حديث بي کم و بيش (شرح گلشن راز شيخ محمود شبستري ) - محمدی باغملائی، محمدکاظم

نام کتاب : حديث بي کم و بيش (شرح گلشن راز شيخ محمود شبستري ) نویسنده : محمدی باغملائی، محمدکاظم جلد : 1 صفحه : 484

فهرست عناوين
سپاسگزارى و پيشكش	9
سخن ناشر	10
آشنايى با مؤلف:	10
گفتارى از دكتر سيد جعفر حميدى استاد دانشگاه شهيد بهشتى تهران	11
پيش گفتار	16
بخش اول - مقدمه	20
عرفان چيست؟	25
منازل و مقامات عرفان	26
عارف كيست و شناساى چيست؟	26
زندگى و آثار شيخ محمود شبسترى	27
گلشن راز	29
شرح هاى گلشن راز	32
شيخ محمد لاهيجى و شرح او بر گلشن راز	33
نمونه هايى از شرح لاهيجى	36
بخش دوم - ساده نويسى (توضيحات، لغات و اصطلاحات)	41
درباره به نظم درآوردن كتاب	62
1 ـ در معنى تفكر	76
تمثيل	89
2ـ فكرى كه شرط راه سالكان است	96
قاعده(2)	122
قاعده در بيان تطبيق كتاب عالم با كتاب مُنْزَل	138
قاعده در بيان تفكر درباره آفاق	143
قاعده در بيان تفكر در باره انفس	162
3 و 4 ـ در حقيقت معنى «من» و مقصود از «سفر كردن در خود»	174
5 و 6 ـ درباره مسافر در راه حق و مرد كامل	185
قاعده در بيان چگونگى سير و سلوك سالك	187
تمثيل در بيان نبى و ولى و وجه اشتراك و امتياز بين آن ها	200
جواب سؤال در بيان مرد كامل	205
قاعده در پايان ولايت و نسبت اولياء با خاتم(صلى الله عليه وآله)	217
تمثيل در بيان مراتب انبياء	220
تمثيل در بيان كسى كه استعداد و قابليّت ندارد	242
در بيان توجيه آنچه كه بعضى از عارفان كامل گفته اند	246
تمثيل در بيان اينكه موجودات عدمى هستند	254
در بيان معنى واصل شدن به حق	260
تمثيل در بيان حقيقت وجود مطلق	267
9 ـ در بيان قرب و بعد از حق	277
در بيان اينكه عارف ترسى از فناى وجود ندارد	279
در بيان اينكه بنده اختيارى ندارد	282
10 ـ درباره وجود كه مانند دريايى است كه نطق، ساحل و علم	298
قاعده در بيان اصول اخلاق	311
در بيان اعتدال كه در ظاهر و باطن حسن و كمال است	315
تمثيل براى روح و تشبيه آن به خورشيد	317
11 ـ در بيان نقص موجود از وجود با آنكه او كلّ و وجود جزء است	325
تمثيل در بيان تغيير و تحول عالم در هر زمان	332
در بيان اينكه انسان سه نوع مردن دارد	333
در بيان مطابقت اجزاء انسان با اجزاء عالم	336
قاعده در تمثل صفات و ملكات روز قيامت	344
13 ـ در اشارات و رموز عرفانى كه عارف به كار مى گيرد	359
اشاره به چشم و لب	370
اشارت به زلف	379
اشارت به رخ و خطّ	387
اشارت به خال	392
14 ـ در بيان معنى شراب و شمع و شاهد و دعوى خراباتى شدن	398
تعريف خرابات	412
15 ـ سوال و جواب در بيان هدف از بت و زنار و غيره	424
اشارت به زنّار	430
اشارت به ترسايى	447
تمثيل در بيان ارتقاء و برترى انسان	451
اشارت به بت ترسا بچه	465
خاتمه در بيان تمام آنچه در كتاب آمده است	476
كتاب نامه	481
فهرست آيات
رب النّاس	20
اله النّاس	20
اقراء باسم ربك الذّى خلق.	20
من الجنة و النّاس.	20
الاّمن استرق السمع فاتبعه شهاب مبين	71
وامّا السّائل فلاتنهر	73
و قضى ربك ان لا تعبدوا الا ايّاه	87
و لم يكن له كفوا احد	88
اعطى كل شىء خلقه ثم هدى	94
سبحانه و تعالى عما يقولون علوا كبيرا	95
الم تر الى ربّك كيف مدّ الظّل	110
و تخرج الحىّ من الميّت و تخرج الميّت من الحىّ	117
بل هم فى لبس من خلق جديد	121
و السابقون السابقون اولئك المقرّبون	124
على الاعراف رجال يعرفون كلاًّ بسيماهم	124
فلا اقسم بما تبصرون و ما لا تبصرون	125
فلا اقسم بربّ المشارق و المغارب	125
الله الذى خلق سبع سموات و من الارض مثلهنّ يتنزّل الامر بينهنّ	126
يوم تبدّل الارض غيرالارض والسّموات و برزوا لِله الواحد القهّار	127
اذا الشّمس كوّرت و اذا النّجوم انكدرت	128
و تكون الجبال كالعهن المنفوش	128
و كذالك نرى ابراهيم ملكوت السموات و الارض و ليكون من الموقنين فلمّا جنّ عليه الليل رَءا كوكبا...	132
فلمّا جن عليه الّيل رَءا كوكباً قال هذا ربى فلمّا افل قال لا احب الآ فلين(3)	133
نودى من شاطىء الواد الأيمن فى البقعة المباركة من الشجرة ان يا موسى انى انا الله رب العالمين	134
و لمّا جاءَ موسى لميقا تنا و كَلَّمَهُ ربه قال رب ارنى انظر اليك قال لن ترانى	134
قال رب أرنى انظر اليك قال لن ترانى و لكن انظر الى الجبل فأن استقرّ مكانه فسوف ترانى فلمّا تجلّى ...	135
سبحان الذى اسرى بعبده ليلا من المسجد الحرام الى المسجد الاقصى الذى باركنا حوله لنريه من آياتنا انّه ...	137
الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانها كوكب دُرّى	141
الرحمن على العرش استوى	141
وسع كرسيّه السموات و الارض	141
الرحمن على العرش استوى	141
من الجنة و الناس	143
يتفكّرون فى خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانك فقنا عذاب النار	144
انّ جهنّم لمحيطة بالكافرين	144
كل يوم هو فى شأن	145
والسماء ذات البروج	148
افلم ينظروا الى السماء فوقهم كيف بنينها و زيّنّها و مالها من فروج	148
و الشمس تجرى لمستقر لها ذالك تقدير العزيز العليم	153
يتفكّرون فى خلق السموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانك فقنا عذاب النار	154
و ما خلقنا السّماء و الارض و ما بينهما باطلاً ذالك ظن الذين كفروا فويل للذين كفروا من النّار	154
و فى خلقكم و ما يبثّ من دابّة آيات لقوم يوقنون	154
الله الذى رفع السموات بغير عمد ترونها ثم استوى على العرش و سخر الشمس و القمر	156
كل يوم هو فى شأن	157
و قضى ربّك اَلاّ تعبدوا اِلاّ ايّاه	162
انّا عرضنا الامانة على السّموات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان انّه ...	164
و نفخت فيه من روحى	165
فسجد الملائكة كلّهم اجمعون	166
و سخّر لكم ما فى السّموات و ما فى الارض جميعاً	166
كما بدأ كم تعودون	170
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده	170
الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانّها كوكب درّى يوقد ...	175
كل شىء هالك الاّ وجهه	180
و قد خلقنكم اطوارا	187
اولئك كالانعام بل هم اضلّ	190
ليزدادوا ايماناً مع ايمانهم	194
ثمّ تاب عليهم ليتوبوا	195
ثمّ اجتباه ربّه فتاب عليه و هدى	195
ان الله اصطفى آدم و نوحاً و آل ابراهيم و آل عمران على العالمين	196
و رفعناه مكاناً عليّا	196
رب انّى دعوت قومى ليلاً و نهاراً فلم يزدهم دعائى الاّ فراراً	197
والله على كل شىء قدير	198
و على الله فتوكّلوا ان كنتم مؤمنين	198
ارجعى الى ربك راضية مرضية	198
كلّ شىء هالك الاّوجهه	199
قل ان كنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى يحببكم الله	203
و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون	210
مثل الذين ينفقون اموالهم فى سبيل الله كمثل حبّة انبتت سبع سنابل فى كل سنبله مائة حبّة والله يضاعف ...	213
انّى جاعل فى الارض خليفة	215
انّا لله و انّا اليه راجعون	216
انّك لمن المرسلين على صراط مستقيم	223
فاستقم كما امرت و من تاب معك	224
و من اللّيل فتهجّد به نافله لك عسى ان يبعثك ربّك مقاماً محموداً	233
انّ الله يحبّ التوّابين و يحبّ المتطهّرين	234
و اذ اخذ ربّك من بنى آدم من ظهور هم ذريّتهم و اشهد هم على انفسهم الست بربّكم قالوا بلى	239
افى اللّه شكّ فاطر السموات و الارض	241
أولم يكف بربّك انّه على كلّ شىء شهيد	241
و من كان فى هذه أعمى فهو فى الاخرة أعمى واضلّ سبيلا	242
انّك لا تهدى من احببت و لكنّ اللّه يهدى من يشاء و هو اعلم بالمهتدين	242
و اذلم يهتدوا به فسيقولون هذا افك قديم	243
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده ولكن لا تفقهون تسبيحهم	248
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده	249
لمن الملك اليوم للّه الواحد القهّار	249
لهم آذان لايسمعون بها	250
قل هو الله احد	251
لا اله الاّ هو كلّ شىء هالك الاّ وجهه	252
انما الحيوة الدنيا لعب و لهو	266
و نفخت فيه من روحى	269
كما بدأكم تعودون	270
كُلّ شىء هالك الاّ وجهه	273
فاذا النجوم طمست	273
كأن لم تغن بالأمس	274
كلّ من عليها فان و يبقى وجه ربّك ذوالجلال و الاكرام	274
نحن اقرب اليه من حبل الوريد	277
الا انّ اولياء الله لا خوف عليهم و لا هم يحزنون	280
والله غالب على امره	285
كُلّ شىء فعلوه فى الزبر	288
و لقد كرّمنا بنى آدم	288
افحسبتم انّما خلقناكم عبثاً و انّكم الينا لاترجعون	288
و اذ قلنا للملائكة اسجدوا لادم فسجدوا، الاّابليس ابى و استكبر	289
و انّ عليك لعنتى الى يوم الدّين	289
و لا تقر با هذه الشجره	289
و عصى آدم ربّه فغوى	289
ثم اجتباه ربّه فتاب عليه و هدى	290
و لقد كرّمنا بنى آدم	290
اللّه الصمد	293
والله خلقكم و ما تعملون	294
و لقد كرّمنا بنى آدم	296
انتم الفقرا الى الله و الله هو الغنى الحميد	296
ولو انّما فى الارض من شجرة اقلام و البحر يمدّه من بعده سبعة ابحر ما نفدت كلمات الله	299
علّم آدم الاسماء كلّها	303
سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم	310
لها سبعة ابواب لكلّ باب منهم جزء مقسوم	314
ولقد خلقناالانسان من صلصال	316
خلق الانسان من علق	317
نفخت فيه من روحى	317
ولو اعجبك حُسنُهنّ	322
فاذا جائت الطامة الكبرى	330
مالك يوم الدين	330
يوم تبدّل الارض غير الارض	330
اذا السّماء انشقت	330
اذا السّماء انفطرت	330
اذا الشّمس كوّرت، و اذاالنجوم انكدرت	330
انّما توعدون لصادق و انّ الدّين لواقع	331
و من يكفر باللّه و ملائكته و كتبه و رسله و اليوم الاخرة فقد ضلّ ضلالاً بعيدا	331
كلّ شىء هالك	333
بل هم فى لبس من خلق جديد	334
فتوبوا الى بارئكم فاقتلوا انفسكم	334
يوم تبلى السرائر	336
بالنجم هم يهتدون	336
اذا زلزلت الارض زلزالها	337
اذا السماء انفطرت	337
اذا السماء انشقّت	337
اذا الشمس كوّرت	337
و اذا النجوم انكدرت	337
و اذا البحار فجّرت	338
و تكون الجبال كالعهن المنفوش	338
والتفت الساق بالساق	338
يوم يفر المرء من اخيه و امه و ابيه و صاحبته و بنيه	338
و يسئلونك عن الجبال فقل ينسفها ربى نسفاً فيذرها قاعاً صفصفاً لاترى فيها عوجاً و لا امتاً	339
و لقد آتيناك سبعاً من المثانى و القران العظيم	339
كلّ من عليها فان و يبقى وجه ربك ذوالجلال والاكرام	340
كلّ من عليها فان	340
افعيينا بالخلق الاول بل هم فى لبس من خلق جديد	340
سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم حتّى يتبيّن لهم انّه الحقّ	341
كل يوم هو فى شأن	341
وهم فيها خالدون	342
ما عندكم ينفد و ما عنداللّه باق	343
يوم تبلى السرائر	345
و يوم تجد كلّ نفس ما عملت من خير محضراً و ما عملت من سوء	345
يوم تبلى السرائر	346
فمن يعمل مثقال ذرة خيراً يره و من يعمل مثقال ذرّة شراً يره	346
يوم تبلى السرائر	346
و ما هذه الحيوة الدنيا الاّ لهو و لعب و انّ الدّار الاخرة لهى الحيوان	348
فلمّا تجلّى ربّه للجبل جعله دكاً و خرّ موسى صعقاً	349
و سقاهم ربهم شراباً طهورا	350
سقاهم ربهم	352
كلّ يوم هو فى شأن	358
ماترى فى خلق الرّحمنمن تفاوت	358
شهد اللّه انّه لا اله الاّ هو	358
و نفخت فيه من روحى	373
و ما امر السّاعة الاّ كلمح البصر او هو اقرب	376
فاذا سوّيته و نفخت فيه من روحى	376
الله لااله الاّ هوالحى القيوم لا تأخذه سنة ولا نوم	377
والقيت عليك محبّة منّى و لتصنع على عينى	377
كلّ يوم هو فى شأن	386
و انَّ الدّار الاخرة لهى الحيوان	388
و هو الذى خلق السموات و الارض فى ستة ايام و كان عرشه على الماءِ	391
لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار	399
الله نور السّموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانّها كوكب درّى	400
و نودى من شاطىء الواد الايمن فى البقعة المباركة من الشجرة ان يا موسى انّى انا الله ربّ العالمين	400
وسقاهم ربّهم شراباً طهوراً	403
قل هل ننبّئكم بالاخسرين اعمالا الّذين ضلّ سعيهم فى الحيوة الدّنيا و هم يحسبون انّهم يحسنون صنعاً	404
ربّنا ظلمنا	405
خلقتنى من نار و خلقته من طين	405
خلق الانسان من صلصال كالفخّار	408
نفخت فيه من روحى	408
الله نور السموات و الارض	416
فأينما تولّوا فثم وجه الله	425
و قضى ربّك ان لا تعبدوا الا اياه	425
و يتفكرون فى خلق السموات و الارض	425
