يافت233
401) ز هستى تا بود باقى بر او شين    =    نيابد علم عارف صورت عين233
402) موانع تا نگردانى ز خود دور    =    درون خانه دل نايدت نور234
403) موانع چون در اين عالم چهار است    =    طهارت كردن از وى هم چهار است234
404) نخستين پاكى از احداث و انجاس    =    دوم از معصيت وز شرّ وسواس234
405) سيوم پاكى ز اخلاق ذميمه است    =    كه با وى آدمى همچون بهيمه است235
«خلق نيكو شد به معنى راه راست    =    هر كه دارد خُلق بد دور از خداست»235
406) چهارم پاكى سرّ است از غير    =    كه اينجا منتهى مى گرددش سير235
407) هر آن كو كرد حاصل اين طهارات    =    شود بى شك سزاوار مناجات235
408) تو خود را تا به كلّى در نبازى    =    نمازت كى شود هرگز نمازى236
«گر بقاى جاودان خواهى دلا    =    از خودىّ خود به كلّى شو فنا236
در تجلّى جمال ذوالجلال    =    محو مطلق شو اگر خواهى وصال236
از حجاب ما و من يك دم برآ    =    وانگهى در بزم وصل او درآ»236
409) چو ذاتت پاك گردد از همه شين    =    نمازت گردد آنگه قرّة العين236
410) نماند در ميانه هيچ تمييز    =    شود معروف و عارف جمله يك چيز237
411) اگر معروف و عارف ذات پاك است    =    چه سودا بر سر اين مُشت خاك است237
412) مكن بر نعمت حق ناسپاسى    =    كه تو حق را به نور حق شناسى237
413) جز او معروف و عارف نيست درياب    =    و ليكن خاك مى بايد ز خور تاب238
414) عجب نبود كه ذرّه دارد امّيد    =    هواى تاب مهر و نور خورشيد238
415) به ياد آور مقام حال فطرت    =    كز آنجا باز دانى اصل فكرت238
416) الست بربّكم ايزد كه را گفت    =    كه بود آخر كه آن ساعت بلى گفت؟239
417) در آن روزى كه گِلها مى سرشتند    =    به دل در قصّه ايمان نوشتند239
418) اگر آن نامه را يك ره بخوانى    =    هر آن چيزى كه مى خواهى بدانى240
419) تو بستى عهد عقد بندگى دوش    =    ولى كردى به نادانى فراموش240
420) كلام حق بدان گشته است مُنْزَل    =    كه تا يادت دهد آن عهد اوّل241
421) اگر تو ديده اى حق را به آغاز    =    در آنجا هم توانى ديدنش باز241
422) صفاتش را ببين امروز اينجا    =    كه تا ذاتش توانى ديد فردا241
423) و گرنه رنج خود ضايع مگردان    =    برو بنيوش لا تَهدى ز قرآن242
424) ندارد باورت اكمه ز الوان    =    و گر صد سال گويى نقل و برهان242
425) سفيد و سرخ و زرد و سبز و كاهى    =    به نزد وى نباشد جز سياهى243
426) نگر تا كور مادر زاد بد حال    =    كجا بينا شود از كحل كحّال243
427) خرد از ديدن احوال عقبا    =    بود چون كور مادر زاد دنيا243
428) وراى عقل طورى دارد انسان    =    كه بشناسد بدان اسرار پنهان244
429) بسان آتش اندر سنگ و آهن    =    نهاده است ايزد اندر جان و در تن244
«آتش است اين بانگ ناى و نيست باد    =    هر كه اين آتش ندارد نيست باد244
آتش عشق است كاندر نى فتاد    =    جوشش عشق است كاندر مَى فتاد»245
430) از آن مجموع پيدا گردد اين راز    =    چو بشنيدى برو با خود بپرداز245
«تن ز جان و جان ز تن مستور نيست    =    ليك كس را ديد جان دستور نيست»245
431) چو بر هم اوفتاد آن سنگ و آهن    =    ز نورش هر دو عالم گشت روشن245
432) تويى تو نسخه نقش الهى    =    بجو از خويش هر چيزى كه خواهى245
«اى نسخه الهى كه تويى    =    وى آيينه جمال شاهى كه تويى246
بيرون ز تو نيست هر چه در عالم هست    =    از خود بطلب هر آنچه خواهى كه تويى»246
433) كدامين نقطه را نطق است انا الحق    =    چه گويى هرزه اى بود آن مزبّق246
434) انا الحق كشف اسرار است مطلق    =    به جز حق كيست تا گويد انا الحق247
«گفت آن يار كزو گشت سر دار بلند    =    جرمش اين بود كه اسرار هويدا مى كرد»247
435) همه ذرّات عالم همچو منصور    =    تو خواهى مست گير و خواه مخمور248
436) در اين تسبيح و تهليلند دايم    =    بدين معنى همه باشند قايم248
«توحيد گوى تو نه بنى آدم اند و بس    =    هر بلبلى كه زمزمه بر شاخسار كرد»249
437) اگر خواهى كه گردد بر تو آسان    =    و ان من شىء را يك ره فرو خوان249
438) چو كردى خويشتن را پنبه كارى    =    تو هم حلاّج وار اين دم برآرى249
439) برآور پنبه پندارت از گوش    =    نداى واحد القهّار بنْيوش249
440) ندا مى آيد از حقّ بر دو امت    =    چرا گشتى تو موقوف قيامت250
441) درآ در وادى ايمن كه ناگاه    =    درختى گويدت انّى انا اللّه250
442) روا باشد انا الحقّ از درختى    =    چرا نبود روا از نيك بختى250
443) هر آن كس را كه اندر دل شكى نيست    =    يقين داند كه هستى جز يكى نيست250
444) انانيّت بود حقّ را سزاوار    =    كه هو غيب است و غايب وهم و پندار251
445) جناب حضرت حقّ را دويى نيست    =    در آن حضرت من و ما و تويى نيست251
446) من و ما و تو و او هست يك چيز    =    كه در وحدت نباشد هيچ تمييز251
447) هر آن كو خالى از خود چون خلا شد    =    انا الحق اندرو صوت و صدا شد252
448) شود با وجه باقى غير هالك    =    يكى گردد سلوك و سير و سالك252
449) حلول و اتّحاد آنجا محال است    =    كه در وحدت دويى عين ضلال است252
450) حلول و اتّحاد از غير خيزد    =    ولى وحدت همه از سير خيزد253
451) تعيّن بود كز هستى جدا شد    =    نه حقّ شد بنده نى بنده خدا شد253
«تا تويى پيدا، خدا باشد نهان    =    تو نهان شو تا كه حقّ گردد عيان254
چون بر افتد از جمال او نقاب    =    از پس هر ذرّه تابد آفتاب»254
452) وجود خلق و كثرت در نمود است    =    نه هرچ آن مى نمايد عين بود است254
«اين نقش ها كه هست سراسر نمايش است    =    اندر نظر به صورت بسيار آمده است»254
453) بنه آيينه اى اندر برابر    =    در او بنگر ببين آن شخص ديگر254
454) يكى ره باز بين تا چيست آن عكس    =    نه اين است و نه آن پس كيست آن عكس255
455) چو من هستم به ذات خود معيّن    =    ندانم تا چه باشد سايه من255
456) عدم با هستى آخر چون شود ضمّ؟!    =    نباشد نور و ظلمت هر دو با هم255
457) چو ماضى نيست مستقبل مه و سال    =    چه باشد غير از آن يك نقطه حال256
458) يكى نقطه است و همى گشته سارى    =    تو آن را نام كرده نهر جارى256
459) جز از من اندرين صحرا دگر كيست    =    بگو با من كه اين صوت و صدا چيست257
460) عرض فانى است جوهر زو مركّب    =    بگو كى بود يا خود كو مركّب257
461) ز طول و عَرْض و از عمق است اجسام    =    وجودى چون پديد آيد ز اَعدام؟!258
462) از اين جنس است اصل جمله عالم    =    چو دانستى بيار ايمان فَالْزَمْ258
463) جز از حق نيست ديگر هستى الحقّ    =    هو الحقّ گوى و گر خواهى انا الحقّ259
464) نمود وهمى از هستى جدا كن    =    نه اى بيگانه خود را آشنا كن259
465) چرا مخلوق را گويند واصل    =    سلوك و سير او چون گشت حاصل؟260
466) وصال حقّ ز خلقيّت جدايى است    =    ز خود بيگانه گشتن آشنايى است260
«يار با ماست از ما كى جداست    =    مايى ما پرده ادبار ماست260
هر كه از ما و منى بيگانه شد    =    بى حجاب جان به جانان آشناست»261
467) چو ممكن گرد امكان برفشاند    =    به جز واجب دگر چيزى نماند261
468) وجود هر دو عالم چون خيال است    =    كه در وقت بقا عين زوال است261