و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحهم	428
و لكن لا تفقهون تسبيحهم	428
قل الله ثمّ ذرهم فى خوضهم يلعبون	428
لا اله الاّ اللّه	429
ماترى فى خلق الرحمن من تفاوت	430
وَ رحمتى وسعت كلّ شىء	430
انّ رحمت اللّه قريب من المحسنين	430
اوفوا بعهدى اوف بعهدكم	431
ثم لأتينّهم من بين ايديهم و من خلفهم و عن ايمانهم و عن شمائلهم	434
انه ليس من اهلك انّه عمل غير صالح	442
انّا وجدنا آباءنا على امّة و انّا على آثارهم مهتدون	448
و نفخت فيه من روحى	449
سبحان الذى اسرى بعبده	452
الخبيثات للخبيثين	453
فاذا نفخ فى الصور فلا انساب بينهم	454
بالوالدين احساناً... و قل لهما قولا كريماً	455
اخفض لهما جناح الذّلّ من الرحمة	455
انّ من ازواجكم و اولادكم عدوّ لكم	455
يوم لاينفع مالٌ و لابنون	458
انّا وجدنا آباءَنا على أُمّة و اِنّا على آثارهم مهتدون	459
انّ النفس لأمارة بالسوء	460
فمن كان يرجوا لقاء ربّه فليعمل عملاً صالحاً و لا يشرك بعبادة ربّه احداً	463
و تحسبهم ايقاظاً وهم 468 رقود	467
كان النّاس امة واحدة فبعث اللّه النبييّن مبشّرين و منذرين	469
فهرست روايات
«لولاك لما خلقت الافلاك»	20
«خَمّرت طينة آدم بيدى اربعين صباحاً»	24
«تفكروا فى آلاء الله و لا تتفكروا فى ذات الله»	96
«لى مع الله وقت لايسعنى فيه ملك مقرب و لا نبى مرسل»	100
«عليكم بسواد الاعظم(1)»	104
«كنت كنزاً مخفياً فاحببت ان اعرف فخلقت الخلق لكى اعرف»	109
«كنت كنزاً مخفيا فاحببت ان اعرف 120 فخلقت الخلق لكى اعرف»	119
«الناس نيام فاذا ماتوا انتبهوا»	127
«اعدا عدوّك نفسك التى بين جنبيك»	130
«عليكم به دين العجايز»	130
«هُنّ ناقصات العقل و الدّين»	131
«من رآنى فقد رأى الحق»	137
«اللّهم ارنا الاشياء كما هى»	138
«انّ اوّل ما خلق الله العقل»	140
«ارض الجنّة الكرسى و سقفها عرش الرّحمن و منها تفجّرت الانهار»	144
«قلب المؤمن عرش الله»	145
«من آمن بالنجوم فقد كفر»	155
«ان اللّه تعالى خلق آدم على صورته»	166
«لى مع الله وقت لا يسعنى فيه ملك مقرّب و لا نبىّ مرسل»	200
«على منّى و انا منه، خلقت انا و علىّ من نور واحد»	203
«انت منّى بمنزلة هارون من موسى الاّ انّه لا نبىّ بعدى»	203
«اوّل ما خلق الله نورى»	221
«لقد تمنّا اثنا عشر نبيّاً انّهم كانوا من امّتى و منهم موسى بن عمران»	222
«اسلم شيطانى على يدى»	225
«علماء امّتى كانبياء بنى اسرائيل»	226
«انّى اولى النّاس به عيسى بن مريم فانّه ليس بينى و بينه نبىّ»	227
«اول ما خلق الله نورى»	228
«كمال الاخلاص نفى الصّفات عنه»	230
«لا يزال العبد يتقرّب الىّ النوافل حتّى احبّه فاذا احببته كنت سمعه و بصره و لسانه و يده و رجله فبى ...	232
«احبّ من دنيا كم ثلاثة الطّيب و النّساء و قرّة عينى فى الصلوة»	237
«كنت كنزاً مخفياً فاحببت ان اعرف فخلقت الخلق لكى اعرف»	238
«خمّرت طينة آدم بيدىّ اربعين صباحاً»	239
«من عرف نفسه فقد عرف ربّه»	246
«انّ الله خلق الخلق فى ظلمة ثمّ رشّ عليهم من نوره فمن اصابه ذالك النّور اهتدى و من اخطأ ضلّ»	278
«القدريّه مجوس هذه الامّة»	287
«حبّ الدنيا رأس كلّ خطيئة»	308
«لايدخل الملائكة بيتاً فيه كلب او تصاوير»	308
«لايدخل الملائكة بيتاً فيه كلب او تصاوير»	309
«الدنيا مزرعة الاخرة»	310
«الدنيا مزرعة الاخرة»	330
«فاحببت ان اعرف»	376
«فخلقت الخلق»	376
«خمرت طينة آدم بيدى اربعين صباحا»	385
«قلب المؤمن عرش الله الاعظم»	391
«انّ الشّيطان ليجرى من بنى آدم مجرى الدّم»	435
«ما يقوم السّاعة حتّى يبعث دجّالون كذّابون»	440
«انّ من شرايط الساعة ان يرفع العلم و يكثر الجهل»	441
«تركت الدنيا بخسة شركائها»	445
«الدنيا جيفة»	452
«حب الدّنيا رأس كلّ خطيئة و ترك الدّنيا رأس كلّ عبادة»	453
«انّه ليغان على قلبى و انّى لاستغفر اللّه فى كلّ يوم و ليلة سبعين مرّه»	463
«من عرف نفسه فقد عرف ربّه»	471
فهرست اشعار
به نام آنكه جان را فكرت آموخت = چراغ دل به نور جان برافروخت	11
بيا بشنو حديث بى كم و بيش = ز نزديكى تو دور افتادى از خويش	12
1ـ نخست از فكر خويشم در تحيّر = چه چيز است آنكه گويندش تفكّر	13
2ـ كدامين فكر،ما را شرط راه است = چرا گه طاعت و گاهى گناه است	13
3و4ـ كه باشم من مرا از من خبر كن = چه معنى دارد اندر خود سفر كن	13
5و6ـ مسافر چون بود رهرو كدام است = كه را گويم كه او مرد تمام است	13
7و8ـ كه شد بر سرّ وحدت واقف آخر = شناساى چه آمد عارف آخر	13
9ـ اگر معروف و عارف ذات پاك است = چه سودا در سر اين مشت خاك است	13
10ـ كدامين نقطه را نطق است اناالحق = چه گويى هرزه بود آن رمز مطلق	13
11و12ـ چرا مخلوق را گويند واصل = سلوك و سير او چون گشت حاصل	13
13ـ چه بحر است آنكه نطقش ساحل آمد = ز قعر او چه گوهر حاصل آمد	13
14ـ چه جزو است آنكه اواز كل فزون است = طريق جستن آن جزو، چون است	13
15ـ قديم و محدث از هم چون جدا شد = كه اين شد علم و آن ديگر خدا شد	13
16ـ چه خواهد مرد معنى زان عبارت = كه دارد سوى چشم و لب اشارت	13
چه جويد از رخ و زلف و خط و خال = كسى كاندر مقامات است و احوال	13
17ـ شراب و شمع و شاهد را چه معنى = خراباتى شدن آخر چه دعوى	13
18ـ بت و زنّار و ترسايى در اين كوى = همه كفر است و گرنه چيست، برگوى	13
به نام آنكه جان را فكرت آموخت = چراغ دل به نور جان برافروخت	15
به نام خويش كردم ختم و پايان = الهى عاقبت محمود گردان	15
از هر طرف كه رفتم جز وحشـتم نيفـزود = زنـهار از اين بيابـان، وين راه بى نـهايت	16
اين راه را نـهايت صورت كجا توان بست = كش صد هزار منزل بيش است در بدايت	16
«زمن بشنو حديث بى كم و بيش = ز نزديكى، تو دور افتادى از خويش»	16
«قبا گر حرير است و گر پرنيان = به ناچار حشوش بود در ميان»	19
«چون خجليم از سخن خام خويش = هم تو بيامرز، به انعام خويش	19
پيش تو گر بى سر و پاى آمديم = هم به اميد تو خداى، آمديم»	19
زمن بشنو حديث بى كم و بيش = زنزديكى، تو دور افتادى از خويش	20
«دل عارف شناساى وجود است = وجود مطلق او را در شهود است»	27
«به نثرار چه كتب بسيار مى ساخت = به نظم مثنوى هرگز نپرداخت»	28
«همه دانند كاين كس در همه عمر = نكرده هيچ قصد گفتن شعر»	29
«دل از حضرت چو نام نامه درخواست = جواب آمد به دل كاين گلشن ماست»	30
«گذشته هفت و ده از هفتصد سال = زهجرت ناگهان در ماه شوّال»	30
«در او راز دل گلها شكفته است = كه تا اكنون كسى ديگر نگفته است»	30
«ولى اين بر سبيل اتفاق است = نه چون ديو از فرشته استراق است»	30
ولى تشبيه كلّى نيست ممكن = زجستجوى آن مى باش ساكن	36
از آن جانب بود ايجاد و تكميل = و از اين جانب بود هر لحظه تبديل	36
«هر دمى مرگى و حشرى داديم = تا بديدم دستبرد آن كرم	37
گشت آسان بر من از لطف خدا = فهم اسرار بقا اندر فنا	37
زانكه با ما مى نمايد او عيان = حشر و نشرى دايماً اندر جهان»	37
كدامين فكر ما را شرط راه است = چرا گه طاعت و گاهى گناه است	37
مپرس از من حديث زلف پر چين = مجنبانيد زنجير مجانين	38
«عقل اگر داند كه دل دربند زلفش چون خوش است = عاقلان ديوانه گردند در پى زنجير م»	39
1) به نام آنكه جان را فكرت آموخت = چراغ دل به نور جان بر افروخت	43
«خبردارى اى استخوانى قفس = كه جان تو مرغى است نامش نفس»	43
«جام جهان نما دل انسان كامل است = مرآت حق نما به حقيقت همين دل است»	44
2) زفضلش هر دو عالم گشت روشن = زفيضش خاك آدم گشت گلشن	44
29) يكى از زلف و خال و خط بيان كرد = شراب و شمع و شاهد را عيان كرد	44
30) يكى از هستى خود گفت و پندار = يكى مستغرق بت گشت و زُنّار	61
«حجاب چهره جان مى شود غبار تنم = خوشا دمى كه از اين چهره پرده برفكنم»	61
31) سخن ها چون به وفق منزل افتاد = در افهام خلايق مشكل افتاد	61
32) كسى را كاندرين معنى است حيران = ضرورت مى شود دانستن آن	62
33) گذشته هفت و ده از هفتصد سال = زهجرت ناگهان در ماه شوال	62
34) رسولى با هزاران لطف و احسان = رسيد از خدمت اهل خراسان	63
35) بزرگى كاندر آنجا هست مشهور = به اقسام هنر چون چشمه نور	63
36) همه اهل خراسان از كه و مه = درين عصر از همه گفتند او به	63
37) نوشته نامه اى در باب معنى = فرستاده بر ارباب معنى	63
38) در آنجا مشكلى چند از عبارت = زمشكلهاى ارباب اشارت	64
39) به نظم آورده و پرسيده يك يك = جهانى معنى اندر لفظ اندك	64
40) رسول آن نامه را بر خواند ناگاه = فتاد احوال او حالى در افواه	64
41) در آن مجلس عزيزان جمله حاضر = بدين درويش هر يك گشته ناظر	64
42) يكى كو بود مرد كار ديده = ز ما صد بار اين معنى شنيده	65
43) مرا گفتا جوابى گوى در دم = كز اينجا نفع گيرند اهل عالم	65
44) بدو گفتم چه حاجت كاين مسائل = نوشتم بارها اندر رسائل	66
45) يكى گفتا ولى بر وفق مسؤول = زتو منظوم مى داريم مأمول	66
46) پس از الحاح ايشان كردم آغاز = جواب نامه در الفاظ ايجاز	66
47) به يك لحظه ميان جمع بسيار = بگفتم اين سخن بى فكر و تكرار	66
«فيض روح القدس ار باز مدد فرمايد = ديگران هم بكنند آنچه مسيحا مى كرد»	67
48) كنون از لطف و احسانى كه دارند = زما اين خرده گيرى در گذارند	67
49) همه دانند كاين كس در همه عمر = نكرده هيچ قصد گفتن شعر	67
50) بر آن طبعم اگر چه بود قادر = ولى گفتن نبود الاّ به نادر	68
51) زنثر ار چه كتب بسيار مى ساخت = به نظم مثنوى هرگز نپرداخت	68
52) عروض و قافيه معنى نسنجد = به هر ظرفى درو معنى نگنجد	68
«اى خدا بنما تو جان را آن مقام = كاندرو بى حرف مى رويد كلام»	68
53)معانى هرگز اندر حرف نايد = كه بحر قلزم اندر ظرف نايد	68
54) چو ما از حرف خود در تنگناييم = چرا چيزى دگر بروى فزاييم	69
«قافيه انديشم و دلدار من = گويدم منديش جز ديدار من	69
حرف چبود تا تو انديشى از آن = حرف چبود خار ديوار رزان	69
لفظ و حرف و صوت را بر هم زنم = تا كه بى اين هر سه با تو دم زنم»	69
55)نه فخر است اين سخن كز باب شكراست = به نزد اهل دل تمهيد عذر است	69
56) مرا از شاعرى خود عار نايد = كه در صد قرن چون عطار نايد	70
57) اگر چه زين نمط صد عالم اسرار = بود يك شمّه از دكّان عطار	70
58) ولى اين بر سبيل اتفاق است = نه چون ديو از فرشته استراق است	70
«بنگر به ستاره كه بتازد سپس ديو = چون زر گدازنده كه بر قير چكانيش»	71
59) على الجمله جواب نامه در دم = بگفتم يك به يك نه بيش و نه كم	71
60) رسول آن نامه را بستد به اعزاز = وز آن راهى كه آمد باز شد باز	71
61) دگر باره عزيز كار فرماى = مرا گفتا به آن چيزى بيفزاى	72
62) همان معنى كه گفتى در بيان آر = زعين علم با عين عيان آر	72
63) نمى ديدم در اوقات آن مجالى = كه پردازم بدو از ذوق حالى	72
64) كه وصف آن به گفت و گو محال است = كه صاحب حال داند كان چه حال است	73
«با تو پوشيده حالتى است مرا = كه درستش بيان نمى دانم	73
به اشارت حديث خواهم گفت = كه غريبم زبان نمى دانم»	73
65)ولى با وفق قول قايل دين = نكردم رد سؤال سائل دين	73
«گر چه قرآن از لب پيغمبر است = هر كه گويد حق نگفت،او كافراست»	74
66) پى آن تا شود روشن تر اسرار = درآمد طوطى نطقم به گفتار	74
«در پس آينه طوطى صفتم داشته اند = هر چه استاد ازل گفت بگو مى گويم»	74
67) به عون و فضل و توفيق خداوند = بگفتم جمله را در ساعتى چند	74
68) دل از حضرت چو نام نامه در خواست = جواب آمد به دل كان گلشن ماست	75
69) چو حضرت كرد نام نامه گلشن = شود زو چشم دلها جمله روشن	75
«گر تو مى دارى جمال يار دوست = دل بدان كايينه ديدار اوست	75
دل بدست آور كمال او ببين = آينه كن جان جمال او ببين»	75
70) نخست از فكر خويشم در تحيّر = چه چيز است آنكه گويندش تفكّر	76
«معرفت اصل شناسايى بود = چشم دل را نور بينايى بود	76
در طريق معرفت نايى درست = تا تو خود را بازنشناسى درست»	76
71) مرا گفتى بگو چبْوَد تفكر = كزين معنى بماندم در تحيّر	76
72) تفكر رفتن از باطل سوى حق = به جزو اندر بديدن كل مطلق	76
«از عطش گر در قدح آبى خورم = در درون آب حقّ را ناظرم»	77
73) حكيمان كاندرين كردند تصنيف = چنين گفتند در هنگام تعريف	77
74) كه چون در دل شود حاصل تصّور = نخستين نام او باشد تذكّر	77
75) وزو چون بگذرى هنگام فكرت = بود نام وى اندر عرف عَبْرَتْ	77
«هان اى دل عبرت بين از ديده عبر كن هان = ايوان مدائن را آيينه عبرت دان»	78
76) تصوّر كان بود بهر تدبّر = به نزد اهل عقل آمد تفكر	78
77) زترتيب تصورهاى معلوم = شود تصديق نامفهوم مفهوم	78
78) مقدم چون پدر تالى چو مادر = نتيجه هست فرزند اى برادر	78
79) ولى ترتيب مذكور از چه و چون = بود محتاج استعمال قانون	79
80) دگر باره درو گر نيست تأييد = هر آيينه كه باشد محض تقليد	79
81) ره دور و دراز است آن رها كن = چو موسى يك زمان ترك عصا كن	80
«پاى استدلاليان چوبين بود = پاى چوبين سخت بى تمكين بود»	80
«منزل عقل و فكر ما صفت است = ذات برتر زعلم و معرفت است	80
نور او خود دليل قافله بس = در پى حق غلط نگردد كس	80
امر و خلق از خدا توان دانست = كس خدا را به اين و آن دانست؟»	80
82) در آ در وادى اَيمَن كه ناگاه = درختى گو يدت انّى انا الله	81
«هر كه بيرون زخود اندر طلبت سعيى كرد = از پى آب چو ماهى همه عمر طپيد	81
آنكه با عقل طلب كرد همه عمر نيافت = و آنكه بى خويش درآمد به يكى لمحه رسيد	81
خواب جهل از حرم قرب مرا دور افكند = ورنه نزديكتر از دوست كسى هيچ نديد	81
چون تو خود را همه دانى و همه بينى به يقين = يافتى گنج سعادت كه بر آن نيست مزيد»	82
83) محقّق را كه وحدت در شهود است = نخستين نظره بر نور وجود است	82
«به هر چه مى نگرم صورت تو مى بينم = از آنكه در نظرم جملگى تو مى آيى»	82
84) دلى كز معرفت نور و صفا ديد = زهر چيزى كه ديد اول خدا ديد	82
«تو آن گنجى كه از چشم دو عالم = شدى مستور در ويرانه دل»	83
«روى تو ظاهر است به عالم، نهان كجاست = گر او نهان بود به جهان، خود عيان كجاست؟	83
عالم شده است مظهر حسن و جمال تو = اى جان بگو كه مظهر و جان جهان كجاست؟»	83
«چيست عالم، جلوه گاه حسن دوست = جلوه عالم چه باشد، جمله اوست	83
ظاهراً گر زآنكه عالم مظهر است = مظهر و ظاهر چو وابينى هم اوست	83
در حقيقت نيست غير از يار كس = اين نمود غير، عين وهم توست	83
يار خود آيينه روى خود است = در نمودِ آينه كو غير دوست»	83
85) بود فكر نكو را شرط تجريد = پس آنگه لمعه اى از برق تأييد	83
«مال اينجا بايدت انداختن = ملك اينجا بايدت در باختن	84
در ميان خونت بايد آمدن = وز همه بيرونت بايد آمدن	84
چون نماند هيچ معلومت بدست = دل ببايد پاك كرد از هر چه هست	84
چون دل تو پاك گردد از صفات = تافتن گيرد زحضرت نور ذات»	84
«اگر از جانب معشوق نباشد كششى = كوشش عاشق بيچاره به جايى نرسد»	84
«اى دوست حديث عشق ديگرگون است = وز كيل حروف اين سخن افزون است	84
گر ديده دل باز گشايى نفسى = معلوم شود كه اين حكايت چون است»	85
86) حكيم فلسفى چون هست حيران = نمى بيند زاشيا غير امكان	85
«گنج پنهان است زير هر طلسم = پيش عارف شد مسمّى عين اسم	85
ديده حق بين اگر بودى تو را = او رخ از هر ذره بنمودى تو را»	85
87) ز امكان مى كند اثبات واجب = ازين حيران شد اندر ذات واجب	85
88) گهى از دَوْر دارد سير معكوس = گهى اندر تسلسل گشته محبوس	86
89) چو عقلش كرد در هستى توغّل = فرو پيچيد پايش در تسلسل	87
90) ظهور جمله اشيا به ضدّ است = ولى حق را نه مانند و نه ندّ است	87
«بد ندانى تا ندانى نيك را = ضدّ را از ضدّ توان ديد اى فتى»	87
91) چو نبود ذات حق را ضدّ و همتا = ندانم تا چگونه دانم او را	87
«آفتاب آمد دليل آفتاب = گر دليلت بايد از وى رو متاب»	88
«نور حق را نيست ضدّى در وجود = تا به ضدّ او را توان پيدا نمود»	88
92) ندارد ممكن از واجب نمونه = چگونه دانيش آخر چگونه	88
93) زهى نادان كه او خورشيد تابان = به نور شمع جويد در بيابان	88
94) اگر خورشيد بر يك حال بودى = شعاع او به يك منوال بودى	89
95) ندانستى كسى كاين پرتو اوست = نبودى هيچ فرق از مغز تا پوست	89
96) جهان جمله فروغ نور حق دان = حق اندر وى زپيدايى است پنهان	89
«حجاب روى توهم روى توست در همه حال = نهان زچشم جهانى، زبس كه پيدايى	89
97) چو نور حق ندارد نقل و تحويل = نيايد اندر او تغيير و تبديل	89
«نشود نور زآفتاب جدا = كى شود فيض منقطع زخدا	90
كيست آخر كسى كه بتواند = كه ز ذات اقتضا بگرداند»	90
98) تو پندارى جهان خود هست دائم = به ذات خويشتن پيوسته قائم	90
«عقل از سر اين سخن چنان دور = كان ذرّه زآفتاب پر نور»	90
99) كسى كو عقل دور انديش دارد = بسى سرگشتگى در پيش دارد	90
100) زدورانديشى عقل فضولى = يكى شد فلسفى ديگر حلولى	91
101) خرد را نيست تاب نور آنروى = برو از بهر او چشمى دگر جوى	91
«شد دل عارف به معنى چون چراغ = هست نورش راز هر ظلمت فراغ»	91
102) دو چشم فلسفى چون بود احول = ز وحدت ديدن حق شد معطل	91
103) ز نابينايى آمد راى تشبيه = زيك چشمى است ادراكات تنزيه	92
104)تناسخ زان سبب كفر است و باطل = كه آن از تنگ چشمى گشته حاصل	92
105) چو أكمه بى نصيب از هر كمال است = كسى كو را طريق اعتزال است	92
106) كلامى كو ندارد ذوق توحيد = به تاريكى در است از غيم تقليد	93
107) رَمَد دارد دو چشم اهل ظاهر = كه از ظاهر نبينند جز مظاهر	93
108) ازو هر چه بگويند از كم و بيش = نشانى داده اند از ديده خويش	94
«آنچه مرا طاقت و اندازه بود = وصل به اندازه آن ديده ام»	94
«رخ ننموده است به من ذرّه اى = كش نه در آن ذرّه نشان ديده ام	94
من به يقينم كه جز او نيست هيچ = تا تو نگويى به گمان ديده ام»	94
109) منزّه ذاتش از چند و چه و چون = تعالى شأنهُ عَمّا يقولون	94
110) كدامين فكر ما را شرط راه است؟ = چرا گه طاعت و گاهى گناه است؟	96
111) در آلا فكر كردن شرط راه است = ولى در ذات حق محض گناه است	96
«زين وصيّت كرد ما را مصطفى = بحث كم جوييد در ذات خدا»	96
112) بود در ذات حق انديشه باطل = محال محض دان تحصيل حاصل	96
113) چو آيات است روشن گشته از ذات = نگردد ذات او روشن زآيات	97
114) همه عالم به نور اوست پيدا = كجا او گردد از عالم هويدا	97
115) نگنجد نور ذات اندر مظاهر = كه سبعات جلالش هست قاهر	98
116) رها كن عقل را با حق همى باش = كه تاب خور ندارد چشم خفّاش	98
«يك چند به عقل و علم در كار شدم = گفتم كه مگر واقف اسرار شدم	99
هم عقل عقيله بود و هم علم حجاب = چون دانستم زهر دو بيزار شدم»	99
117) در آن موضع كه نور حق دليل است = چه جاى گفتگوى جبرئيل است	99
118) فرشته گر چه دارد قرب درگاه = نگنجد در مقام لى مع الله	99
119) چو نور او ملك را پر بسوزد = خرد را جمله پا و سر بسوزد	100
«اگر يك سر مو فراتر پرم = فروغ تجلى بسوزد پرم»	100
120) بود نور خرد در ذات انور = بسان چشم سر در چشمهِ خور	100
«عقل سايه حق بود حق آفتاب = سايه را با آفتاب حق چه تاب»	101
121)چو مبصر با بصر نزديك گردد = بصر ز ادراك او تاريك گردد	101
«نحن اقرب از كتاب حق بخوان = نسبت خود را به حق نيكو بدان	101
هست حق از ما به ما نزديكتر = ما زدورى گشته جويان در به در)	101
122) سياهى گر بدانى نور ذات است = به تاريكى درون آب حيات است	101
123) سيه جز قابض نور بصر نيست = نظر بگذار كاين جاى نظر نيست	102
124) چه نسبت خاك را با عالم پاك = كه ادراك است عجز از درك ادراك	102
125) سيه رويى زممكن در دو عالم = جدا هرگز نشد والله اعلم	103
126) سواد الوجه فى الدارين درويش = سواد اعظم آمد بى كم و بيش	103
127)چه مى گويم كه هست اين نكته باريك = شب روشن ميان روز تاريك	105
128) درين مشهد كه آثار تجلّى است = سخن دارم ولى ناگفتن اولى است	105
129) اگر خواهى كه بينى چشمه خور = تو را حاجت فتد با جرم ديگر	106
مى رود بى روى پوش اين آفتاب = فرط نور اوست رويش را حجاب	106
چيست پرده پيش روى آفتاب = جز فروغ شعشع و تيزّى تاب	106
130) چو چشم سر ندارد طاقت و تاب = توان خورشيد تابان ديد در آب	106
131) از و چون روشنى كمتر نمايد = در ادراك تو حالى مى فزايد	107
132) عدم آيينه هستى است مطلق = كزو پيداست عكس تابش حق	107
133) عدم چون گشت هستى را مقابل = درو عكسى شد اندر حال حاصل	107
«در ما نگاه كرد هزاران هزار يافت = در خود نگاه كرد همه جز يكى نبود	108
در هر كه بنگريد درو غير خود نديد = چون جمله را به رنگ خود آورد در وجود»	108
134) شد آن وحدت از اين كثرت پديدار = يكى را چون شمردى گشت بسيار	108
135) عدد گر چه يكى دارد بدايت = و ليكن نبودش هرگز نهايت	108
136) عدم در ذات خود چون بود صافى = ازو با ظاهر آمد گنج مخفى	109
«آينه دل چون شود صافى و پاك = نقش ها بيند برون از آب و خاك»	109
137) حديث كنت كنزاً را فراخوان = كه تا پيدا ببينى گنج پنهان	109
138) عدم آينه، عالم عكس و انسان = چو چشم عكس در وى شخص پنهان	110
139) تو چشم عكسى و او نور ديده است = به ديده، ديده اى را ديده، ديده است	110
140) جهان انسان شد و انسان جهانى = از اين پاكيزه تر نبود بيانى	111
141) چو نيكو بنگرى در اصل اين كار = هم او بيننده هم ديده است و ديدار	112
142) حديث قدسى اين معنى بيان كرد = فبى يسمع و بى يبصر عيان كرد	112
143) جهان را سر به سر آيينه اى دان = به هريك ذرّه اى صد مهر تابان	113
144) اگر يك قطره را دل برشكافى = برون آيد از آن صد بحر صافى	113
قطره درياست اگر با درياست = ورنه او قطره و دريا، درياست	113
145) به هر جزوى ز خاك ار بنگرى راست = هزاران آدم اندر وى هويداست	113
146) به اعضا پشّه اى همچند پيل است = در اسماء قطره اى مانند نيل است	114
147) درون حبّه اى صد خرمن آمد = جهانى در دل يك ارزن آمد	114
148) به پرّ پشّه اى در جاى جانى = درون نقطه چشم آسمانى	114
149) بدان خردى كه آمد حبّه دل = خداوند دو عالم راست منزل	115
«در حقيقت دان كه دل شد جام جم = مى نمايد اندرو هر بيش و كم»	115
دل بود مرآت ذات ذوالجلال = در دل صافى نمايد حق جمال	115
حق نگنجد در زمين و آسمان = در دل مؤمن بگنجد اين بدان	115
ملك دل را كس نديده غايتى = در احاطه حق دل آمد آيتى	115
مظهر شأن الهى دل بود = مظهر شأنش كماهى دل بود»	115
150) درو در جمع گشته هر دو عالم = گهى ابليس گردد گاه آدم	115
151) ببين عالم همه در هم سرشته = ملك در ديو و شيطان در فرشته	116
هر چه تو بينى ز سفيد وسياه = بر سر كارى است در اين كارگاه	116
جغد كه شوم است به افسانه در = بلبل گنج است به ويرانه در	116
هر چه در اين پرده نشانيش هست = در خور تن قيمت جانيش هست	116
گر چه ز بحر تو به گوهر كم اند = چون تو همه گوهرى عالم اند	116
152) همه با هم به هم چون دانه و بر = ز كافر مؤمن و مؤمن ز كافر	116
153) به هم جمع آمده در نقطه خال = همه دور زمان روز و مه و سال	117
154) ازل عين ابد افتاده با هم = نزول عيسى و ايجاد آدم	118
155) ز هر يك نقطه زين دور مسلسل = هزاران شكل مى گردد مشكّل	118
156) زهر يك نقطه دورى گشته داير = هم او مركز، هم او در دور ساير	119
157) اگر يك ذرّه را برگيرى از جاى = خلل يابد همه عالم سراپاى	119
158) همه سرگشته و يك جزو از ايشان = برون ننهاده پا از حدّ امكان	119
«در تنگناى ظلمت هستى چه مانده ام = تا كى چو كرم پيله همه گرد خود تنم	120
خيزم سر از دريچه عالم برون كنم = باشد كه آفتاب درآيد به روزنم	120
چون پيش آفتاب شوم محو، ذرّهوار = معذور باشم و ز أنا الشمس دم زنم	120
چون جمع شد وجود من از جمع و تفرقه = مطلق بود وجود من ار چه معيّنم»	120
159) تعيّن هر يكى را كرده محبوس = به جزويّت ز كلّى گشته مأيوس	120
160) تو گويى دائماً در سير و حبسند = كه پيوسته ميان خلع و لبسند	120
161) همه از ذات خود پيوسته آگاه = وز آنجا راه برده تا به درگاه	121
162) به زير پرده اى هر ذرّه پنهان = جمال جانفزاى روى جانان	121
«خورشيد به ذرّه چون نهان است = چون ذرّه به نور خود عيان است	122
حيف است كه مهر روى جانان = مستور به پرده جهان است	122
از بهر چه نور عالم آرا = در ظلمت اين وآن نهان است	122
خورشيد رخش به جلوه آمد = ذرّات جهان، نمودِ آن است»	122
163) تو از عالم همى لفظى شنيدى = بيا بر گو كه از عالم چه ديدى	122
164) چه دانستى ز صورت يا ز معنى = چه باشد آخرت چون است دنيا	122
165) بگو سيمرغ و كوه قاف چبْوَد = بهشت و دوزخ واعراف چبْوَد	123
166) كدام است آن جهان كو نيست پيدا = كه يك روزش بود يك سال اينجا	124
167) همين نبود جهان آخر كه ديدى = نه ما لا تبصرون آخر شنيدى	124