469) نه مخلوق است آن كو گشت واصل    =    نگويد اين سخن را مرد كامل262
470) عدم كى راه يابد اندرين باب؟    =    چه نسبت خاك را با ربّ ارباب؟262
471) عدم چبْوَد كه با حقّ واصل آيد    =    و زو سير و سلوكى حاصل آيد262
472) اگر جانت شود زين معنى آگاه    =    بگويى در زمان استغفراللّه262
473) تو معدوم و عدم پيوسته ساكن    =    به واجب كى رسد معدوم ممكن263
474) ندارد هيچ جوهر بى عَرَض عين    =    عَرَض چبْوَد چو لا يبقى زمانين 263
475) حكيمى كاندر اين فن كرد تصنيف    =    به طول و عرض و عمقش كرد تعريف264
476) هيولى چيست جز معدوم مطلق    =    كه مى گردد بدو صورت محقّق264
477) چو صورت بى هيولى در قدم نيست    =    هيولى نيز بى او جز عدم نيست264
478) شده اجسام عالم زين دو معدوم    =    كه جز معدوم از ايشان نيست معلوم265
479) ببين ماهيّتت را بى كم و بيش    =    نه موجود و نه معدوم است در خويش265
480) نظر كن در حقيقت سوى امكان    =    كه او بى هستى آمد عين نقصان265
481) وجود اندر كمال خويش سارى است    =    تعيّن ها امور اعتبارى است265
482) امور اعتبارى نيست موجود    =    عدم بسيار و يك چيز است معدود266
483) جهان را نيست هستى جز مجازى    =    سراسر كار او لهو است و بازى266
«فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد    =    شرمنده رهروى كه عمل بر مجاز كرد»(2)266
484) بخارى مرتفع گردد ز دريا    =    به امر حقّ فرو بارد به صحرا267
485) شعاع آفتاب از چرخ چارم    =    براو افتد شود تركيب با هم267
486) كند گرمى دگر ره عزم بالا    =    در آويزد بدو آن آب دريا267
487) چو با ايشان شود خاك و هوا ضم    =    برون آيد نبات سبز و خرّم268
488) غذاى جانور گردد ز تبديل    =    خورد انسان و يابد باز تحليل268
489) شود يك نطفه و گردد در اطوار    =    و ز آن انسان شود پيدا دگر بار269
490) چو نور نفس گويا در تن آمد    =    يكى جسم لطيف روشن آمد269
491) شود طفل و جوان و كهل و كمپير    =    بداند عقل و رأى و علم و تدبير269
492) رسد آنگه اجل از حضرت پاك    =    رود پاكى به پاكى خاك با خاك270
493) همه اجزاى عالم چون نباتند    =    كه يك قطره ز درياى حياتند270
494) زمان چون بگذرد بر وى شود باز    =    همه انجام ايشان همچو آغاز270
495) رود هر يك از ايشان سوى مركز    =    كه نگذارد طبيعت خوى مركز271
496) چو دريايى است وحدت ليك پر خون    =    كزو خيزد هزاران موج مجنون271
497) نگر تا قطره باران ز دريا    =    چگونه يافت چندين شكل و اسما؟272
498) بخار و ابر و باران و نم و گِل    =    نبات و جانور انسان كامل272
499) همه يك قطره بود آخر در اوّل    =    كزو اين همه اشيا ممثّل272
500) جهان از عقل و نفس و چرخ و اجرام    =    چو آن يك قطره دان ز آغاز و انجام272
501) اجل چون در رسد در چرخ و انجم    =    شود هستى همه در نيستى گُم273
502) چو موجى بر زند گردد جهان طمس    =    يقين گردد كأن لم تغن بالأمس273
503) خيال از پيش بر خيزد به يك بار    =    نماند غير حقّ در دار ديّار274
504) تو را قربى شود آن لحظه حاصل    =    شوى تو بى تويى با دوست واصل274
505) وصال اينجايگه رفع خيال است    =    خيال از پيش برخيزد وصال است274
506) مگو ممكن زحدّ خويش بگذشت    =    نه او واجب شد و نه واجب او گشت275
507) هر آن كو در معانى گشت فايق    =    نگويد كين بود قلب حقايق 275
508) هزاران نشأ دارى خواجه در پيش    =    برو آمد شد خود را بينديش275
509) ز بحث جزء و كُلّ نشآت انسان    =    بگويم يك به يك پيدا و پنهان276
510) وصال ممكن و واجب به هم چيست    =    حديث قُرب و بُعد و بيش و كم چيست277
511) زمن بشنو حديث بى كم و بيش    =    ز نزديكى تو دور افتادى از خويش 277
512) چو هستى را ظهورى در عدم شد    =    ز آنجا قرب و بعد و بيش و كم شد277
«هر چه هست از قامت ناساز بى اندام ماست    =    ورنه تشريف تو بر بالاى كس كوتاه نيست»278
513) قريب آن است كو را رشّ نور است    =    بعيد آن نيستى كز هست دور است278
514) اگر نورى زخود در تو رساند    =    تو را از هستى خود وا رهاند279
515) چه حاصل مر تو را زين بود و نابود    =    كزو گاهيت خوف و گه رجا بود279
516) نترسد زو كسى كو را شناسد    =    كه طفل از سايه خود مى هراسد279
«خلق اطفالند جز مست خدا    =    نيست بالغ جز رهيده از هوى»280
517) نماند خوف اگر گردى روانه    =    نخواهد اسب تازى تازيانه280
«عاشق آن باشد كه چون آتش بود    =    گرم رو سوزنده و سركش بود»280
518) تو را از آتش دوزخ چه باك است    =    كه از هستى تن و جان تو پاك است280
519) زآتش زرّ خالص بر فروزد    =    چو غشّى نيست اندر وى چه سوزد280
520) تو را غير از تو چيزى نيست در پيش    =    و ليكن از وجود خود بينديش281
521) اگر در خويشتن گردى گرفتار    =    حجاب تو شود عالم به يك بار خويشتن ‌ منظور هستىِ سالك است.281
522) تويى در دور هستى جزو اسفل    =    تويى با نقطه وحدت مقابل281
523) تعيّنهاى عالم بر تو طارى است    =    از آن گويى چو شيطان همچو من كيست282
524) از آن گويى مرا خود اختيار است    =    تن من مركب و جانم سوار است282
525) زمام تن به دست جان نهادند    =    همه تكليف بر من زان نهادند283
526) ندانى كاين ره آتش پرست است    =    همه اين آفت و شومى ز هست است283
«اين كه فردا اين كنم يا آن كنم    =    خود دليل «اختيار» است اى صنم»284
527) كدامين اختيار اى مرد جاهل    =    كسى را كو بود بالذّات باطل284
528) چو بود توست يك سر همچو نابود    =    نگويى كاختيارت از كجا بود؟!284
529) كسى كو را وجود از خود نباشد    =    به ذات خويش نيك و بد نباشد284
530) كه را ديدى تو اندر جمله عالم    =    كه يك دم شادمانى يافت بى غم284
531) كه را شد حاصل آخر جمله امّيد    =    كه ماند اندر كمالى تا به جاويد285
532) مراتب باقى و اهل مراتب    =    به زير امر حقّ والله غالب285
533) مؤثر حقّ شناس اندر همه جاى    =    زحدّ خويشتن بيرون منه پاى285
534) ز حال خويشتن پرس اين قدر چيست    =    وز آنجا بازدان كاهل قدر كيست286
535) هر آن كس را كه مذهب غير جبر است    =    نبىّ فرموده كو مانند گبر است286
536) چنان كان گَبْر يزدان و اهرمن گفت    =    همين نادان احمق او و من گفت287
537) به ما افعال را نسبت مجازى است    =    نسب خود در حقيقت لهو و بازى است287
538) نبودى تو كه فعلت آفريدند    =    تو را از بهر كارى برگزيدند287
539) به قدرت بى سبب داراى بر حق    =    به علم خويش حكمى كرده مطلق288
540) مقدّر گشته پيش از جان و از تن    =    براى هر يكى كارى معيّن288
541) يكى هفصد هزاران ساله طاعت    =    به جا آورد و كردش طوق لعنت289
542) دگر از معصيت نور و صفا ديد    =    چو توبه كرد نام اصطفا ديد289
543) عجب تر آنكه از اين ترك مأمور    =    شد از الطاف حقّ مرحوم و مغفور290
544) مر آن ديگر زمنهى گشت ملعون    =    زهى فعل تو بى چند و چه و چون290
545) جناب كبريايى لاابالى است    =    منزّه از قياسات خيالى است291
546) چه بود اندر ازل اى مرد نا اهل    =    كه اين باشد محمّد آن ابو جهل291