168) بيا بنما كه جابلقا كدام است = جهان شهر جابلسا كدام است	125
169) مشارق با مغارب هم بينديش = چو اين عالم ندارد از يكى بيش	125
170) بيان مثلهنّ از ابن عباس = شنو پس خويشتن را نيك بشناس	126
171) تو در خوابى و اين ديدن خيال است = هر آنچه ديده اى از وى مثال است	126
172) به صبح حشر چون گردى تو بيدار = بدانى كان همه وهم است و پندار	126
173) چو برخيزد خيال چشم احول = زمين و آسمان گردد مبدّل	127
174) چو خورشيد جهان بنمايدت چهر = نماند نور ناهيد و مه و مهر	127
175) فتد يك تاب از آن بر سنگ خاره = شود چون پشم رنگين پاره پاره	128
176) بدان اكنون كه كردن مى توانى = چو نتوانى چه سود آنگه كه دانى	128
177) چه مى گويم حديث عالم دل = تو را اى سرنشيب و پاى در گل	128
«اهل دل شو يا كه بنده اهل دل = ورنه همچون خر فرو مانى به گل	129
هر كه را دل نيست او بى بهره است = در جهان از بى نوايى شهره است	129
رو به اسفل دارد او چون گاو و خر = نيستش كارى به جز از خواب و خور	129
حق همى گويد كه ايشان فى المثل = همچو گاوند و چو خر بل هم اضلّ»	129
178) جهان آن تو و تو مانده عاجز = ز تو محروم تر كس ديد هرگز؟	129
179) چو محبوسان به يك منزل نشسته = بدست عجز پاى خويش بسته	129
180) نشستى چون زنان در كوى ادبار = نمى دارى ز جهل خويشتن عار	129
181) دليران جهان آغشته در خون = تو سر پوشيده ننهى پاى بيرون	130
182) چه كردى فهم از اين دين العجايز = كه بر خود جهل مى دارى تو جايز	130
183) زنان چون ناقصات عقل و دينند = چرا مردان ره ايشان گزينند؟	131
184) اگر مردى برون آى و نظر كن = هر آنچ آيد به پيشت زان گذر كن	131
185) مياسا يك زمان اندر مراحل = مشو موقوف همراه رواحل	131
186) خليل آسا برو حق را طلب كن = شبى را روز و روزى را به شب كن	132
187) ستاره با مه و خورشيد اكبر = بود حسّ و خيال و عقل انور	132
188) بگردان زان همه اى راهرو روى = هميشه لا احب الآ فلين گوى	133
189) و يا چون موسى عمران در اين راه = برو تا بشنوى انى انا الله	134
بشنود انى انا الله چون كليم از هر درخت = هر كه او بر طور دل از بهر مقيات آمدست	134
190) تو را تا كوه هستى پيش باقى است = جواب لفظ اَرِنى،لَن تَرانى است	134
191) حقيقت كهربا، ذات تو كاه است = اگر كوهِ تويى نبود چه راه است	135
«قرب نى بالا و پستى رفتن است = قرب حق از هستى خود رستن است»	135
192) تجلّى گر رسد بر كوه هستى = شود چون خاك ره هستى زپستى	135
«اگر يك سر مو فراتر پرم = فروغ تجلّى بسوزد پرم»	136
193) گدايى گردد از يك جذبه شاهى = به يك لحظه دهد كوهى به كاهى	136
194) برو اندر پى خواجه به اسراء = تفرّج كن همه آيات كبرى	136
195) برون آى از سراى امّ هانى = بگو مطلق حديث من رآنى	137
196) گذارى كن زكاف كنج كونين = نشين بر قاف قرب قاب قوسين	137
197) دهد حق مر تو را هر چه كه خواهى = نمايندت همه اشياء كماهى	138
198) به نزد آنكه جانش در تجلّى است = همه عالم كتاب حق تعالى است	138
«ما جمله جهان مصحف ذاتت دانيم = از هر ورقى آيه وصفت خوانيم	139
با آنكه مدرّسيم در مكتب عشق = در معرفت كُنه تو ما نادانيم»	139
«برگ در ختان سبز در نظر هوشيار = هر ورقش دفترى است معرفت كردگار	139
199) عرض اعراب، جوهر چون حروف است = مراتب هم چو آيات وقوف است	139
200) ازو هر عالمى چون سوره اى خاص = يكى زان فاتحه وان ديگر اخلاص	140
201) نخستين آيتش عقل كل آمد = كه در وى همچو باى بسمل آمد	140
202) دوم نفس كلّ آمد آيت نور = كه چون مصباح شد در غايت نور	140
203) سيم آيت درو شد عرش رحمان = چهارم آيت الكرسى همى خوان	141
204) پس از وى جرمهاى آسمانى است = كه در وى سوره سبع المثانى است	141
205) نظر كن باز در جرم عناصر = كه هر يك آيتى هستند باهر	142
206) پس از ايشان بود جرم سه مولود = كه نتوان كردن اين آيات معدود	142
207) به آخر گشت نازل نفس انسان = كه بر ناس آمد آخر ختم قرآن	143
208) مشو محبوس اركان و طبايع = برون آى و نظر كن بر صنايع	143
209) تفكر كن تو در خلق سماوات = كه تا ممدوح حق گردى در آيات	144
210) ببين يك ره كه تا خود عرش اعظم = چگونه شد محيط هر دو عالم	144
211) چرا كردند نامش عرش رحمان = چه نسبت دارد او با قلب انسان	144
212)چرا در جنبشند اين هر دو مادام = كه يك لحظه نمى گيرند آرام	145
213) مگر دل مركز عرش بسيط است = كه اين چون نقطه آن دور محيط است	145
214) بر آيد در شبانروزى كما بيش = سراپاى تو عرش اى مرد درويش	146
215) ازو در جنبش اجسام مدوّر = چرا گشتند يك ره نيك بنگر	146
216) ز مشرق تا به مغرب همچو دولاب = همى گردند دايم بى خور و خواب	147
217) به هر روز و شبى اين چرخ اعظم = كند دور تمامى گرد عالم	147
218) وزو افلاك ديگر هم بدينسان = به چرخ اندر همى باشند گردان	147
219) ولى بر عكس دور چرخ اطلس = همى گردند اين هشت مقوّس	147
220) معدّل كرسى ذات البروج است = كه او را نه تفاوت نه فروج است	148
221) حمل با ثور و جوزا و خرچنگ = برو بر همچو شير و خوشه آونگ	148
222) دگر ميزان و عقرب پس كمان است = ز جدى و دلو و حوت آنجا نشان است	149
223) ثوابت يك هزار و بيست و چارند = كه بر كرسى مقام خويش دارند.	149
224) به هفتم چرخ كيوان پاسبان است = ششم برجيس را جاى و مكان است	150
225) بود پنجم فلك مرّيخ را جاى = به چارم آفتاب عالم آراى	150
226) سيم زهره دوم جاى عطارد = قمر بر چرخ دنيا گشت وارد	150
227) زحل را جدى و دلو مشترى باز = به قوس و حوت كرد انجام و آغاز	151
228) حمل با عقرب آمد جاى بهرام = اسد خورشيد را شد جا و آرام	151
229) چو زهره ثور و ميزان ساخت گوشه = عطارد رفت در جوزا و خوشه	151
230) قمر خرچنگ را هم جنس خود ديد = ذنب چون رأس شد يك عقده بگزيد	151
231) قمر را بيست و هشت آمد منازل = شود با آفتاب آنگه مقابل	152
232) پس از وى هم چو عرجون قديم است = ز تقدير عزيزى كو عليم است	152
233) اگر در فكر گردى مرد كامل = هر آيينه كه گويى نيست باطل	153
234) كلام حق همى ناطق بدين است = كه باطل ديدن از ضعف يقين است	154
235) وجود پشّه دارد حكمت اى خام = (نباشد در وجود تير و بهرام)	154
236) ولى چون بنگرى در اصل اين كار = فلك را بينى اندر حكم جبّار	155
237) منجّم چون ز ايمان بى نصيب است = اثر گويد كزين شكل غريب است	155
238) نمى بيند كه اين چرخ مدوّر = ز حكم و امر حق گشته مسخّر	155
«در گوش دلم گفت فلك پنهانى = كارى كه خدا كند ز من مى دانى	156
بر كار خودم اگر بدى دسترسى = خود را بخريدمى ز سرگردانى»	156
239) تو گويى هست اين افلاك دوّار = به گردش روز و شب چون چرخ فخّار	156
240) درو هر لحظه اى داناى داور = ز آب و گل كند يك ظرف ديگر	156
241) هر آنچه در زمان و در مكان است = ز يك استاد و از يك كارخانه است	157
242) كواكب گر همه اهل كمالند = چرا هر لحظه در نقص وبالند؟	157
243) همه در جاى و سير و لون و اشكال = چرا گشتند آخر مختلف حال	157
244) چرا گه در حضيض و گه در اوج اند = گهى تنها فتاده گاه زوج اند	158
245) دل چرخ از چه شد آخر پر آتش = ز شوق كيست او اندر كشاكش	158
246) همه انجم بر او گردان پياده = گهى بالا و گه شيب اوفتاده	159
247) عناصر باد و آب و آتش و خاك = گرفته جاى خود در زير افلاك	159
«از مى عشقت عناصر سرخوشند = از هواى روى تو در آتشند	159
آب هر سو از پيت گشته روان = خاك از اين سودا فتاده در ميان»	160
248) ملازم هر يكى در مركز خويش = كه ننهد پاى، يك ذرّه پس و پيش	160
249) چهار اضداد در طبع مراكز = به هم جمع آمده كس ديده هرگز؟	160
250) مخالف هر يكى در ذات و صورت = شده يك چيز از حكم ضرورت	160
251) مواليد سه گانه گشته ز ايشان = جماد آنگه نبات آنگاه حيوان	161
252) هيولى را نهاده در ميانه = ز صورت گشته صافى صوفيانه	161
253) همه از امر و حكم و داد داور = به جان استاده و گشته مسخّر	161
254) جماد از قهر بر خاك اوفتاده = نبات از مهر بر پا ايستاده	161
255) فروغ جانور از صدق و اخلاص = پى ابقاى جنس و نوع اشخاص	162
256) همه بر حكم داور كرده اقرار = مر او را روز و شب گشته طلبكار	162
257) به اصل خويش يك ره نيك بنگر = كه مادر را پدر شد نيز مادر	162
258) جهان را سر به سر در خويش مى بين = هر آنچه آيد به آخر پيش مى بين	163
259) در آخر گشت پيدا نقش آدم = طفيل ذات او شد هر دو عالم	163
260) نه آخر علّت غايى در آخر = همى گردد به ذات خويش ظاهر؟	164
«عالم به طفيل ماست موجود = مائيم ز كائنات مقصود	164
هم مبدأ اوليم و آخر = هم غايت باطنيم و ظاهر»	164
261) ظلومى و جهولى ضدّ نورند = و ليكن مظهر عين ظهورند	164
262) چو پشت آينه باشد مكدّر = نمايد روى شخص از روى ديگر	165
263) شعاع آفتاب از چارم افلاك = نگردد منعكس جز بر سر خاك	165
264) تو بودى عكس معبود ملائك = از آن گشتى تو مسجود ملايك	165
265) بود از هر تنى پيش تو جانى = و زو در بسته با تو ريسمانى	166
266) از آن گشتند امرت را مسخّر = كه جان هر يكى در تست مضمر	166
267) تو مغز عالمى زان در ميانى = بدان خود را كه تو جان جهانى	167
268) ترا ربع شمالى گشت مسكن = كه دل در جانب چپ باشد از تن	167
«جمله عالم چون تن و انسان دل است = هر چه مى جويى ز انسان حاصل است	167
هر دو عالم جسم و جانش آدم است = زان كه آدم اصل جمله عالم است	167
هست انسان مركز دور جهان = نيست بى انسان مدار آسمان»	167
269) جهان عقل و جان سرمايه توست = زمين و آسمان پيرايه توست	168
270) ببين آن نيستى كو عين هستى است = بلندى را نگر كان ذات پستى است	168
271) طبيعى قوّت تو ده هزار است = ارادى برتر از حدّ شمار است	168
272) وز آن هر يك شده موقوف آلات = ز اعضا و جوارح وز رباطات	169
273) پزشكان اندرين گشتند حيران = فرو ماندند در تشريح انسان	169
274) نبرده هيچ كس ره سوى اين كار = به عجز خويش كرده جمله اقرار	169
275) ز حقّ با هر يكى حظّى و قسمى است = معاد و مبدأ هر يك ز اسمى است	169
276) از آن اسمند موجودات قائم = بدان اسمند در تسبيح دائم	170
277) به مبدأ هر يكى زان مصدرى شد = به وقت بازگشتن چون درى شد	170
278) از آن در كامد اوّل هم به در شد = اگر چه در معاش از در به در شد	171
279) از آن دانسته اى تو جمله اسماء = كه هستى صورت عكس مسمّا	171
«اى قطره تو غافلى كه دريا = در جوى تو مى رود هويدا	172
در برج تو آفتاب و ماه است = ليكن پس پرده اى سحاب است	172
پيدا و نهان و بود و نابود = در لوح تو هست جمله موجود»	172
280) ظهور قدرت و علم و ارادت = به تست اى بنده صاحب سعادت	172
281) سميعى و بصير و حىّ و گويا = بقا دارى نه از خود ليك از آنجا	172
282) زهى اوّل كه عين آخر آمد = زهى باطن كه عين ظاهر آمد	173
283) تو از خود روز و شب اندر گمانى = همان بهتر كه خود را مى ندانى	173
284) چو انجام تفكّر شد تحيّر = بدين جا ختم شد بحث تفكّر	173
285) كه باشم من مرا از من خبر كن = چه معنى دارد «اندر خود سفر كن»	174
286) دگر كردى سؤال از من كه من چيست = مرا از من خبر كن تا كه من كيست	174
287) چو هست مطلق آيد در اشارت = به لفظ من كنند از وى عبارت	174
288) حقيقت كز تعيّن شد معيّن = تو او را در عبارت گفته اى من	174
289) من و تو عارض ذات وجوديم = مشبّك هاى مشكات وجوديم	174
290) همه يك نور دان اشباح و ارواح = گه از آيينه پيدا گه زمصباح	175
«شد جهان آيينه رخسار دوست = هر دو عالم در حقيقت عكس اوست	176
غير دريا گر نمايد موج آب = عين دريا دان تو امواج و حباب	176
گر تو هستى در جهان صاحب نظر = در جهان منگر به روى او نگر»	176
291) تو گويى لفظ من در هر عبارت = به سوى روح مى باشد اشارت	176
292) چو كردى پيشواى خود خرد را = نمى دانى ز جزو خويش خود را	176
293) برو اى خواجه خود را نيك بشناس = كه نبود فربهى مانند آماس	176
294) من تو برتر از جان و تن آمد = كه اين هر دو ز اجزاى من آمد	177
295) به لفظ من نه انسان است مخصوص = كه تا گويى بدان جان است مخصوص	177
296) يكى ره برتر از كون و مكان شو = جهان بگذار و خود در خود جهان شو	177
«گر تو برخيزى ز ما و من دمى = هر دو عالم پر ز خودبينى همى	178
اين تعيّن شد حجاب روى دوست = چونكه برخيزد تعيّن جمله اوست	178
نيست گردد صورت بالا و پست = حق عيان بينى به نقش هر چه هست»	178
297) زخطّ وهمى هاى هويّت = دو چشمى مى شود در وقت رؤيت	178
298) نماند در ميانه رهرو و راى = چوهاى هو شود ملحق بالله	178
299) بود هستى بهشت امكان چو دوزخ = من و تو در ميان مانند برزخ	179
300) چو برخيزد تو را اين پرده از پيش = نماند نيز حكم مذهب و كيش	179
301) همه حكم شريعت از من و توست = كه آن بر بسته جان و تن توست	180
302) من و تو چون نماند در ميانه = چه كعبه چه كنش چه دير و خانه	180
«در حقيقت ما و من سدّ ره است = من نگويد هر كه از حق آگه است»	181
303) تعيّن نقطه و همى است بر عين = چو عينت گشت صافى غين شد عين	181
304) دو خطوه بيش نبود راه سالك = اگر چه دارد او چندين مهالك	181
305) يك از هاى هويّت در گذشتن = دوم صحراى هستى در نوشتن	182
306) درين مشهد يكى شد جمع و افراد = چو واحد سارى اندر عين اعداد	182
307) تو آن جمعى كه عين وحدت آمد = تو آن واحد كه عين كثرت آمد	183
«عالم همه پرده دار ما شد = ما برزخ دوست پرده داريم	183
گر پرده ز روى كار افتد = ما پرده و پرده دار و ياريم»	183
308) كسى اين سرّشناسد كو گذر كرد = زجزوى سوى كلّى يك سفر كرد	183
309) مسافر چون بود، رهرو كدام است؟ = كه را گويم كه او مرد تمام است؟	185
310) دگر گفتى مسافر كيست در راه = كسى كوشد ز اصل خويش آگاه	185
311) مسافر آن بود كو بگذرد زود = زخود صافى شود چون آتش از دود	185
312) سلوكش سير كشفى دان ز امكان = سوى واجب به ترك شين و نقصان	186
313) به عكس سير اوّل در منازل = رود تا گردد او انسان كامل	186
314) بدان اوّل كه تا چون گشت موجود = كه تا انسان كامل گشت مولود	187
315) در اطوار جمادى بود پيدا = پس از روح اضافى گشت دانا	187
316) پس آنگه جنبشى كرد او ز قدرت = پس از وى شد ز حق صاحب ارادت	188
317) به طفلى كرد باز احساس عالم = در او بالفعل شد وسواس عالم	188
318) چو جزويات شد در وى مرتّب = به كلّيّات ره برد از مركّب	189
319) غضب گشت اندر او پيدا و شهوت = و ز ايشان خاست حرص و بخل و نخوت	189
320) به فعل آمد صفت هاى ذميمه = بتر شد از دد و ديو و بهيمه	190
321) تنزّل را بود اين نقطه اسفل = كه شد با نقطه وحدت مقابل	191
322) شد از افعال كثرت بى نهايت = مقابل شد از اين رو با بدايت	191
«در ما نگاه كرد و هزاران هزار ديد = در خود نگاه كرد به جز خود يكى نديد	192
يك نكته گفت يار و ليكن بسى شنود = يك دانه كِشت دوست و ليكن بسى درود»	192
323) اگر گردد مقيّد اندرين دام = به گمراهى بود كمتر ز انعام	192
324) وگر نورى رسد از عالم جان = ز فيض جذبه يا از عكس برهان	192
325) دلش با نور حق همزاد گردد = وز آن راهى كه آمد باز گردد	193
326) ز جذبه يا ز برهان يقينى = رهى يابد به ايمان يقينى	193
327) كند يك رجعت از سجّين فجّار = رخ آرد سوى علّيين ابرار	194
328) به توبه متّصف گردد در آن دم = شود در اصطفاء ز اولاد آدم	195
329) زافعال نكوهيده شود پاك = چو ادريس نبى آيد در افلاك	196
«بمير اى دوست پيش از مرگ اگر مى زندگى خواهى = كه ادريس از چنين مردن بهشتى گشت پيش از ما»	196
«چگونه طوف كنم در فضاى عالم قدس = كه در سراچه تركيب تخته بند تنم»	196
330) چو يابد از صفات بد نجاتى = شود چون نوح از آن صاحب ثباتى	197
331) نماند قدرت جزويش در كلّ = خليل آسا شود صاحب توكّل	197
332) ارادت با رضاى حق شود ضم = رود چون موسى اندر باب اعظم	198
333) زعلم خويشتن يابد رهايى = چو عيسىّ نبى گردد سمايى	199
334) دهد يك باره هستى را به تاراج = در آيد از پى احمد به معراج	199
335) رسيد چون نقطه آخر به اوّل = در آنجا نى مَلَك گنجد نه مرسل	199
336) نبى چون آفتاب آمد ولى ماه = مقابل گردد اندر لى مع الله	200
337) نبوّت در كمال خويش صافى است = ولايت اندر او پيدا نه مخفى است	201
338) ولايت در ولىّ پوشيده بايد = ولى اندر نبىّ پيدا نمايد	202
339) ولىّ از پيروى چون همدم آمد = نبىّ را در ولايت محرم آمد	202
340) ز اِن كُنْتُم تُحِبُّون يابد او راه = به خلوتخانه يُحْبِبْكُمُ الله	203
341) در آن خلوت سرا محبوب گردد = به حق يك بارگى مجذوب گردد	203
342) بود تابع ولىّ از روى معنى = بود عابد ولىّ در كوى معنى	204
343) ولىّ آنگه رسد كارش به اتمام = كه با آغاز گردد باز انجام	204
344) كسى مرد تمام است كز تمامى = كند با خواجگى كار غلامى	205
345) پس آنگاهى كه ببريد او مسافت = نهد حق بر سرش تاج خلافت	205
346) بقا مى آيد او بعد از فنا باز = رود ز انجام ره ديگر به آغاز	206
347) شريعت را شعار خويش سازد = طريقت را دثار خويش سازد	206
348) حقيقت خود مقام ذات او دان = شده جامع ميان كفر و ايمان	207
349) به اخلاق حميده گشت موصوف = به علم و زهد و تقوى بوده معروف	207
350) همه با او ولى او از همه دور = به زير قبّه هاى ستر مستور	208
351) تبه گردد سراسر مغز بادام = گرش از پوست بخراشى گه خام	209
352) ولى چون پخته شد بى پوست نيكوست = اگر مغزش برآرى بفكنى پوست	209
353) شريعت پوست، مغز آمد حقيقت = ميان اين و آن باشد طريقت	209
354) خلل در راه سالك نقص مغز است = چو مغزش پخته شد بى پوست نغز است	210
355) چو عارف با يقين خويش پيوست = رسيده گشت مغز و پوست بشكست	210
356) وجودش اندر اين عالم نيايد = برون رفت و دگر هرگز نيايد	211
«كدام دانه فرو رفت در زمين كه نرست = چرا به دانه انسانت اين گمان باشد»	211
357) وگر با پوست تابد تابش خور = درين نشأه كند يك دور ديگر	211
358) درختى گردد او از آب و از خاك = كه شاخش بگذرد از هفتم افلاك	212
359) همان دانه برون آيد دگر بار = يكى صد گشته از تقدير جبّار	212
360) چو سير حبّه بر خطّ شجر شد = ز نقطه خطّ، ز خط دورى ديگر شد	213
361) چو شد در دايره سالك مكمّل = رسد هم نقطه آخر به اوّل	214
362) دگر باره شود مانند پرگار = بدان كارى كه اوّل بود بر كار	214
363) چو كرد او قطع يك باره مسافت = نهد حق بر سرش تاج خلافت	214
«هفت دريا اندر او يك قطره اى = جمله هستى پيش مهرش ذرّه اى	215
يك دهن خواهم بهپهناى فلك = تا بگويم وصف آن رشك مَلَك	215
ور دهان يابم چنين و صد چنين = تنگ آيد در بيان آن امين	215
وصف اين آدم كه نامش مى برم = تا قيامت گر بگويم قاصرم»	215
364) تناسخ نيست اين كز روى معنى = ظهوراتى است در عين تجلّى	215
«هر لحظه به شكل بت عيّار برآمد = هر دم به لباس دگر آن يار برآمد	216
اين نيست تناسخ سخن وحدت صرف است = كافر شود آن كس كه به افكار برآمد»	216
365) و قد سألوا و قالوا ما النهاية = فقيل هى الرجوع الى البداية	216
366) نبوّت را ظهور از آدم آمد = كمالش در وجود خاتم آمد	217
367) ولايت بود باقى تا سفر كرد = چو نقطه در جهان دور دگر كرد	217
«گه نبىّ بود و گهى ديگر ولىّ = گه محمد گشت و گاهى شد على	217
در نبىّ آمد بيان راه كرد = در ولىّ از سرّ حق آگاه كرد»	217
368) ظهور كلّ او باشد به خاتم = بدو يابد تمامى هر دو عالم	217
369) وجود اولياء او را چو عضوند = كه او كلّ است و ايشان همچو جزوند	218
«جمله گشته خوشه چين خرمنش = دست امّيد همه در دامنش»	219
370) چو او از خواجه يابد نسبت تامّ = ازو با ظاهر آمد رحمت عامّ	219
371) شود او مقتداى هر دو عالم = خليفه گردد از اولاد آدم	220
372) چو نور آفتاب از شب جدا شد = تو را صبح و طلوع و اِستوا شد	220
373) دگر باره ز دور چرخ دوّار = زوال و عصر و مغرب شد پديدار	221
374) بود نور نبىّ خورشيد اعظم = گه از موسى پديد و گه ز آدم	221
375) اگر تاريخ عالَم را بخوانى = مراتب را يكايك باز دانى	222
376) ز خور هر دم ظهور سايه اى شد = كه آن معراج دين را پايه اى شد	222
377) زمان خواجه وقت استوا بود = كه از هر ظلّ و ظلمت مصطفا بود	223
378) به خط استوا بر قامت راست = ندارد سايه پيش و پس چپ و راست	223
379) چو كرد او بر صراط حق اقامت = به امر فاستقم مى داشت قامت	223
380) نبودش سايه كو دارد سياهى = زهى نور خدا ظلّ الهى	224
381) و را قبله ميان غرب و شرق است = از اين رو در ميان نور غرق است	224
382) به دست او چو شيطان شد مسلمان = به زير پاى او شد سايه پنهان	225
383) مراتب جمله زير پايه اوست = وجود خاكيان از سايه اوست	225
384) ز نورش شد ولايت سايه گستر = مشارق با مغارب شد برابر	226
385) زهر سايه كه اوّل گشت حاصل = در آخر شد يكى ديگر مقابل	226
386) كنون هر عالمى باشد ز امّت = رسولى را مقابل در نبوّت	227
387) نبىّ چون در نبوّت بوده اكمل = بود از هر ولىّ ناچار افضل	227
388) ولايت شد به خاتم جمله ظاهر = بر اوّل نقطه هم ختم آمد آخر	228
389) ازو عالَم شود پر امن و ايمان = جماد و جانور يابد ازو جان	228
«ز خود فانى و در عين بقائيم = وجود جمله موجودات مائيم	228
جهان مرده هر دم زنده سازيم = چو بحر رحمت بى منتهائيم»	228
390) نماند در جهان يك نَفْس كافر = شود عدل حقيقى جمله ظاهر	228
391) بود از سرّ وحدت واقف حقّ = درو پيدا نمايد وجه مطلق	228
392) كه شد بر سرّ وحدت واقف آخر = شناسايى چه آمد عارف آخر؟	230
393) كسى بر سرّ وحدت گشت واقف = كه او واقف نشد اندر مواقف	230
394) دل عارف شناساى وجود است = وجود مطلق او را در شهود است	230
395) به جز هست حقيقى هست نشناخت = و يا هستى كه هستى پاك در باخت	231
396) وجود تو همه خار است و خاشاك = برون انداز از خود جمله را پاك	231
397) برو تو خانه دل را فرو روب = مهيّا كن مقام و جاى محبوب	231
398) چو تو بيرون شوى او اندر آيد = به تو بى تو جمال خود نمايد	232
«گر برافتد پرده ما از ميان = روى او بنمايد از كون و مكان	232
شد حجاب روى جانان ما و من = جان من يك دم حجاب از رخ فكن»	232
399) كسى كو از نوافل گشت محبوب = به لاى نفى كرد او خانه جاروب	232
400) درون جاى محمود آن مكان يافت = ز بى يسمع و بى يبصر نشان يافت	233
401) ز هستى تا بود باقى بر او شين = نيابد علم عارف صورت عين	233
402) موانع تا نگردانى ز خود دور = درون خانه دل نايدت نور	234
403) موانع چون در اين عالم چهار است = طهارت كردن از وى هم چهار است	234
404) نخستين پاكى از احداث و انجاس = دوم از معصيت وز شرّ وسواس	234
405) سيوم پاكى ز اخلاق ذميمه است = كه با وى آدمى همچون بهيمه است	235
«خلق نيكو شد به معنى راه راست = هر كه دارد خُلق بد دور از خداست»	235
406) چهارم پاكى سرّ است از غير = كه اينجا منتهى مى گرددش سير	235
407) هر آن كو كرد حاصل اين طهارات = شود بى شك سزاوار مناجات	235
408) تو خود را تا به كلّى در نبازى = نمازت كى شود هرگز نمازى	236
«گر بقاى جاودان خواهى دلا = از خودىّ خود به كلّى شو فنا	236
در تجلّى جمال ذوالجلال = محو مطلق شو اگر خواهى وصال	236
از حجاب ما و من يك دم برآ = وانگهى در بزم وصل او درآ»	236
409) چو ذاتت پاك گردد از همه شين = نمازت گردد آنگه قرّة العين	236
410) نماند در ميانه هيچ تمييز = شود معروف و عارف جمله يك چيز	237
411) اگر معروف و عارف ذات پاك است = چه سودا بر سر اين مُشت خاك است	237
412) مكن بر نعمت حق ناسپاسى = كه تو حق را به نور حق شناسى	237
413) جز او معروف و عارف نيست درياب = و ليكن خاك مى بايد ز خور تاب	238
414) عجب نبود كه ذرّه دارد امّيد = هواى تاب مهر و نور خورشيد	238
415) به ياد آور مقام حال فطرت = كز آنجا باز دانى اصل فكرت	238
416) الست بربّكم ايزد كه را گفت = كه بود آخر كه آن ساعت بلى گفت؟	239
417) در آن روزى كه گِلها مى سرشتند = به دل در قصّه ايمان نوشتند	239
418) اگر آن نامه را يك ره بخوانى = هر آن چيزى كه مى خواهى بدانى	240
419) تو بستى عهد عقد بندگى دوش = ولى كردى به نادانى فراموش	240
420) كلام حق بدان گشته است مُنْزَل = كه تا يادت دهد آن عهد اوّل	241
421) اگر تو ديده اى حق را به آغاز = در آنجا هم توانى ديدنش باز	241
422) صفاتش را ببين امروز اينجا = كه تا ذاتش توانى ديد فردا	241
423) و گرنه رنج خود ضايع مگردان = برو بنيوش لا تَهدى ز قرآن	242
424) ندارد باورت اكمه ز الوان = و گر صد سال گويى نقل و برهان	242
425) سفيد و سرخ و زرد و سبز و كاهى = به نزد وى نباشد جز سياهى	243