547) كسى كو با خدا چون و چرا گفت    =    چو مشرك حضرتش را ناسزا گفت292
548) ورا زيبد كه پرسد از چه و چون    =    نباشد اعتراض از بنده موزون292
549) خداوندى همه در كبريايى است    =    نه علّت لايق فعل خدايى است292
550) سزاوار خدايى لطف و قهر است    =    و ليكن بندگى در فقر و جبر است293
551) كرامت آدمى را اضطرار است    =    نه آن كو را نصيبى ز اختيار است293
552) نبوده هيچ چيزى هرگز از خود    =    پس آنگه پرسدش از نيك و از بد294
553) ندارد اختيار و گشته مأمور    =    زهى مسكين كه شد مختار مجبور294
554) نه ظلم است اين كه عين علم و عدل است    =    نه جور است اين كه محض لطف و فضل است295
555) به شرعت زآن سبب تكليف كردند    =    كه از ذات خودت تعريف كردند295
556) چو از تكليف حقّ عاجز شوى تو    =    به يك بار از ميان بيرون روى تو296
557) به كلّيت رهايى يابى از خويش    =    غنى گردى به حقّ اى مرد درويش296
558) برو جان پدر تن در قضا ده    =    به تقديرات يزدانى رضا دِه297
559) چه بحر است آنكه نطقش ساحل آمد    =    زقعر او چه گوهر حاصل آمد298
560) يكى درياست هستى نطق ساحل    =    صدف حرف و جواهر دانش دل298
561) به هر موجى هزاران دُرّ شهوار    =    برون ريزد زنقل و نصّ اخبار298
562) هزاران موج خيزد هر دم از وى    =    نگردد قطره اى هرگز كم از وى299
563) وجود علم از آن درياى ژرف است    =    غلاف دُرّ او از صوت و حرف است299
564) معانى چون كند اينجا تنزّل    =    ضرورت باشد او را از تمثّل300
565) شنيدم من كه اندر ماه نيسان    =    صدف بالا رود از قعر عمّان300
566) زشيب قعر بحر آيد برافراز    =    به روى بحر بنشيند دهن باز301
567) بخارى مرتفع گردد ز دريا    =    فرو بارد به امر حقّ تعالى301
568) چكد اندر دهانش قطره اى چند    =    شود بسته دهان او به صد بند301
569) رود تا قعر دريا با دل پر    =    شود آن قطره باران يكى دُرّ302
570) به قعر اندر رود غوّاص دريا    =    از آن آرد برون لؤلؤ لالا302
571) تن تو ساحل و هستى چو درياست    =    بخارش فيض و باران علم اسماست302
572) خرد غوّاص آن بحر عظيم است    =    كه او را صد جواهر در گليم است303
573) دل آمد علم را مانند يك ظرف    =    صدف بر علم دل صوت است با حرف303
574) نفس گردد روان چون برق لامع    =    رسد زو حرف ها با گوش سامع304
575) صدف بشكن برون كن دُرّ شهوار    =    بيفكن پوست مغز نغز بردار304
576) لغت با اشتقاق و نحو با صرف    =    همى گردد همه پيرامن حرف 304
577) هر آن كاو جمله عمر خود درين كرد    =    به هرزه صرف عمر نازنين كرد305
578) ز جوزش قشر خشك افتاد در دست    =    نيابد مغز هر كاو پوست نشكست 305
579) بلى بى پوست ناپخته است هر مغز    =    ز علم ظاهر آمد علم دين نغز305
580) زمن جان برادر پند بنيوش    =    به جان و دل برو در علم دين كوش306
581) كه عالِم در دو عالَم سرورى يافت    =    اگر كهتر بُد از وى مهترى يافت306
582) عمل كان از سر احوال باشد    =    بسى بهتر زعلم قال باشد306
583) ولى كارى كه از آب و گل آيد    =    نه چون علم است كان كار دل آيد 307
584) ميان جسم و جان بنگر چه فرق است    =    كه اين را غرب گيرى و آن چه شرق است307
585) از اينجا باز دان احوال اعمال    =    به نسبت با علوم قال با حال307
586) نه علم است آنكه دارد ميل دنيا    =    كه صورت دارد امّا نيست معنا308
587) نگردد علم هرگز جمع با آز    =    ملك خواهى سگ از خود دور انداز308
588) علوم دين ز اخلاق فرشته است    =    نيابد در دلى كاو سگ سرشت است309
589) حديث مصطفى آخر همين است    =    نكو بشنو كه البتّه چنين است309
590) درون خانه اى چون هست صورت    =    فرشته نايد اندر وى ضرورت309
591) برو بزداى اوّل تخته دل    =    كه تا سازد ملك پيش تو منزل309
592) ازو تحصيل كن علم وراثت    =    زبهر آخرت مى كن حراثت310
593) كتاب حقّ بخوان از نفس و آفاق    =    مزيّن شو به اصل جمله اخلاق310
594) اصول خلق نيك آمد عدالت    =    پس از وى حكمت و عفّت شجاعت311
595) حكيمى راست كردار است و گفتار    =    كسى كاو متّصف گردد بدين چار311
596) به حكمت باشدش جان و دل آگه    =    نه گُربُز باشد و نه نيز ابله311
597) به عفّت شهوت خود كرده مستور    =    شره همچون خمود از وى شده دور312
598) شجاع و صافى از ذلّ تكبّر    =    مبرّا ذاتش از جبن و تهوّر312
599) عدالت چون شعار ذات او شد    =    ندارد ظلم از آن خُلقش نكو شد313
600) همه اخلاق نيكو در ميانه است    =    كه از افراط و تفريطش كرانه است313
601) ميانه چون صراط المستقيم است    =    زهر دو جانبش قعر جحيم است313
602) به باريكى و تيزى موى و شمشير    =    نه روى گشتن و بودن بر او دير314
603) عدالت چون يكى دارد ز اضداد    =    همين هفت آمد اين اضداد ز اعداد314
604) به زير هر عدد سرّى نهفت است    =    از آن درهاى دوزخ نيز هفت است314
605) چنان كز ظلم شد دوزخ مهيّا    =    بهشت آمد هميشه عدل را جا314
606) جزاى عدل نور و رحمت آمد    =    سزاى ظلم لعن و ظلمت آمد315
607) ظهور نيكويى در اعتدال است    =    عدالت جسم را اقصى الكمال است315
608) مركّب چون شود مانند يك چيز    =    ز اجزا دور گردد فعل تمييز315
609) بسيط الذّات را مانند گردد    =    ميان اين و آن پيوند گردد316
610) نه پيوندى كه از تركيب اجزاست    =    كه روح از وصف جسميّت مبرّاست316
611) چو آب و گل شود يك باره صافى    =    رسد از حقّ بدو روح اضافى 316
612) چو يابد تسويه اجزاى اركان    =    در او گيرد فروغ عالم جان317
613) شعاع جان سوى تن وقت تعديل    =    چو خورشيد زمين آمد به تمثيل317
614) اگر چه خور به چرخ چارمين است    =    شعاعش نور تدبير زمين است317
615) طبيعت هاى عنصر نزد خور نيست    =    كواكب گرم و خشك و سرد و تر نيست318
616) عناصر جمله از وى گرم و سرد است    =    سفيد و سرخ و سبز و آل و زرد است318
617) بود حكمش روان چون شاه عادل    =    كه نه خارج توان گفتن نه داخل318
618) چو از تعديل شد اركان موافق    =    زحُسنش نفس گويا گشت عاشق319
619) نكاح معنوى افتاد در دين    =    جهان را نفس كلّى داد كابين319
620) از ايشان مى پديد آيد فصاحت    =    علوم و نطق و اخلاق و صباحت319
621) ملاحت از جهان بى مثالى    =    درآمد همچو رند لاابالى320
622) به شهرستان نيكويى علم زد    =    همه ترتيب عالم را بهم زد320
623) گهى بر رخش حُسن او شهسوار است    =    گهى با نطق تيغ آبدار است321
624) چو در شخص است خوانندش ملاحت    =    چو در نطق است گويندش فصاحت321
625) ولىّ و شاه و درويش و پيمبر    =    همه در تحت حكم او مسخّر 321
626) درون حُسن روى نيكوان چيست    =    نه آن حسن است تنها، گوى آن چيست322
627) جز از حقّ مى نيايد دلربايى    =    كه شركت نيست كس را در خدايى322
628) كجا شهوت دل مردم ربايد    =    كه حقّ گه گه ز باطل مى نمايد323
629) مؤثر حقّ شناس اندر همه جاى    =    ز حدّ خويشتن بيرون منه پاى323
630) حقّ اندر كسوت حقّ دين حقّ دان    =    حقّ اندر باطل آمد كار شيطان 323
631) چه جزو است آنكه او از كلّ فزون است    =    طريق جستن آن جزو چون است؟325