426) نگر تا كور مادر زاد بد حال = كجا بينا شود از كحل كحّال	243
427) خرد از ديدن احوال عقبا = بود چون كور مادر زاد دنيا	243
428) وراى عقل طورى دارد انسان = كه بشناسد بدان اسرار پنهان	244
429) بسان آتش اندر سنگ و آهن = نهاده است ايزد اندر جان و در تن	244
«آتش است اين بانگ ناى و نيست باد = هر كه اين آتش ندارد نيست باد	244
آتش عشق است كاندر نى فتاد = جوشش عشق است كاندر مَى فتاد»	245
430) از آن مجموع پيدا گردد اين راز = چو بشنيدى برو با خود بپرداز	245
«تن ز جان و جان ز تن مستور نيست = ليك كس را ديد جان دستور نيست»	245
431) چو بر هم اوفتاد آن سنگ و آهن = ز نورش هر دو عالم گشت روشن	245
432) تويى تو نسخه نقش الهى = بجو از خويش هر چيزى كه خواهى	245
«اى نسخه الهى كه تويى = وى آيينه جمال شاهى كه تويى	246
بيرون ز تو نيست هر چه در عالم هست = از خود بطلب هر آنچه خواهى كه تويى»	246
433) كدامين نقطه را نطق است انا الحق = چه گويى هرزه اى بود آن مزبّق	246
434) انا الحق كشف اسرار است مطلق = به جز حق كيست تا گويد انا الحق	247
«گفت آن يار كزو گشت سر دار بلند = جرمش اين بود كه اسرار هويدا مى كرد»	247
435) همه ذرّات عالم همچو منصور = تو خواهى مست گير و خواه مخمور	248
436) در اين تسبيح و تهليلند دايم = بدين معنى همه باشند قايم	248
«توحيد گوى تو نه بنى آدم اند و بس = هر بلبلى كه زمزمه بر شاخسار كرد»	249
437) اگر خواهى كه گردد بر تو آسان = و ان من شىء را يك ره فرو خوان	249
438) چو كردى خويشتن را پنبه كارى = تو هم حلاّج وار اين دم برآرى	249
439) برآور پنبه پندارت از گوش = نداى واحد القهّار بنْيوش	249
440) ندا مى آيد از حقّ بر دو امت = چرا گشتى تو موقوف قيامت	250
441) درآ در وادى ايمن كه ناگاه = درختى گويدت انّى انا اللّه	250
442) روا باشد انا الحقّ از درختى = چرا نبود روا از نيك بختى	250
443) هر آن كس را كه اندر دل شكى نيست = يقين داند كه هستى جز يكى نيست	250
444) انانيّت بود حقّ را سزاوار = كه هو غيب است و غايب وهم و پندار	251
445) جناب حضرت حقّ را دويى نيست = در آن حضرت من و ما و تويى نيست	251
446) من و ما و تو و او هست يك چيز = كه در وحدت نباشد هيچ تمييز	251
447) هر آن كو خالى از خود چون خلا شد = انا الحق اندرو صوت و صدا شد	252
448) شود با وجه باقى غير هالك = يكى گردد سلوك و سير و سالك	252
449) حلول و اتّحاد آنجا محال است = كه در وحدت دويى عين ضلال است	252
450) حلول و اتّحاد از غير خيزد = ولى وحدت همه از سير خيزد	253
451) تعيّن بود كز هستى جدا شد = نه حقّ شد بنده نى بنده خدا شد	253
«تا تويى پيدا، خدا باشد نهان = تو نهان شو تا كه حقّ گردد عيان	254
چون بر افتد از جمال او نقاب = از پس هر ذرّه تابد آفتاب»	254
452) وجود خلق و كثرت در نمود است = نه هرچ آن مى نمايد عين بود است	254
«اين نقش ها كه هست سراسر نمايش است = اندر نظر به صورت بسيار آمده است»	254
453) بنه آيينه اى اندر برابر = در او بنگر ببين آن شخص ديگر	254
454) يكى ره باز بين تا چيست آن عكس = نه اين است و نه آن پس كيست آن عكس	255
455) چو من هستم به ذات خود معيّن = ندانم تا چه باشد سايه من	255
456) عدم با هستى آخر چون شود ضمّ؟! = نباشد نور و ظلمت هر دو با هم	255
457) چو ماضى نيست مستقبل مه و سال = چه باشد غير از آن يك نقطه حال	256
458) يكى نقطه است و همى گشته سارى = تو آن را نام كرده نهر جارى	256
459) جز از من اندرين صحرا دگر كيست = بگو با من كه اين صوت و صدا چيست	257
460) عرض فانى است جوهر زو مركّب = بگو كى بود يا خود كو مركّب	257
461) ز طول و عَرْض و از عمق است اجسام = وجودى چون پديد آيد ز اَعدام؟!	258
462) از اين جنس است اصل جمله عالم = چو دانستى بيار ايمان فَالْزَمْ	258
463) جز از حق نيست ديگر هستى الحقّ = هو الحقّ گوى و گر خواهى انا الحقّ	259
464) نمود وهمى از هستى جدا كن = نه اى بيگانه خود را آشنا كن	259
465) چرا مخلوق را گويند واصل = سلوك و سير او چون گشت حاصل؟	260
466) وصال حقّ ز خلقيّت جدايى است = ز خود بيگانه گشتن آشنايى است	260
«يار با ماست از ما كى جداست = مايى ما پرده ادبار ماست	260
هر كه از ما و منى بيگانه شد = بى حجاب جان به جانان آشناست»	261
467) چو ممكن گرد امكان برفشاند = به جز واجب دگر چيزى نماند	261
468) وجود هر دو عالم چون خيال است = كه در وقت بقا عين زوال است	261
469) نه مخلوق است آن كو گشت واصل = نگويد اين سخن را مرد كامل	262
470) عدم كى راه يابد اندرين باب؟ = چه نسبت خاك را با ربّ ارباب؟	262
471) عدم چبْوَد كه با حقّ واصل آيد = و زو سير و سلوكى حاصل آيد	262
472) اگر جانت شود زين معنى آگاه = بگويى در زمان استغفراللّه	262
473) تو معدوم و عدم پيوسته ساكن = به واجب كى رسد معدوم ممكن	263
474) ندارد هيچ جوهر بى عَرَض عين = عَرَض چبْوَد چو لا يبقى زمانين	263
475) حكيمى كاندر اين فن كرد تصنيف = به طول و عرض و عمقش كرد تعريف	264
476) هيولى چيست جز معدوم مطلق = كه مى گردد بدو صورت محقّق	264
477) چو صورت بى هيولى در قدم نيست = هيولى نيز بى او جز عدم نيست	264
478) شده اجسام عالم زين دو معدوم = كه جز معدوم از ايشان نيست معلوم	265
479) ببين ماهيّتت را بى كم و بيش = نه موجود و نه معدوم است در خويش	265
480) نظر كن در حقيقت سوى امكان = كه او بى هستى آمد عين نقصان	265
481) وجود اندر كمال خويش سارى است = تعيّن ها امور اعتبارى است	265
482) امور اعتبارى نيست موجود = عدم بسيار و يك چيز است معدود	266
483) جهان را نيست هستى جز مجازى = سراسر كار او لهو است و بازى	266
«فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد = شرمنده رهروى كه عمل بر مجاز كرد»(2)	266
484) بخارى مرتفع گردد ز دريا = به امر حقّ فرو بارد به صحرا	267
485) شعاع آفتاب از چرخ چارم = براو افتد شود تركيب با هم	267
486) كند گرمى دگر ره عزم بالا = در آويزد بدو آن آب دريا	267
487) چو با ايشان شود خاك و هوا ضم = برون آيد نبات سبز و خرّم	268
488) غذاى جانور گردد ز تبديل = خورد انسان و يابد باز تحليل	268
489) شود يك نطفه و گردد در اطوار = و ز آن انسان شود پيدا دگر بار	269
490) چو نور نفس گويا در تن آمد = يكى جسم لطيف روشن آمد	269
491) شود طفل و جوان و كهل و كمپير = بداند عقل و رأى و علم و تدبير	269
492) رسد آنگه اجل از حضرت پاك = رود پاكى به پاكى خاك با خاك	270
493) همه اجزاى عالم چون نباتند = كه يك قطره ز درياى حياتند	270
494) زمان چون بگذرد بر وى شود باز = همه انجام ايشان همچو آغاز	270
495) رود هر يك از ايشان سوى مركز = كه نگذارد طبيعت خوى مركز	271
496) چو دريايى است وحدت ليك پر خون = كزو خيزد هزاران موج مجنون	271
497) نگر تا قطره باران ز دريا = چگونه يافت چندين شكل و اسما؟	272
498) بخار و ابر و باران و نم و گِل = نبات و جانور انسان كامل	272
499) همه يك قطره بود آخر در اوّل = كزو اين همه اشيا ممثّل	272
500) جهان از عقل و نفس و چرخ و اجرام = چو آن يك قطره دان ز آغاز و انجام	272
501) اجل چون در رسد در چرخ و انجم = شود هستى همه در نيستى گُم	273
502) چو موجى بر زند گردد جهان طمس = يقين گردد كأن لم تغن بالأمس	273
503) خيال از پيش بر خيزد به يك بار = نماند غير حقّ در دار ديّار	274
504) تو را قربى شود آن لحظه حاصل = شوى تو بى تويى با دوست واصل	274
505) وصال اينجايگه رفع خيال است = خيال از پيش برخيزد وصال است	274
506) مگو ممكن زحدّ خويش بگذشت = نه او واجب شد و نه واجب او گشت	275
507) هر آن كو در معانى گشت فايق = نگويد كين بود قلب حقايق	275
508) هزاران نشأ دارى خواجه در پيش = برو آمد شد خود را بينديش	275
509) ز بحث جزء و كُلّ نشآت انسان = بگويم يك به يك پيدا و پنهان	276
510) وصال ممكن و واجب به هم چيست = حديث قُرب و بُعد و بيش و كم چيست	277
511) زمن بشنو حديث بى كم و بيش = ز نزديكى تو دور افتادى از خويش	277
512) چو هستى را ظهورى در عدم شد = ز آنجا قرب و بعد و بيش و كم شد	277
«هر چه هست از قامت ناساز بى اندام ماست = ورنه تشريف تو بر بالاى كس كوتاه نيست»	278
513) قريب آن است كو را رشّ نور است = بعيد آن نيستى كز هست دور است	278
514) اگر نورى زخود در تو رساند = تو را از هستى خود وا رهاند	279
515) چه حاصل مر تو را زين بود و نابود = كزو گاهيت خوف و گه رجا بود	279
516) نترسد زو كسى كو را شناسد = كه طفل از سايه خود مى هراسد	279
«خلق اطفالند جز مست خدا = نيست بالغ جز رهيده از هوى»	280
517) نماند خوف اگر گردى روانه = نخواهد اسب تازى تازيانه	280
«عاشق آن باشد كه چون آتش بود = گرم رو سوزنده و سركش بود»	280
518) تو را از آتش دوزخ چه باك است = كه از هستى تن و جان تو پاك است	280
519) زآتش زرّ خالص بر فروزد = چو غشّى نيست اندر وى چه سوزد	280
520) تو را غير از تو چيزى نيست در پيش = و ليكن از وجود خود بينديش	281
521) اگر در خويشتن گردى گرفتار = حجاب تو شود عالم به يك بار خويشتن ‌ منظور هستىِ سالك است.	281
522) تويى در دور هستى جزو اسفل = تويى با نقطه وحدت مقابل	281
523) تعيّنهاى عالم بر تو طارى است = از آن گويى چو شيطان همچو من كيست	282
524) از آن گويى مرا خود اختيار است = تن من مركب و جانم سوار است	282
525) زمام تن به دست جان نهادند = همه تكليف بر من زان نهادند	283
526) ندانى كاين ره آتش پرست است = همه اين آفت و شومى ز هست است	283
«اين كه فردا اين كنم يا آن كنم = خود دليل «اختيار» است اى صنم»	284
527) كدامين اختيار اى مرد جاهل = كسى را كو بود بالذّات باطل	284
528) چو بود توست يك سر همچو نابود = نگويى كاختيارت از كجا بود؟!	284
529) كسى كو را وجود از خود نباشد = به ذات خويش نيك و بد نباشد	284
530) كه را ديدى تو اندر جمله عالم = كه يك دم شادمانى يافت بى غم	284
531) كه را شد حاصل آخر جمله امّيد = كه ماند اندر كمالى تا به جاويد	285
532) مراتب باقى و اهل مراتب = به زير امر حقّ والله غالب	285
533) مؤثر حقّ شناس اندر همه جاى = زحدّ خويشتن بيرون منه پاى	285
534) ز حال خويشتن پرس اين قدر چيست = وز آنجا بازدان كاهل قدر كيست	286
535) هر آن كس را كه مذهب غير جبر است = نبىّ فرموده كو مانند گبر است	286
536) چنان كان گَبْر يزدان و اهرمن گفت = همين نادان احمق او و من گفت	287
537) به ما افعال را نسبت مجازى است = نسب خود در حقيقت لهو و بازى است	287
538) نبودى تو كه فعلت آفريدند = تو را از بهر كارى برگزيدند	287
539) به قدرت بى سبب داراى بر حق = به علم خويش حكمى كرده مطلق	288
540) مقدّر گشته پيش از جان و از تن = براى هر يكى كارى معيّن	288
541) يكى هفصد هزاران ساله طاعت = به جا آورد و كردش طوق لعنت	289
542) دگر از معصيت نور و صفا ديد = چو توبه كرد نام اصطفا ديد	289
543) عجب تر آنكه از اين ترك مأمور = شد از الطاف حقّ مرحوم و مغفور	290
544) مر آن ديگر زمنهى گشت ملعون = زهى فعل تو بى چند و چه و چون	290
545) جناب كبريايى لاابالى است = منزّه از قياسات خيالى است	291
546) چه بود اندر ازل اى مرد نا اهل = كه اين باشد محمّد آن ابو جهل	291
547) كسى كو با خدا چون و چرا گفت = چو مشرك حضرتش را ناسزا گفت	292
548) ورا زيبد كه پرسد از چه و چون = نباشد اعتراض از بنده موزون	292
549) خداوندى همه در كبريايى است = نه علّت لايق فعل خدايى است	292
550) سزاوار خدايى لطف و قهر است = و ليكن بندگى در فقر و جبر است	293
551) كرامت آدمى را اضطرار است = نه آن كو را نصيبى ز اختيار است	293
552) نبوده هيچ چيزى هرگز از خود = پس آنگه پرسدش از نيك و از بد	294
553) ندارد اختيار و گشته مأمور = زهى مسكين كه شد مختار مجبور	294
554) نه ظلم است اين كه عين علم و عدل است = نه جور است اين كه محض لطف و فضل است	295
555) به شرعت زآن سبب تكليف كردند = كه از ذات خودت تعريف كردند	295
556) چو از تكليف حقّ عاجز شوى تو = به يك بار از ميان بيرون روى تو	296
557) به كلّيت رهايى يابى از خويش = غنى گردى به حقّ اى مرد درويش	296
558) برو جان پدر تن در قضا ده = به تقديرات يزدانى رضا دِه	297