632) وجود آن جزودان كز كلّ فزون است    =    كه موجود است كلّ وين باژگون است 325
633) بود موجود را كثرت برونى    =    كه از وحدت ندارد جز درونى325
634) وجود كلّ ز كثرت گشت ظاهر    =    كه او در وحدت جزو است ساتر326
635) چو كلّ از روى ظاهر هست بسيار    =    بود از جزو خود كمتر به مقدار326
636) نه آخر واجب آمد جزو هستى    =    كه هستى كرد او را زير دستى327
637) ندارد كل وجودى در حقيقت    =    كه او چون عارضى شد بر حقيقت327
638) وجود كلّ كثيرواحد آيد    =    كثير از روى كثرت مى نمايد327
639) عرض شد هستيى كان اجتماعى است    =    عرض سوى عدم بالذات ساعى است328
640) به هر جزوى ز كلّ كان نيست گردد    =    كلّ اندر دم ز امكان نيست گردد328
641) جهان كلّ است و در هر طرفة العين    =    عدم گردد و لا يبقى زمانين328
642) دگر باره شود پيدا جهانى    =    به هر لحظه زمين و آسمانى329
643) به هر ساعت جوان و كهنه پير است    =    به هر دم اندرو حشر و نشير است329
644) درو چيزى دو ساعت مى نپايد    =    در آن لحظه كه مى ميرد بزايد329
645) و ليكن طامة الكبرى نه اين است    =    كه اين يوم عمل آن يوم دين است330
646) از آن تا اين بسى فرق است زنهار    =    به نادانى مكن خود را گرفتار331
647) نظر بگشاى در تفصيل و اجمال    =    نگر در ساعت و روز و مه و سال331
648) اگر خواهى كه اين معنى بدانى    =    تو را هم هست مرگ و زندگانى332
649) ز هر چه در جهان از زير و بالاست    =    مثالش در تن و جان تو پيداست332
650) جهان چون توست يك شخص معيّن    =    تو او را گشته چون جان، او تو را تن332
«ما حاوى سرّ كن فكانيم    =    ما نسخه جامع جهانيم333
اين جمله جهان مثال جسم است    =    ما جان جهان و جان جانيم333
مائيم محيط هر دو عالم    =    بنگر كه چو بحر بيكرانيم333
آن گنج نهان به ما عيان شد    =    ما خود به طلسم داستانيم333
چون مظهر ظاهريم و باطن    =    هم عين عيان و هم نهانيم333
بيرون ز احاطه جهانيم    =    برتر ز زمين و از مكانيم333
از ما مطلب نشان اسيرى    =    از نام و نشان چو بى نشانيم»333
651) سه گونه نوع انسان را ممات است    =    يكى هر لحظه وان بر حسب ذات است333
652) دوم زانها ممات اختيارى است    =    سوم مردن مر او را اضطرارى است334
653) چو مرگ و زندگى باشد مقابل    =    سه نوع آمد حياتش در سه منزل334
654) جهان را نيست مرگ اختيارى    =    كه آن را از همه عالم تو دارى335
اقتلونى اقتلونى يا ثقات    =    انّ فى قتلى حيات فى حيات335
655) ولى هر لحظه مى گردد مبدّل    =    در آخر هم شود مانند اوّل335
«هر زمان نو مى شود دنيا و ما    =    بى خبر از نو شدن اندر بقا335
آن ز تندى مستمر شكل آمدست    =    چون شرر كش تيز جنبانى بدست»335
656) هرآنچ آن گردد اندر حشر پيدا    =    ز تو در نزع مى گردد هويدا335
657) تن تو چون زمين، سر آسمان است    =    حواست انجم و خورشيد جان است336
658) چو كوه است استخوانهايى كه سخت است    =    نباتت موى و اطرافت درخت است336
659) تنت در وقت مردن از ندامت    =    بلرزد چون زمين روز قيامت336
660) دماغ آشفته و جان تيره گردد    =    حواست همچو انجم خيره گردد337
661) مسامت گردد از خوى همچو دريا    =    تو در وى غرقه گشته بى سر و پا337
662) شود از جان كنش اى مرد مسكين    =    ز سستى استخوانها پشم رنگين338
663) به هم پيچيده گردد ساق با ساق    =    همه جفتى شود از جفت خود طاق338
664) چو روح از تن به كليّت جدا شد    =    زمينت قاع صفصف لاترى شد338
665) بدين منوال باشد حال عالم    =    كه تو در خويش مى بينى در آن دم339
666) بقاء حقّ راست، باقى جمله فانى است    =    بيانش جمله در سبع المثانى است339
667) به كُلّ من عليها فان بيان كرد    =    لفى خلق جديد هم عيان كرد 340
668) بود ايجاد و اِعدام دو عالم    =    چو خلق و بعث نفس ابن آدم340
669) هميشه خلق در خلق جديد است    =    و گر چه مدّت عمرش مديد است341
670) هميشه فيض فضل حقّ تعالى    =    بود از شأن خود اندر تجلّى341
671) از آن جانب بود ايجاد و تكميل    =    و از اين جانب بود هر لحظه تبديل342
672) و ليكن چون گذشت اين طور دنيا    =    بقاى كلّ بود در دار عقبا342
673) كه هر چيزى كه بينى بالضرورت    =    دو عالم دارد از معنى و صورت342
674) وصال اوّلين عين فراق است    =    مر آن ديگر ز عنداللّه باق است343
675) بقا اسم وجود آمد و ليكن    =    به جايى كان بود ساير چو ساكن343
676) مظاهر چون فتد بر وفق ظاهر    =    در اوّل مى نمايد عين آخر343
677) هر آنچ آن هست بالقوّه دراين دار    =    به فعل آيد در آن عالم به يكبار344
678) ز تو هر فعل كاوّل گشت صادر    =    در آن گردى به بارى چند قادر344
679) به هر بارى اگر نفع است اگر ضرّ    =    شود در نفس تو چيزى مدخّر344
680) به عادت حالها با خوى گردد    =    به مدّت ميوه ها خوشبوى گردد345
681) از آن آموخت انسان پيشه ها را    =    و ز آن تركيب كرد انديشه ها را345
682) همه افعال و اقوال مدخّر    =    هويدا گردد اندر روز محشر345
683) چو عريان گردى از پيراهن تن    =    شود عيب و هنر يكباره روشن346
684) تنت باشد وليكن بى كدورت    =    كه بنمايد از او چون آب صورت346
685) همه پيدا شود آنجا ضمائر    =    فرو خوان آيه تبلى السرائر346
686) دگر باره به وفق عالم خاص    =    شود اخلاق تو اجسام و اشخاص346
687) چنان كز قوّت عنصر در اينجا    =    مواليد سه گانه گشت پيدا347
688) همه اخلاق تو در عالم جان    =    گهى انوار گردد گاه نيران347
689) تعيّن مرتفع گردد ز هستى    =    نماند در نظر بالا و پستى347
«هر كه غرق بحر وحدت شد خبر دارد ز ما    =    ورنه حال ما چه داند هر كه او بر ساحل است»348
690) نماند مرگ تن در دار حيوان    =    به يكرنگى بر آيد قالب و جان348
691) بود پا و سر و چشم تو چون دل    =    شود صافى ز ظلمت صورت گل348
692) كند هم نور حقّ بر تو تجلى    =    ببينى بى جهت حقّ را تعالى349
693) دو عالم را همه بر هم زنى تو    =    ندانم تا چه مستيها كنى تو349
«ساقى بده مى اى كه بود مستيش فنا    =    تا وارهاندم ز خيال منّى و ما349
زان باده اى كه چونكه بنوشيم جرعه اى    =    فارغ كند ز غصه دنيا و دين مرا350
دايم حريف شاهد و مى باش و رند و مست    =    گر زآنكه مى روى ره رندان بى ريا»350
694) سقاهم ربّهم چبْوَد بينديش    =    طهورا چيست صافى گشتن از خود350
695) زهى شربت زهى لذّت زهى ذوق    =    زهى دولت زهى حيرت زهى شوق350
696) خوشا آن دم كه ما بى خويش باشيم    =    غنىّ مطلق و درويش باشيم351
697) نه دين نه عقل نه تقوى نه ادراك    =    فتاده مست و حيران بر سر خاك351
698) بهشت و حور و خلد اينجا چه سنجد    =    كه بيگانه در آن خلوت نگنجد351
699) چو رويت ديدم و خوردم از آن مى    =    ندانم تا چه خواهد شد پس از وى352
700) پى هر مستيى باشد خمارى    =    در اين انديشه دل خون گشت بارى352
701) قديم و محدث از هم چون جدا شد    =    كه اين عالم شد آن ديگر خدا شد354
702) قديم و محدث از هم خود جدا نيست    =    كه از هستى است باقى دائماً نيست354
703) همه آن است و اين مانند عنقا است    =    جز از حقّ جمله اسم بى مسمى است354
704) عدم موجود گردد اين محال است    =    وجود از روى هستى لايزال است 355
705) نه آن اين گردد و نه اين شود آن    =    همه اِشكال گردد بر تو آسان355
706) جهان خود جمله امر اعتبارى است    =    چو آن يك نقطه كاندر دور سارى است356
707) برو يك نقطه آتش بگردان    =    كه بينى دايره از سرعت آن356
708) يكى گر در شمار آيد به ناچار    =    نگردد واحد از اعداد بسيار356
709) حديث ما سوى الله را رها كن    =    به عقل خويش اين را زان جدا كن357
710) چه شك دارى درين كاين چون خيال است    =    كه با وحدت دويى عين محال است357
711) عدم مانند هستى بود يكتا    =    همه كثرت ز نسبت گشت پيدا357
712) ظهور اختلاف و كثرت و شأن    =    شده پيدا ز بوقلمون امكان358
713) وجود هر يكى چون بود واحد    =    به وحدانيّت حقّ گشت شاهد358
714) چه خواهد مرد معنى زان عبارت    =    كه دارد سوى چشم و لب اشارت359
715) چه جويد از رخ و زلف و خط و خال    =    كسى كاندر مقامات است و احوال359
716) هر آن چيزى كه در عالم عيان است    =    چو عكسى ز آفتاب آن جهان است360
717) جهان چون زلف و خال و خط و ابروست    =    كه هر چيزى به جاى خويش نيكوست 360
718) تجلّى گه جمال و گه جلال است    =    رخ و زلف آن معانى را مثال است361
719) صفات حقّ تعالى لطف و قهر است    =    رخ و زلف بتان را زان دو بهر است361
720) چو محسوس آمد اين الفاظ مسموع    =    نخست از بهر محسوسند موضوع362
721) ندارد عالم معنى نهايت    =    كجا بيند مر او را لفظ غايت362
«معانى هرگز اندر حرف نايد    =    كه بحر قلزم اندر ظرف نايد»363
722) هر آن معنى كه شد از ذوق پيدا    =    كجا تعبير لفظى يابد او را363
723) چو اهل دل كند تفسير معنى    =    به مانندى كند تعبير معنى363
724) كه محسوسات از آن عالم چو سايه است    =    كه اين چون طفل و آن مانند دايه است363
725) به نزد من خود الفاظ مأوّل    =    بر آن معنى فتاد از وضع اوّل364
726) به محسوسات خاص از عرف عام است    =    چه داند عام كان معنى كدام است364
727) نظر چون در جهان عقل كردند    =    از آنجا لفظ ها را نقل كردند364
728) تناسب را رعايت كرد عاقل    =    چو سوى لفظ و معنى گشت نازل365
729) ولى تشبيه كلّى نيست ممكن    =    ز جستجوى آن مى باش ساكن 365
730) بر اين معنى كسى را بر تو دق نيست    =    كه صاحب مذهب اينجا غير حقّ نيست365
«مذهب عشق از همه دينها جداست    =    عاشقان را مذهب و ملت خداست»366
731) ولى تا با خودى زنهار زنهار    =    عبارات شريعت را نگهدار366
732) كه رخصت اهل دل را در سه حال است    =    فنا و سكر پس ديگر دلال است366
733) هر آن كس كاو شناسد اين سه حالت    =    بداند وضع الفاظ و دلالت367
734) تو را گر نيست احوال مواجيد    =    مشو كافر ز نادانى به تقليد367
735) مجازى نيست احوال حقيقت    =    ز هر كس نايد اسرار طريقت367
736) گزاف اى دوست نايد ز اهل تحقيق    =    مر اين را كشف بايد يا كه تصديق368
737) بگفتم وضع الفاظ و معانى    =    تو را سر بسته گر دارى بدانى369
738) نظر كن در معانى سوى غايت    =    لوازم را يكايك كن رعايت369
739) به وجه خاص از آن تشبيه مى كن    =    ز ديگر وجه ها تنزيه مى كن369
740) چو شد اين قاعده يكسر مقرّر    =    نمايم زان مثال چند ديگر370
741) نگر كز چشم شاهد چيست پيدا    =    رعايت كن لوازم را بدانجا370
742) ز چشمش خاست بيمارى و مستى    =    ز لعلش نيستى در تحت هستى371
743) ز چشم اوست دلها مست و مخمور    =    ز لعل اوست جانها جمله مستور371
744) ز چشم او همه دلها جگر خوار    =    لب لعلش شفاى جان بيمار371
745) به چشمش گر چه عالم در نيايد    =    لبش هر ساعتى لطفى نمايد372
746) دمى از مردمى دلها نوازد    =    دمى بيچارگان را چاره سازد372
747) به شوخى جان دمد در آب و در خاك    =    به دم دادن زند آتش در افلاك372
748) ازو هر غمزه، دام و دانه اى شد    =    وزو هر گوشه اى ميخانه اى شد373
749) ز غمزه مى دهد هستى به غارت    =    به بوسه مى كند بازش عمارت 373
750) ز چشمش خون ما در جوش دايم    =    ز لعلش جان ما مدهوش دايم374
751) به غمزه چشم او دل مى ربايد    =    به عشوه لعل او جان مى فزايد374
752) چو از چشم و لبش جويى كنارى    =    مر اين گويد كه نه آن گويد آرى375
753) ز غمزه عالمى را كار سازد    =    به بوسه هر زمان جان مى نوازد375
754) از او يك غمزه و جان دادن از ما    =    وزاو يك بوسه و استادن از ما375
755) ز لمح بالبصر شد حشر عالم    =    ز نفخ روح پيدا گشت آدم 376
756) چو از چشم و لبش انديشه كردند    =    جهانى مى پرستى پيشه كردند376
«ساقى چه شد كه جمله جهان مى پرست شد    =    اين خود چه باده بود كه ذرّات مست شد376
اين رو چه روى بود كه يك جلوه چون كه كرد    =    عالم كه نيست بود از آن جلوه هست شد»377
757) به چشمش در نيايد جمله هستى    =    درو چون آيد آخر خواب و مستى377
758) وجود ما همه مستى است يا خواب    =    چه نسبت خاك را با ربّ ارباب377
759) خرد دارد از اين صد گونه اشگفت    =    و لتصنع على عينى چرا گفت377
760) حديث زلف جانان بس دراز است    =    چه شايد گفت از آن كان جاى راز است379
«چيست آن زلف بر آن روى پريشان كردن    =    طرف گلزار به زير كُلَه پنهان كردن»379
761) مپرس از من حديث زلف پرچين    =    مجنبانيد زنجير مجانين379
«عقل اگر داند كه دل در بند زلفش چون خوش است    =    عاقلان ديوانه گردند در پى زنجير ما»380
762) ز قدّش راستى گفتم سخن دوش    =    سر زلفش مرا گفتا فرو پوش380
763) كجى بر راستى زو گشت غالب    =    وزو در پيچش آمد راه طالب381
764) همه دلها از او گشته مسلسل    =    همه جان ها از او بوده مقلقل381
765) معلق صد هزاران دل ز هر سو    =    نشد يك دل برون از حلقه او381
766) اگر زلفين خود را بر فشاند    =    به عالم در يكى كافر نماند382
767) و گر بگذاردش پيوسته ساكن    =    نماند در جهان يك نفس مؤمن382
768) چو دام فتنه مى شد چنبر او    =    به شوخى باز كرد از تن سر او383
769) اگر زلفش بريده شد چه غم بود    =    كه گر شب كم شد اندر روز افزود383
770) چو او بر كاروان عقل ره زد    =    به دست خويشتن بروى گره زد384
771) نيابد زلف او يك لحظه آرام    =    گهى بام آورد گاهى كند شام384
«پيداست حسن دوست ز ذرات كن فكان    =    از بس كه ظاهر است نمايد چنين نهان384
خورشيد روى دوست ز هر ذرّه رو نمود    =    مرآت حسن اوست اگر كون اگر مكان»385
772) ز روى زلف خود صد روز و شب كرد    =    بسى بازيچه هاى بوالعجب كرد385
773) گل آدم در آن دم شد مخمّر    =    كه دادش بوى آن زلف معطّر385
774) دل ما دارد از زلفش نشانى    =    كه خود ساكن نمى گردد زمانى386
775) ازو هر لحظه كار از سر گرفتيم    =    زجان خويشتن دل برگرفتيم386
«رضا به داده ده وز جبين گره بگشاى    =    كه بر من و تو درِ اختيار نگشادست»386
776) از آن گردد دل از زلفش مشوّش    =    كه از رويش دلى دارد پر آتش386
777) رخ اينجا مظهر حسن خدايى است    =    مراد از خط جناب كبريايى است387
778) رخش خطى كشيد اندر نكويى    =    كه بيرون نيست از ما خوبرويى387