559) چه بحر است آنكه نطقش ساحل آمد = زقعر او چه گوهر حاصل آمد	298
560) يكى درياست هستى نطق ساحل = صدف حرف و جواهر دانش دل	298
561) به هر موجى هزاران دُرّ شهوار = برون ريزد زنقل و نصّ اخبار	298
562) هزاران موج خيزد هر دم از وى = نگردد قطره اى هرگز كم از وى	299
563) وجود علم از آن درياى ژرف است = غلاف دُرّ او از صوت و حرف است	299
564) معانى چون كند اينجا تنزّل = ضرورت باشد او را از تمثّل	300
565) شنيدم من كه اندر ماه نيسان = صدف بالا رود از قعر عمّان	300
566) زشيب قعر بحر آيد برافراز = به روى بحر بنشيند دهن باز	301
567) بخارى مرتفع گردد ز دريا = فرو بارد به امر حقّ تعالى	301
568) چكد اندر دهانش قطره اى چند = شود بسته دهان او به صد بند	301
569) رود تا قعر دريا با دل پر = شود آن قطره باران يكى دُرّ	302
570) به قعر اندر رود غوّاص دريا = از آن آرد برون لؤلؤ لالا	302
571) تن تو ساحل و هستى چو درياست = بخارش فيض و باران علم اسماست	302
572) خرد غوّاص آن بحر عظيم است = كه او را صد جواهر در گليم است	303
573) دل آمد علم را مانند يك ظرف = صدف بر علم دل صوت است با حرف	303
574) نفس گردد روان چون برق لامع = رسد زو حرف ها با گوش سامع	304
575) صدف بشكن برون كن دُرّ شهوار = بيفكن پوست مغز نغز بردار	304
576) لغت با اشتقاق و نحو با صرف = همى گردد همه پيرامن حرف	304
577) هر آن كاو جمله عمر خود درين كرد = به هرزه صرف عمر نازنين كرد	305
578) ز جوزش قشر خشك افتاد در دست = نيابد مغز هر كاو پوست نشكست	305
579) بلى بى پوست ناپخته است هر مغز = ز علم ظاهر آمد علم دين نغز	305
580) زمن جان برادر پند بنيوش = به جان و دل برو در علم دين كوش	306
581) كه عالِم در دو عالَم سرورى يافت = اگر كهتر بُد از وى مهترى يافت	306
582) عمل كان از سر احوال باشد = بسى بهتر زعلم قال باشد	306
583) ولى كارى كه از آب و گل آيد = نه چون علم است كان كار دل آيد	307
584) ميان جسم و جان بنگر چه فرق است = كه اين را غرب گيرى و آن چه شرق است	307
585) از اينجا باز دان احوال اعمال = به نسبت با علوم قال با حال	307
586) نه علم است آنكه دارد ميل دنيا = كه صورت دارد امّا نيست معنا	308
587) نگردد علم هرگز جمع با آز = ملك خواهى سگ از خود دور انداز	308
588) علوم دين ز اخلاق فرشته است = نيابد در دلى كاو سگ سرشت است	309
589) حديث مصطفى آخر همين است = نكو بشنو كه البتّه چنين است	309
590) درون خانه اى چون هست صورت = فرشته نايد اندر وى ضرورت	309
591) برو بزداى اوّل تخته دل = كه تا سازد ملك پيش تو منزل	309
592) ازو تحصيل كن علم وراثت = زبهر آخرت مى كن حراثت	310
593) كتاب حقّ بخوان از نفس و آفاق = مزيّن شو به اصل جمله اخلاق	310
594) اصول خلق نيك آمد عدالت = پس از وى حكمت و عفّت شجاعت	311
595) حكيمى راست كردار است و گفتار = كسى كاو متّصف گردد بدين چار	311
596) به حكمت باشدش جان و دل آگه = نه گُربُز باشد و نه نيز ابله	311
597) به عفّت شهوت خود كرده مستور = شره همچون خمود از وى شده دور	312
598) شجاع و صافى از ذلّ تكبّر = مبرّا ذاتش از جبن و تهوّر	312
599) عدالت چون شعار ذات او شد = ندارد ظلم از آن خُلقش نكو شد	313
600) همه اخلاق نيكو در ميانه است = كه از افراط و تفريطش كرانه است	313
601) ميانه چون صراط المستقيم است = زهر دو جانبش قعر جحيم است	313
602) به باريكى و تيزى موى و شمشير = نه روى گشتن و بودن بر او دير	314
603) عدالت چون يكى دارد ز اضداد = همين هفت آمد اين اضداد ز اعداد	314
604) به زير هر عدد سرّى نهفت است = از آن درهاى دوزخ نيز هفت است	314
605) چنان كز ظلم شد دوزخ مهيّا = بهشت آمد هميشه عدل را جا	314
606) جزاى عدل نور و رحمت آمد = سزاى ظلم لعن و ظلمت آمد	315
607) ظهور نيكويى در اعتدال است = عدالت جسم را اقصى الكمال است	315
608) مركّب چون شود مانند يك چيز = ز اجزا دور گردد فعل تمييز	315
609) بسيط الذّات را مانند گردد = ميان اين و آن پيوند گردد	316
610) نه پيوندى كه از تركيب اجزاست = كه روح از وصف جسميّت مبرّاست	316
611) چو آب و گل شود يك باره صافى = رسد از حقّ بدو روح اضافى	316
612) چو يابد تسويه اجزاى اركان = در او گيرد فروغ عالم جان	317
613) شعاع جان سوى تن وقت تعديل = چو خورشيد زمين آمد به تمثيل	317
614) اگر چه خور به چرخ چارمين است = شعاعش نور تدبير زمين است	317
615) طبيعت هاى عنصر نزد خور نيست = كواكب گرم و خشك و سرد و تر نيست	318
616) عناصر جمله از وى گرم و سرد است = سفيد و سرخ و سبز و آل و زرد است	318
617) بود حكمش روان چون شاه عادل = كه نه خارج توان گفتن نه داخل	318
618) چو از تعديل شد اركان موافق = زحُسنش نفس گويا گشت عاشق	319
619) نكاح معنوى افتاد در دين = جهان را نفس كلّى داد كابين	319
620) از ايشان مى پديد آيد فصاحت = علوم و نطق و اخلاق و صباحت	319
621) ملاحت از جهان بى مثالى = درآمد همچو رند لاابالى	320
622) به شهرستان نيكويى علم زد = همه ترتيب عالم را بهم زد	320
623) گهى بر رخش حُسن او شهسوار است = گهى با نطق تيغ آبدار است	321
624) چو در شخص است خوانندش ملاحت = چو در نطق است گويندش فصاحت	321
625) ولىّ و شاه و درويش و پيمبر = همه در تحت حكم او مسخّر	321
626) درون حُسن روى نيكوان چيست = نه آن حسن است تنها، گوى آن چيست	322
627) جز از حقّ مى نيايد دلربايى = كه شركت نيست كس را در خدايى	322
628) كجا شهوت دل مردم ربايد = كه حقّ گه گه ز باطل مى نمايد	323
629) مؤثر حقّ شناس اندر همه جاى = ز حدّ خويشتن بيرون منه پاى	323
630) حقّ اندر كسوت حقّ دين حقّ دان = حقّ اندر باطل آمد كار شيطان	323
631) چه جزو است آنكه او از كلّ فزون است = طريق جستن آن جزو چون است؟	325
632) وجود آن جزودان كز كلّ فزون است = كه موجود است كلّ وين باژگون است	325
633) بود موجود را كثرت برونى = كه از وحدت ندارد جز درونى	325
634) وجود كلّ ز كثرت گشت ظاهر = كه او در وحدت جزو است ساتر	326
635) چو كلّ از روى ظاهر هست بسيار = بود از جزو خود كمتر به مقدار	326
636) نه آخر واجب آمد جزو هستى = كه هستى كرد او را زير دستى	327
637) ندارد كل وجودى در حقيقت = كه او چون عارضى شد بر حقيقت	327
638) وجود كلّ كثيرواحد آيد = كثير از روى كثرت مى نمايد	327
639) عرض شد هستيى كان اجتماعى است = عرض سوى عدم بالذات ساعى است	328
640) به هر جزوى ز كلّ كان نيست گردد = كلّ اندر دم ز امكان نيست گردد	328
641) جهان كلّ است و در هر طرفة العين = عدم گردد و لا يبقى زمانين	328
642) دگر باره شود پيدا جهانى = به هر لحظه زمين و آسمانى	329
643) به هر ساعت جوان و كهنه پير است = به هر دم اندرو حشر و نشير است	329
644) درو چيزى دو ساعت مى نپايد = در آن لحظه كه مى ميرد بزايد	329
645) و ليكن طامة الكبرى نه اين است = كه اين يوم عمل آن يوم دين است	330
646) از آن تا اين بسى فرق است زنهار = به نادانى مكن خود را گرفتار	331
647) نظر بگشاى در تفصيل و اجمال = نگر در ساعت و روز و مه و سال	331
648) اگر خواهى كه اين معنى بدانى = تو را هم هست مرگ و زندگانى	332
649) ز هر چه در جهان از زير و بالاست = مثالش در تن و جان تو پيداست	332
650) جهان چون توست يك شخص معيّن = تو او را گشته چون جان، او تو را تن	332
«ما حاوى سرّ كن فكانيم = ما نسخه جامع جهانيم	333
اين جمله جهان مثال جسم است = ما جان جهان و جان جانيم	333
مائيم محيط هر دو عالم = بنگر كه چو بحر بيكرانيم	333
آن گنج نهان به ما عيان شد = ما خود به طلسم داستانيم	333
چون مظهر ظاهريم و باطن = هم عين عيان و هم نهانيم	333
بيرون ز احاطه جهانيم = برتر ز زمين و از مكانيم	333
از ما مطلب نشان اسيرى = از نام و نشان چو بى نشانيم»	333
651) سه گونه نوع انسان را ممات است = يكى هر لحظه وان بر حسب ذات است	333
652) دوم زانها ممات اختيارى است = سوم مردن مر او را اضطرارى است	334
653) چو مرگ و زندگى باشد مقابل = سه نوع آمد حياتش در سه منزل	334
654) جهان را نيست مرگ اختيارى = كه آن را از همه عالم تو دارى	335
اقتلونى اقتلونى يا ثقات = انّ فى قتلى حيات فى حيات	335
655) ولى هر لحظه مى گردد مبدّل = در آخر هم شود مانند اوّل	335
«هر زمان نو مى شود دنيا و ما = بى خبر از نو شدن اندر بقا	335
آن ز تندى مستمر شكل آمدست = چون شرر كش تيز جنبانى بدست»	335
656) هرآنچ آن گردد اندر حشر پيدا = ز تو در نزع مى گردد هويدا	335
657) تن تو چون زمين، سر آسمان است = حواست انجم و خورشيد جان است	336
658) چو كوه است استخوانهايى كه سخت است = نباتت موى و اطرافت درخت است	336
659) تنت در وقت مردن از ندامت = بلرزد چون زمين روز قيامت	336
660) دماغ آشفته و جان تيره گردد = حواست همچو انجم خيره گردد	337
661) مسامت گردد از خوى همچو دريا = تو در وى غرقه گشته بى سر و پا	337
662) شود از جان كنش اى مرد مسكين = ز سستى استخوانها پشم رنگين	338
663) به هم پيچيده گردد ساق با ساق = همه جفتى شود از جفت خود طاق	338
664) چو روح از تن به كليّت جدا شد = زمينت قاع صفصف لاترى شد	338
665) بدين منوال باشد حال عالم = كه تو در خويش مى بينى در آن دم	339
666) بقاء حقّ راست، باقى جمله فانى است = بيانش جمله در سبع المثانى است	339
667) به كُلّ من عليها فان بيان كرد = لفى خلق جديد هم عيان كرد	340
668) بود ايجاد و اِعدام دو عالم = چو خلق و بعث نفس ابن آدم	340
669) هميشه خلق در خلق جديد است = و گر چه مدّت عمرش مديد است	341
670) هميشه فيض فضل حقّ تعالى = بود از شأن خود اندر تجلّى	341
671) از آن جانب بود ايجاد و تكميل = و از اين جانب بود هر لحظه تبديل	342
672) و ليكن چون گذشت اين طور دنيا = بقاى كلّ بود در دار عقبا	342
673) كه هر چيزى كه بينى بالضرورت = دو عالم دارد از معنى و صورت	342
674) وصال اوّلين عين فراق است = مر آن ديگر ز عنداللّه باق است	343
675) بقا اسم وجود آمد و ليكن = به جايى كان بود ساير چو ساكن	343
676) مظاهر چون فتد بر وفق ظاهر = در اوّل مى نمايد عين آخر	343
677) هر آنچ آن هست بالقوّه دراين دار = به فعل آيد در آن عالم به يكبار	344
678) ز تو هر فعل كاوّل گشت صادر = در آن گردى به بارى چند قادر	344
679) به هر بارى اگر نفع است اگر ضرّ = شود در نفس تو چيزى مدخّر	344
680) به عادت حالها با خوى گردد = به مدّت ميوه ها خوشبوى گردد	345
681) از آن آموخت انسان پيشه ها را = و ز آن تركيب كرد انديشه ها را	345
682) همه افعال و اقوال مدخّر = هويدا گردد اندر روز محشر	345
683) چو عريان گردى از پيراهن تن = شود عيب و هنر يكباره روشن	346
684) تنت باشد وليكن بى كدورت = كه بنمايد از او چون آب صورت	346
685) همه پيدا شود آنجا ضمائر = فرو خوان آيه تبلى السرائر	346
686) دگر باره به وفق عالم خاص = شود اخلاق تو اجسام و اشخاص	346
687) چنان كز قوّت عنصر در اينجا = مواليد سه گانه گشت پيدا	347
688) همه اخلاق تو در عالم جان = گهى انوار گردد گاه نيران	347
689) تعيّن مرتفع گردد ز هستى = نماند در نظر بالا و پستى	347
«هر كه غرق بحر وحدت شد خبر دارد ز ما = ورنه حال ما چه داند هر كه او بر ساحل است»	348
690) نماند مرگ تن در دار حيوان = به يكرنگى بر آيد قالب و جان	348
691) بود پا و سر و چشم تو چون دل = شود صافى ز ظلمت صورت گل	348
692) كند هم نور حقّ بر تو تجلى = ببينى بى جهت حقّ را تعالى	349
693) دو عالم را همه بر هم زنى تو = ندانم تا چه مستيها كنى تو	349
«ساقى بده مى اى كه بود مستيش فنا = تا وارهاندم ز خيال منّى و ما	349
زان باده اى كه چونكه بنوشيم جرعه اى = فارغ كند ز غصه دنيا و دين مرا	350
دايم حريف شاهد و مى باش و رند و مست = گر زآنكه مى روى ره رندان بى ريا»	350
694) سقاهم ربّهم چبْوَد بينديش = طهورا چيست صافى گشتن از خود	350
695) زهى شربت زهى لذّت زهى ذوق = زهى دولت زهى حيرت زهى شوق	350
696) خوشا آن دم كه ما بى خويش باشيم = غنىّ مطلق و درويش باشيم	351
697) نه دين نه عقل نه تقوى نه ادراك = فتاده مست و حيران بر سر خاك	351
698) بهشت و حور و خلد اينجا چه سنجد = كه بيگانه در آن خلوت نگنجد	351