779) خط آمد سبزه زار عالم جان    =    از آن كردند نامش دار حيوان387
780) ز تاريكى زلفش روز شب كن    =    زخطّش چشمه حيوان طلب كن388
781) خضر وار از مقام بى نشانى    =    بخور چون خطش آب زندگانى388
«دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند    =    واندر آن ظلمت شب آب حياتم دادند»(1)389
782) اگر روى خطش بينى تو بى شك    =    بدانى كثرت از وحدت يكايك389
783) ز زلفش باز دانى كار عالم    =    زخطش باز خوانى سرّ مبهم389
784) كسى گر خطش از روى نكو ديد    =    دل من روى او در خط او ديد390
«اى جمله جهان در رخ جانبخش تو پيدا    =    وى روى تو در آيينه كون هويدا390
تا شاهد حسن تو در آيينه نظر كرد    =    عكس رخ خود ديد، بشد واله و شيدا390
هر لحظه رخت داده جمالى، رخ خود را    =    بر ديده خود جلوه به صد كسوت زيبا»390
785) مگر رخسار او سبع المثانى است    =    كه هر حرفى ازو بحر معانى است390
786) نهفته زير هر مويى از آن باز    =    هزاران بحر علم از عالم راز391
787) ببين بر آب، قلب عرش رحمان    =    ز خطّ عارض زيباى جانان391
788) بر آن رخ نقطه خالش بسيط است    =    كه اصل و مركز دور محيط است392
789) ازو شد خطّ دور هر دو عالم    =    وزو شد خطّ و نفس و قلب آدم392
790) از آن، حال دل پر خون تباه است    =    كه عكس نقطه خال سياه است392
791) زخالش حال دل جز خون شدن نيست    =    كز آن منزل ره بيرون شدن نيست393
792) به وحدت در نباشد هيچ كثرت    =    دو نقطه نبود اندر اصل وحدت393
793) ندانم خال او عكس دل ماست    =    و يا دل عكس خال روى زيباست393
794) زعكس خال او دل گشت پيدا    =    و يا عكس دل آنجا شد هويدا394
795) دل اندر روى او يا اوست در دل    =    به من پوشيده شد اين كار مشكل394
796) اگر هست اين دل ما عكس آن خال    =    چرا مى باشد آخر مختلف حال394
797) گهى چون چشم مخمورش خراب است    =    گهى چون زلف او در اضطراب است395
798) گهى روشن چو آن روى چو ماه است    =    گهى تاريك چون خال سياه است395
799) گهى مسجد بود گاهى كنشت است    =    گهى دوزخ بود گاهى بهشت است395
800) گهى برتر شود از هفتم افلاك    =    گهى افتد به زير توده خاك396
801) پس از زهد و ورع گردد دگر بار    =    شراب و شمع و شاهد را طلبكار396
802) شراب و شمع و شاهد را چه معنى است    =    خراباتى شدن آخر چه دعوى است398
803) شراب و شمع و شاهد عين معنى است    =    كه در هر صورتى او را تجلّى است398
804) شراب و شمع، ذوق و نور عرفان    =    ببين شاهد كه از كس نيست پنهان399
805) شراب اينجا زجاجه، شمع مصباح    =    بود شاهد فروغ نور ارواح399
806) ز شاهد بر دل موسى شرر شد    =    شرابش آتش و شمعش شجر شد400
807) شراب و شمع جان آن نور اسراست    =    ولى شاهد همان آيات كبراست400
808) شراب و شمع و شاهد جمله حاضر    =    مشو غافل زشاهد بازى آخر401
809) شراب بيخودى در كش زمانى    =    مگر از دست خود يابى امانى401
810) بخور مى تا ز خويشت وارهاند    =    وجود قطره با دريا رساند401
«قطره بودم چو شدم غرقه درياى قدم    =    قطرگى رفت دگر من همه دريا بودم402
چون زخود فانى و باقى به بقاى تو شدم    =    در همه كون و مكان مطلق و بيجا بودم»402
811) شرابى خور كه جامش روى يار است    =    پياله چشم مست باده خوار است402
812) شرابى مى طلب بى ساغر و جام    =    شراب باده خوار ساقى آشام402
813) شرابى خور زجام وجه باقى    =    سقاهم ربّهم او راست ساقى403
814) طهور آن مِىْ بود كز لوث هستى    =    تو را پاكى دهد در وقت مستى 403
815) بخور مى وارهان خود را زسردى    =    كه بد مستى به است از نيكمردى404
«دل كه پاكيزه بود جامه ناپاك چه باك    =    سر كه بى مغز بود نغزى دستار چه سود»(1)404
816) كسى كو افتد از درگاه حق دور    =    حجاب ظلمت او را بهتر از نور404
817) كه آدم را زظلمت صد مدد شد    =    زنور ابليس ملعون ابد شد405
818) اگر آيينه دل را زدوده است    =    چو خود را بيند اندر وى چه سود است405
819) ز رويش پرتوى چون بر مى افتاد    =    بسى شكل حبابى بر وى افتاد405
820) جهان و جان بر او شكل حباب است    =    حبابش اوليايى را قباب است405
821) شده زو عقل كلّ حيران و مدهوش    =    فتاده نفس كلّ را حلقه در گوش 406
822) همه عالم چو يك خمخانه اوست    =    دل هر ذرّه اى پيمانه اوست406
823) خرد مست و ملايك مست و جان مست    =    هوا مست و زمين و آسمان مست407
824) فلك سرگشته از وى در تكاپوى    =    هوا در دل به اميد يكى بوى407
825) ملائك خورده صاف از كوزه پاك    =    به جرعه ريخته دُردى بدين خاك408
826) عناصر گشته زان يك جرعه سرخوش    =    فتاده گه در آب گه در آتش408
827) ز بوى جرعه اى كافتاد بر خاك    =    بر آمد آدمى تا شد بر افلاك408
828) ز عكس او تن پژمرده جان گشت    =    ز تابش جان افسرده روان گشت409
829) جهانى خلق ازو سرگشته دايم    =    زخان و مان خود برگشته دايم409
830) يكى از بوى دُردش عاقل آمد    =    يكى از رنگ صافش ناقل آمد409
831) يكى از نيم جرعه گشته صادق    =    يكى از يك صراحى گشته عاشق409
832) يكى ديگر فرو برده به يكبار    =    خم و خمخانه و ساقى و مِىْ خوار410
«ما مست مدام كوى آن خمّاريم    =    عالم همگى شراب و ما مِىْ خواريم410
هر لحظه جهان به جرعه اى نوشيديم    =    مست ازليم تا ابد خمّاريم»410
833) كشيده جمله و مانده دهن باز    =    زهى دريا دل و رند سرافراز410
«رندان باده نوش كه با جام همدمند    =    واقف ز سرّ عالم و از حال آدمند411
حقند اگر چه خلق نمايند خلق را    =    بحرند اگر چه در نظر ما چو شب نمند»411
834) در آشاميد هستى را به يكبار    =    فراغت يافته ز اقرار و انكار411
گر خون من و جمله عالم تو بريزى    =    اقرار بياريم كه جرم از طرف ماست»411
اى كه انكار كنى عالم درويشان را    =    تو ندانى كه چه سودا و سراست ايشان را»411
835) شده فارغ ز زهد خشك و طامات    =    گرفته دامن پير خرابات412
836) خراباتى شدن از خود رهايى است    =    خودى كفر است اگر خود پارسايى است412
837) نشانى داده اندت از خرابات    =    كه التّوحيد اسقاط الاضافات413
838) خرابات از جهان بى مثالى است    =    مقام عاشقان لاابالى است413
839) خرابات آشيان مرغ جان است    =    خرابات آستان لامكان است414
«اسرار خرابات به جز مست نداند    =    هشيار چه داند كه درين پرده چه راز است414
خواهى كه درون حرم عشق خرامى    =    در ميكده بنشين كه ره كعبه دراز است»414
840) خراباتى خراب اندر خراب است    =    كه در صحراى او عالم سراب است414
841) خراباتى است بى حدّ و نهايت    =    نه آغازش كسى ديده نه غايت415
842) اگر صد سال در وى مى شتابى    =    نه خود را و نه كس را بازيابى415
843) گروهى اندر او بى پا و بى سر    =    همه نه مؤمن و نه نيز كافر415
844) شراب بى خودى در سر گرفته    =    به ترك جمله خير و شر گرفته416
845) شرابى خورده هر يك بى لب و كام    =    فراغت يافته از ننگ و از نام416
846) حديث ماجراى شطح و طامات    =    خيال خلوت و نور و كرامات416
847) به بويى دُرديى از دست داده    =    ز ذوق نيستى مست اوفتاده417
848) عصا و ركوه و تسبيح و مسواك    =    گرو كرده به دُردى جمله را پاك417
849) ميان آب و گل افتان و خيزان    =    به جاى اشك، خون از ديده ريزان417
850) گهى از سرخوشى در عالم ناز    =    شده چون شاطران گردن سرافراز417
851) گهى از رو سياهى رو به ديوار    =    گهى از سرخ رويى بر سردار418
852) گهى اندر سماع شوق جانان    =    شده بى پا و سر، چون چرخ گردان418
853) به هر نغمه كه از مطرب شنيده    =    بدو وجدى از آن عالم رسيده418
854) سماع جان به آخر صوت و حرف است    =    كه در هر پرده اى سرّ شگرف است 419
«دلم زپرده برون شد كجايى اى مطرب    =    بنال هان كه از اين پرده كار ما به نواست»419
855) ز سر بيرون كشيدن دلق ده توى    =    مجرّد گشته از هر رنگ و هر بوى 420
«چاك خواهم زدن اين دلق ريايى چه كنم    =    روح را صحبت ناجنس عذابى است اليم»420
856) فرو شسته بدان صاف مروّق    =    همه رنگ سياه و سبز و ازرق421
857) يكى پيمانه خورده از مى صاف    =    شده زان صوفى صافى ز اوصاف 421
858) به جان خاك مزابل پاك رُفته    =    ز هرچ آن ديده از صد يك نگفته421
859) گرفته دامن رندان خمّار    =    ز شيخى و مريدى گشته بيزار422
860) چه شيخى و مريدى اين چه قيد است    =    چه جاى زهد و تقوى اين چه شيد است422
861) اگر روى تو باشد در كه و مه    =    بت و زنّار و ترسايى تو را به423
862) بت و زنّار و ترسايى درين كوى    =    همه كفر است و گر نه چيست بر گوى424
863) بت اينجا مظهر عشق است و وحدت    =    بود زنّار بستن عقد خدمت424
864) چو كفر و دين بود قايم به هستى    =    شود توحيد عين بت پرستى 424
865) چو اشيا هست هستى را مظاهر    =    از آن جمله يكى بت باشد آخر425
866) نكو انديشه كن اى مرد عاقل    =    كه بت از روى هستى نيست باطل425
«هر چه بينى محض خير و حكمت است    =    گر تو را زو راحت و گر زحمت است425
زآنكه نايد فعل باطل از حكيم    =    فعل حق باطل نباشد اى سليم»425
867) بدان كايزد تعالى خالق اوست    =    ز نيكو هر چه ظاهر گشت نيكوست425
868) وجود آنجا كه باشد محض خير است    =    اگر شرّى است در وى، او زغير است426
869) مسلمان گر بدانستى كه بت چيست    =    بدانستى كه دين در بت پرستى است426
870) و گر مشرك ز بت آگاه گشتى    =    كجا در دين حق گمراه گشتى426
871) نديد او از بت الاّ خلق ظاهر    =    بدين علّت شد اندر شرع كافر426
872) تو هم گر زو نبينى حقّ پنهان    =    به شرع اندر نخوانندت مسلمان427
873) ز اسلام مجازى گشته بيزار    =    كه را كفر حقيقى شد پديدار427
874) درون هر بتى جانى است پنهان    =    به زير كفر ايمانى است پنهان427
875) هميشه كفر در تسبيح حقّ است    =    و ان من شىء گفت اينجا چه دق است428
876) چه مى گويم كه دور افتادم از راه    =    فذرهم بعد ما جاءَت قل الله428
877) بدان خوبى رخ بت را كه آراست    =    كه گشتى بت پرست ار حق نمى خواست 428
878) هم او كرد و هم او گفت و هم او بود    =    نكو كرد و نكو گفت و نكو بود429
879) يكى بين و يكى گوى و يكى دان    =    بدين ختم آمد اصل و فرع ايمان429
880) نه من مى گويم اين بشنو ز قرآن    =    تفاوت نيست اندر خلق رحمان429
881) نظر كردم بديدم اصل هر كار    =    نشان خدمت آمد عقد زنّار430
882) نباشد اهل دانش را معوّل    =    ز هر چيزى مگر بر وضع اوّل430
883) ميان در بند چون مردان به مردى    =    در آ در زمره اوفوا بعهدى431
884) به رخش علم و چوگان عبادت    =    ز ميدان در ربا گوى سعادت431
885) تو را از بهر اين كار آفريدند    =    اگر چه خلق بسيار آفريدند432
886) پدر چون علم و مادر هست اعمال    =    بسان قرة العين است احوال432
887) نباشد بى پدر انسان شكى نيست    =    مسيح اندر جهان بيش از يكى نيست432
888) رها كن ترّهات شطح و طامات    =    خيال نور و اسباب كرامات433
889) كرامات تو اندر حق پرستى است    =    جز اين كبر و ريا و عجب و هستى است433
890) درين هر چيز كو نز باب فقر است    =    همه اسباب استدراج و مكر است433
891) ز ابليس لعين بى شهادت    =    شود پيدا هزاران خرق عادت434
892) گه از ديوارت آيد گاه از بام    =    گهى در دل نشيند گه در اندام434
893) همى داند ز تو احوال پنهان    =    در آرد در تو كفر و فسق و عصيان435
894) شد ابليست امام و در پسى تو    =    بدو ليكن بدينها كى رسى تو435
895) كرامات تو گر در خود نمايى است    =    تو فرعونىّ و اين دعوى خدايى است436
896) كسى كو راست با حق آشنايى    =    نيايد هرگز از وى خود نمايى436
897) همه روى تو در خلق است زنهار    =    مكن خود را بدين علّت گرفتار436
898) چو با عامه نشينى مسخ گردى    =    چه جاى مسخ يكره فسخ گردى436
899) مبادا هيچ با عامت سر و كار    =    كه از فطرت شوى ناگه نگونسار437
900) تلف كردى به هرزه نازنين عمر    =    نگويى در چه كار است اين چنين عمر437
901) به جمعيت لقب كردند تشويش    =    خرى را پيشوا كرده زهى ريش438
902) فتاده سرورى اكنون به جهّال    =    از آن گشتند مردم جمله بد حال438
«فلك به مردم نادان دهد زمام مراد    =    تو اهل فضلى و دانش همين گناهت بس»(1)439
903) نگر دجّال اعور تا چگونه    =    فرستاده است در عالم نمونه439
904) نمونه باز بين اى مرد حسّاس    =    خر او را كه نامش هست جسّاس439
905) خران را بين همه در تنگ آن خر    =    شده از جهل پيشاهنگ آن خر440
906) چو خواجه قصّه آخر زمان كرد    =    به چندين جا از اين معنى بيان كرد440
907) ببين اكنون كه كور و كر شبان شد    =    علوم دين همه بر آسمان شد440
908) نماند اندر ميانه رفق و آزرم    =    نمى دارد كسى از جاهلى شرم441
909) همه احوال عالم باژگونه است    =    اگر تو عاقلى بنگر كه چون است441
910) كسى كز باب طرد و لعن و مقت است    =    پدر نيكو بد اكنون شيخ وقت است441
911) خضر مى كشت آن فرزند طالح    =    كه آن را بد پدر با جدّ صالح442
912) كنون با شيخ خود كردى تو اى خر    =    خرى را كز خرى هست از تو خرتر442
913) چو اولا يعرف الهرّ است از برّ    =    چگونه پاك گرداند تو را سرّ443
914) و گر دارد نشان باب خود پور    =    چه گويم چون بود نور على نور443
915) پسر كو نيك رأى و نيك بخت است    =    چو ميوه زبده سرّ درخت است443
916) وليكن شيخ دين كى گردد آن كاو    =    نداند نيك از بد، بد ز نيكو444
917) مريدى علم دين آموختن بود    =    چراغ دل ز نور افروختن بود444
918) كسى از مرده علم آموخت هرگز    =    ز خاكستر چراغ افروخت هرگز444
919) مرا در دل همى آيد كزين كار    =    ببندم بر ميان خويش زنّار444
920) نه زان معنى كه من شهرت ندارم    =    بلى دارم ولى زان هست عارم445
921) شريكم چون خسيس آمد در اين كار    =    خمولم بهتر از شهرت به بسيار445
922) دگر باره رسيد الهامى از حقّ    =    كه بر حكمت مگير از ابلهى دق445
923) اگر كنّاس نبود در ممالك    =    همه خلق اوفتند اندر مهالك446
924) بود جنسيت آخر علّت ضم    =    چنين آمد جهان واللّه اعلم446
«كبوتر با كبوتر، باز با باز    =    كند همجنس با همجنس پرواز»446
925) ولى از صحبت نا اهل بگريز    =    عبادت خواهى از عادت بپرهيز447