699) چو رويت ديدم و خوردم از آن مى = ندانم تا چه خواهد شد پس از وى	352
700) پى هر مستيى باشد خمارى = در اين انديشه دل خون گشت بارى	352
701) قديم و محدث از هم چون جدا شد = كه اين عالم شد آن ديگر خدا شد	354
702) قديم و محدث از هم خود جدا نيست = كه از هستى است باقى دائماً نيست	354
703) همه آن است و اين مانند عنقا است = جز از حقّ جمله اسم بى مسمى است	354
704) عدم موجود گردد اين محال است = وجود از روى هستى لايزال است	355
705) نه آن اين گردد و نه اين شود آن = همه اِشكال گردد بر تو آسان	355
706) جهان خود جمله امر اعتبارى است = چو آن يك نقطه كاندر دور سارى است	356
707) برو يك نقطه آتش بگردان = كه بينى دايره از سرعت آن	356
708) يكى گر در شمار آيد به ناچار = نگردد واحد از اعداد بسيار	356
709) حديث ما سوى الله را رها كن = به عقل خويش اين را زان جدا كن	357
710) چه شك دارى درين كاين چون خيال است = كه با وحدت دويى عين محال است	357
711) عدم مانند هستى بود يكتا = همه كثرت ز نسبت گشت پيدا	357
712) ظهور اختلاف و كثرت و شأن = شده پيدا ز بوقلمون امكان	358
713) وجود هر يكى چون بود واحد = به وحدانيّت حقّ گشت شاهد	358
714) چه خواهد مرد معنى زان عبارت = كه دارد سوى چشم و لب اشارت	359
715) چه جويد از رخ و زلف و خط و خال = كسى كاندر مقامات است و احوال	359
716) هر آن چيزى كه در عالم عيان است = چو عكسى ز آفتاب آن جهان است	360
717) جهان چون زلف و خال و خط و ابروست = كه هر چيزى به جاى خويش نيكوست	360
718) تجلّى گه جمال و گه جلال است = رخ و زلف آن معانى را مثال است	361
719) صفات حقّ تعالى لطف و قهر است = رخ و زلف بتان را زان دو بهر است	361
720) چو محسوس آمد اين الفاظ مسموع = نخست از بهر محسوسند موضوع	362
721) ندارد عالم معنى نهايت = كجا بيند مر او را لفظ غايت	362
«معانى هرگز اندر حرف نايد = كه بحر قلزم اندر ظرف نايد»	363
722) هر آن معنى كه شد از ذوق پيدا = كجا تعبير لفظى يابد او را	363
723) چو اهل دل كند تفسير معنى = به مانندى كند تعبير معنى	363
724) كه محسوسات از آن عالم چو سايه است = كه اين چون طفل و آن مانند دايه است	363
725) به نزد من خود الفاظ مأوّل = بر آن معنى فتاد از وضع اوّل	364
726) به محسوسات خاص از عرف عام است = چه داند عام كان معنى كدام است	364
727) نظر چون در جهان عقل كردند = از آنجا لفظ ها را نقل كردند	364
728) تناسب را رعايت كرد عاقل = چو سوى لفظ و معنى گشت نازل	365
729) ولى تشبيه كلّى نيست ممكن = ز جستجوى آن مى باش ساكن	365
730) بر اين معنى كسى را بر تو دق نيست = كه صاحب مذهب اينجا غير حقّ نيست	365
«مذهب عشق از همه دينها جداست = عاشقان را مذهب و ملت خداست»	366
731) ولى تا با خودى زنهار زنهار = عبارات شريعت را نگهدار	366
732) كه رخصت اهل دل را در سه حال است = فنا و سكر پس ديگر دلال است	366
733) هر آن كس كاو شناسد اين سه حالت = بداند وضع الفاظ و دلالت	367
734) تو را گر نيست احوال مواجيد = مشو كافر ز نادانى به تقليد	367
735) مجازى نيست احوال حقيقت = ز هر كس نايد اسرار طريقت	367
736) گزاف اى دوست نايد ز اهل تحقيق = مر اين را كشف بايد يا كه تصديق	368
737) بگفتم وضع الفاظ و معانى = تو را سر بسته گر دارى بدانى	369
738) نظر كن در معانى سوى غايت = لوازم را يكايك كن رعايت	369
739) به وجه خاص از آن تشبيه مى كن = ز ديگر وجه ها تنزيه مى كن	369
740) چو شد اين قاعده يكسر مقرّر = نمايم زان مثال چند ديگر	370
741) نگر كز چشم شاهد چيست پيدا = رعايت كن لوازم را بدانجا	370
742) ز چشمش خاست بيمارى و مستى = ز لعلش نيستى در تحت هستى	371
743) ز چشم اوست دلها مست و مخمور = ز لعل اوست جانها جمله مستور	371
744) ز چشم او همه دلها جگر خوار = لب لعلش شفاى جان بيمار	371
745) به چشمش گر چه عالم در نيايد = لبش هر ساعتى لطفى نمايد	372
746) دمى از مردمى دلها نوازد = دمى بيچارگان را چاره سازد	372
747) به شوخى جان دمد در آب و در خاك = به دم دادن زند آتش در افلاك	372
748) ازو هر غمزه، دام و دانه اى شد = وزو هر گوشه اى ميخانه اى شد	373
749) ز غمزه مى دهد هستى به غارت = به بوسه مى كند بازش عمارت	373
750) ز چشمش خون ما در جوش دايم = ز لعلش جان ما مدهوش دايم	374
751) به غمزه چشم او دل مى ربايد = به عشوه لعل او جان مى فزايد	374
752) چو از چشم و لبش جويى كنارى = مر اين گويد كه نه آن گويد آرى	375
753) ز غمزه عالمى را كار سازد = به بوسه هر زمان جان مى نوازد	375
754) از او يك غمزه و جان دادن از ما = وزاو يك بوسه و استادن از ما	375
755) ز لمح بالبصر شد حشر عالم = ز نفخ روح پيدا گشت آدم	376
756) چو از چشم و لبش انديشه كردند = جهانى مى پرستى پيشه كردند	376
«ساقى چه شد كه جمله جهان مى پرست شد = اين خود چه باده بود كه ذرّات مست شد	376
اين رو چه روى بود كه يك جلوه چون كه كرد = عالم كه نيست بود از آن جلوه هست شد»	377
757) به چشمش در نيايد جمله هستى = درو چون آيد آخر خواب و مستى	377
758) وجود ما همه مستى است يا خواب = چه نسبت خاك را با ربّ ارباب	377
759) خرد دارد از اين صد گونه اشگفت = و لتصنع على عينى چرا گفت	377
760) حديث زلف جانان بس دراز است = چه شايد گفت از آن كان جاى راز است	379
«چيست آن زلف بر آن روى پريشان كردن = طرف گلزار به زير كُلَه پنهان كردن»	379
761) مپرس از من حديث زلف پرچين = مجنبانيد زنجير مجانين	379
«عقل اگر داند كه دل در بند زلفش چون خوش است = عاقلان ديوانه گردند در پى زنجير ما»	380
762) ز قدّش راستى گفتم سخن دوش = سر زلفش مرا گفتا فرو پوش	380
763) كجى بر راستى زو گشت غالب = وزو در پيچش آمد راه طالب	381
764) همه دلها از او گشته مسلسل = همه جان ها از او بوده مقلقل	381
765) معلق صد هزاران دل ز هر سو = نشد يك دل برون از حلقه او	381
766) اگر زلفين خود را بر فشاند = به عالم در يكى كافر نماند	382
767) و گر بگذاردش پيوسته ساكن = نماند در جهان يك نفس مؤمن	382
768) چو دام فتنه مى شد چنبر او = به شوخى باز كرد از تن سر او	383
769) اگر زلفش بريده شد چه غم بود = كه گر شب كم شد اندر روز افزود	383
770) چو او بر كاروان عقل ره زد = به دست خويشتن بروى گره زد	384
771) نيابد زلف او يك لحظه آرام = گهى بام آورد گاهى كند شام	384
«پيداست حسن دوست ز ذرات كن فكان = از بس كه ظاهر است نمايد چنين نهان	384
خورشيد روى دوست ز هر ذرّه رو نمود = مرآت حسن اوست اگر كون اگر مكان»	385
772) ز روى زلف خود صد روز و شب كرد = بسى بازيچه هاى بوالعجب كرد	385
773) گل آدم در آن دم شد مخمّر = كه دادش بوى آن زلف معطّر	385
774) دل ما دارد از زلفش نشانى = كه خود ساكن نمى گردد زمانى	386
775) ازو هر لحظه كار از سر گرفتيم = زجان خويشتن دل برگرفتيم	386
«رضا به داده ده وز جبين گره بگشاى = كه بر من و تو درِ اختيار نگشادست»	386
776) از آن گردد دل از زلفش مشوّش = كه از رويش دلى دارد پر آتش	386
777) رخ اينجا مظهر حسن خدايى است = مراد از خط جناب كبريايى است	387
778) رخش خطى كشيد اندر نكويى = كه بيرون نيست از ما خوبرويى	387
779) خط آمد سبزه زار عالم جان = از آن كردند نامش دار حيوان	387
780) ز تاريكى زلفش روز شب كن = زخطّش چشمه حيوان طلب كن	388
781) خضر وار از مقام بى نشانى = بخور چون خطش آب زندگانى	388
«دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند = واندر آن ظلمت شب آب حياتم دادند»(1)	389
782) اگر روى خطش بينى تو بى شك = بدانى كثرت از وحدت يكايك	389
783) ز زلفش باز دانى كار عالم = زخطش باز خوانى سرّ مبهم	389
784) كسى گر خطش از روى نكو ديد = دل من روى او در خط او ديد	390
«اى جمله جهان در رخ جانبخش تو پيدا = وى روى تو در آيينه كون هويدا	390
تا شاهد حسن تو در آيينه نظر كرد = عكس رخ خود ديد، بشد واله و شيدا	390
هر لحظه رخت داده جمالى، رخ خود را = بر ديده خود جلوه به صد كسوت زيبا»	390
785) مگر رخسار او سبع المثانى است = كه هر حرفى ازو بحر معانى است	390
786) نهفته زير هر مويى از آن باز = هزاران بحر علم از عالم راز	391
787) ببين بر آب، قلب عرش رحمان = ز خطّ عارض زيباى جانان	391
788) بر آن رخ نقطه خالش بسيط است = كه اصل و مركز دور محيط است	392
789) ازو شد خطّ دور هر دو عالم = وزو شد خطّ و نفس و قلب آدم	392
790) از آن، حال دل پر خون تباه است = كه عكس نقطه خال سياه است	392
791) زخالش حال دل جز خون شدن نيست = كز آن منزل ره بيرون شدن نيست	393
792) به وحدت در نباشد هيچ كثرت = دو نقطه نبود اندر اصل وحدت	393
793) ندانم خال او عكس دل ماست = و يا دل عكس خال روى زيباست	393
794) زعكس خال او دل گشت پيدا = و يا عكس دل آنجا شد هويدا	394
795) دل اندر روى او يا اوست در دل = به من پوشيده شد اين كار مشكل	394
796) اگر هست اين دل ما عكس آن خال = چرا مى باشد آخر مختلف حال	394
797) گهى چون چشم مخمورش خراب است = گهى چون زلف او در اضطراب است	395
798) گهى روشن چو آن روى چو ماه است = گهى تاريك چون خال سياه است	395
799) گهى مسجد بود گاهى كنشت است = گهى دوزخ بود گاهى بهشت است	395
800) گهى برتر شود از هفتم افلاك = گهى افتد به زير توده خاك	396
801) پس از زهد و ورع گردد دگر بار = شراب و شمع و شاهد را طلبكار	396
802) شراب و شمع و شاهد را چه معنى است = خراباتى شدن آخر چه دعوى است	398
803) شراب و شمع و شاهد عين معنى است = كه در هر صورتى او را تجلّى است	398
804) شراب و شمع، ذوق و نور عرفان = ببين شاهد كه از كس نيست پنهان	399
805) شراب اينجا زجاجه، شمع مصباح = بود شاهد فروغ نور ارواح	399
806) ز شاهد بر دل موسى شرر شد = شرابش آتش و شمعش شجر شد	400
807) شراب و شمع جان آن نور اسراست = ولى شاهد همان آيات كبراست	400
808) شراب و شمع و شاهد جمله حاضر = مشو غافل زشاهد بازى آخر	401
809) شراب بيخودى در كش زمانى = مگر از دست خود يابى امانى	401
810) بخور مى تا ز خويشت وارهاند = وجود قطره با دريا رساند	401
«قطره بودم چو شدم غرقه درياى قدم = قطرگى رفت دگر من همه دريا بودم	402
چون زخود فانى و باقى به بقاى تو شدم = در همه كون و مكان مطلق و بيجا بودم»	402
811) شرابى خور كه جامش روى يار است = پياله چشم مست باده خوار است	402
812) شرابى مى طلب بى ساغر و جام = شراب باده خوار ساقى آشام	402
813) شرابى خور زجام وجه باقى = سقاهم ربّهم او راست ساقى	403
814) طهور آن مِىْ بود كز لوث هستى = تو را پاكى دهد در وقت مستى	403
815) بخور مى وارهان خود را زسردى = كه بد مستى به است از نيكمردى	404
«دل كه پاكيزه بود جامه ناپاك چه باك = سر كه بى مغز بود نغزى دستار چه سود»(1)	404
816) كسى كو افتد از درگاه حق دور = حجاب ظلمت او را بهتر از نور	404
817) كه آدم را زظلمت صد مدد شد = زنور ابليس ملعون ابد شد	405
818) اگر آيينه دل را زدوده است = چو خود را بيند اندر وى چه سود است	405
819) ز رويش پرتوى چون بر مى افتاد = بسى شكل حبابى بر وى افتاد	405
820) جهان و جان بر او شكل حباب است = حبابش اوليايى را قباب است	405
821) شده زو عقل كلّ حيران و مدهوش = فتاده نفس كلّ را حلقه در گوش	406
822) همه عالم چو يك خمخانه اوست = دل هر ذرّه اى پيمانه اوست	406
823) خرد مست و ملايك مست و جان مست = هوا مست و زمين و آسمان مست	407
824) فلك سرگشته از وى در تكاپوى = هوا در دل به اميد يكى بوى	407
825) ملائك خورده صاف از كوزه پاك = به جرعه ريخته دُردى بدين خاك	408
826) عناصر گشته زان يك جرعه سرخوش = فتاده گه در آب گه در آتش	408
827) ز بوى جرعه اى كافتاد بر خاك = بر آمد آدمى تا شد بر افلاك	408
828) ز عكس او تن پژمرده جان گشت = ز تابش جان افسرده روان گشت	409
829) جهانى خلق ازو سرگشته دايم = زخان و مان خود برگشته دايم	409
830) يكى از بوى دُردش عاقل آمد = يكى از رنگ صافش ناقل آمد	409
831) يكى از نيم جرعه گشته صادق = يكى از يك صراحى گشته عاشق	409
832) يكى ديگر فرو برده به يكبار = خم و خمخانه و ساقى و مِىْ خوار	410
«ما مست مدام كوى آن خمّاريم