926) نگردد جمع با عادت عبادت    =    عبادت مى كنى بگذار عادت447
927) ز ترسايى غرض تجريد ديدم    =    خلاص از ربقه تقليد ديدم447
928) جناب قدس وحدت دير جان است    =    كه سيمرغ بقا را آشيان است448
929) ز روح الله پيدا گشت اين كار    =    كه از روح القدس آمد پديدار449
930) هم از اللّه در پيش تو جانى است    =    كه از روح القدس در وى نشانى است449
931) اگر يابى خلاص از نفس ناسوت    =    در آيى در جناب قدس لاهوت449
932) هر آن كس كاو مجرد چون ملك شد    =    چو روح اللّه بر چارم فلك شد450
933) بود محبوس طفل شير خواره    =    به نزد مادر اندر گاهواره451
934) چو گشت او بالغ و مرد سفر شد    =    اگر مرد است همراه پدر شد451
935) عناصر مر تو را چون امّ سفلى است    =    تو فرزند و پدر آباى علوى است451
936) از آن گفته است عيسى گاه اسرا    =    كه آهنگ پدر دارم به بالا452
937) تو هم جان پدر سوى پدر شو    =    به در رفتند همراهان به در شو452
938) اگر خواهى كه گردى مرغ پرواز    =    جهان جيفه پيش كركس انداز452
939) به دونان ده مر اين دنياى غدّار    =    كه جز سگ را نشايد داد مردار453
940) نسب چبْوَد مناسب را طلب كن    =    به حق رو آور و ترك نسب كن453
941) به بحر نيستى هر كاو فرو شد    =    فلا انساب نقد وقت او شد453
942) هر آن نسبت كه پيدا شد ز شهوت    =    ندارد حاصلى جز كبر و نخوت454
943) اگر شهوت نبودى در ميانه    =    نسب ها جمله مى گشتى فسانه454
944) چو شهوت در ميانه كارگر شد    =    يكى مادر شد آن ديگر پدر شد454
945) نمى گويم كه مادر يا پدر كيست    =    كه با ايشان به حرمت بايدت زيست455
946) نهاده ناقصى را نام خواهر    =    حسودى را لقب كرده برادر455
947) عدوى خويش را فرزند خوانى    =    ز خود بيگانه خويشاوند خوانى455
948) مرا بارى بگو تا خال و عم كيست    =    وز ايشان حاصلى جز درد و غم چيست456
949) رفيقانى كه با تو در طريقند    =    پى هزل اى برادر هم رفيقند456
950)به كوى جدّ اگر يك دم نشينى    =    از ايشان من چه گويم تا چه بينى456
«هم زبانى خويشى و پيوندى است    =    مرد با نامحرمان چون بندى است457
پس زبان محرمى خود ديگر است    =    همدلى از هم زبانى بهتر است»457
951) همه افسانه و افسون و بند است    =    به جان خواجه كاينها ريشخند است457
952) به مردى وا رهان خود را چو مردان    =    و ليكن حق كس ضايع مگردان457
953) ز شرع ار يك دقيقه ماند مهمل    =    شوى در هر دو كون از دين معطل457
954) حقوق شرع را زنهار مگذار    =    و ليكن خويشتن را هم نگهدار458
955) زر وزن نيست الاّ مايه غم    =    به جا بگذار چون عيسى بن مريم458
956) حنيفى شو ز قيد هر مذاهب    =    درآ در دير دين مانند راهب459
957) تو را تا در نظر اغيار و غير است    =    اگر در مسجدى آن عين دير است459
958) چو بر خيزد ز پيشت كسوت غير    =    شود بهر تو مسجد صورت دير460
959) نمى دانم به هر جايى كه هستى    =    خلاف نفس بيرون كن كه رستى460
960) بت و زنّار و ترسايى و ناقوس    =    اشارت شد همه با ترك ناموس460
961) اگر خواهى كه گردى بنده خاص    =    مهيّا شو براى صدق و اخلاص461
962) برو خود را ز راه خويش برگير    =    به هر يك لحظه ايمانى ز سر گير461
963) به باطن نفس ما چون هست كافر    =    مشو راضى بدين اسلام ظاهر462
964) ز نو هر لحظه ايمان تازه گردان    =    مسلمان شو مسلمان شو مسلمان462
965) بسى ايمان بود كز كفر زايد    =    نه كفر است آن كزو ايمان فزايد463
966) ريا و سمعه و ناموس بگذار    =    بيفكن خرقه و بربند زنّار463
967) چو پير ما شو اندر كفر فردى    =    اگر مردى بده دل را به مردى463
968) مجرّد شو ز هر اقرار و انكار    =    به ترسا زاده اى دل ده به يكبار464
969) بت ترسا بچه نورى است ظاهر    =    كه از روى بتان دارد مظاهر465
970) كند او جمله دلها را وثاقى    =    گهى گردد مغنّى گاه ساقى465
971) زهى مطرب كه از يك نغمه خوش    =    زند در خرمن صد زاهد آتش466
972) زهى ساقى كه او از يك پياله    =    كند بيخود دو صد هفتاد ساله466
973) رود در خانقه مست شبانه    =    كند افسوس صوفى را فسانه467
974) و گر در مسجد آيد در سحرگاه    =    بنگذارد در او يك مرد آگاه467
975) رود در مدرسه چون مست مستور    =    فقيه از وى شود بيچاره مخمور468
976) ز عشقش زاهدان بيچاره گشته    =    ز خان و مان خود آواره گشته468
977) يكى مؤمن دگر را كافر او كرد    =    همه عالم پر از شور و شر او كرد469
978) خرابات از لبش معمور گشته    =    مساجد از رخش پرنور گشته469
979) همه كار من از وى شد ميسّر    =    بدو ديدم خلاص از نفس كافر470
980) دلم از دانش خود صد حجب داشت    =    ز عجب و نخوت و تلبيس و پنداشت470
981) در آمد از درم آن بت سحرگاه    =    مرا از خواب غفلت كرد آگاه471
982) ز رويش خلوت جان گشت روشن    =    بدو ديدم كه تا خود كيستم من471
983) چو كردم در رخ خوبش نگاهى    =    بر آمد از ميان جانم آهى471
984) مرا گفتا كه اى شيّاد سالوس    =    به سر شد عمرت اندر نام و ناموس472
985) ببين تا علم و كبر و زهد و پنداشت    =    تو را اى نارسيده از كه واداشت472
986) نظر كردن به رويم نيم ساعت    =    همى ارزد هزاران ساله طاعت472
987) على الجمله رخ آن عالم آراى    =    مرا با من نمود آن دم سراپاى473
988) سيه شد روى جانم از خجالت    =    ز فوت عمر و ايّام بطالت473
989) چو ديد آن ماه كز روى چو خورشيد    =    ببرّيدم من از جان خود امّيد474
990) يكى پيمانه پر كرد و به من داد    =    كه از آب وى آتش در من افتاد474
991) كنون گفت از مى بى رنگ و بى بوى    =    نقوش تخته هستى فرو شوى474
992) چو آشاميدم آن پيمانه را پاك    =    در افتادم ز مستى بر سر خاك475
993) كنون نه نيستم در خود نه هستم    =    نه هشيارم نه مخمورم نه مستم475
994) گهى چون چشم او دارم سرخوش    =    گهى چون زلف او باشم مشوّش475
995) گهى از خوى خود در گلخنم من    =    گهى از روى او در گلشنم من476
996) از آن گلشن گرفتم شمّه اى باز    =    نهادم نام او را گلشن راز476
997) در او از راز دل گلها شكفته است    =    كه تا اكنون كسى ديگر نگفته است477
«اين كتاب آرايش است ايّام را    =    خاص را داده نصيب و عام را 477
هر كه اين برخواند برخوردار شد    =    و آنكه اين دريافت با اسرار شد»477
998) زبان سوسن او جمله گوياست    =    عيون نرگس او جمله بيناست477
999) تأمّل كن به چشم دل يكايك    =    كه تا برخيزد از پيش تو اين شك478
1000) ببين منقول و معقول و حقايق    =    مصفّا كرده در علم دقايق478
1001) به چشم منكرى منگر در او خوار    =    كه گلها گردد اندر چشم تو خار479
1002) نشان ناشناسى ناسپاسى است    =    شناسايى حق در حق شناسى است479
1003) غرض زين جمله تا آن گر كند ياد    =    عزيزى گويدم رحمت بر او باد479
1004) به نام خويش كردم ختم و پايان    =    الهى عاقبت محمود گردان480
نام کتاب : حديث بي کم و بيش (شرح گلشن راز شيخ محمود شبستري ) نویسنده : محمدی باغملائی، محمدکاظم    جلد : 1  صفحه : 483
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست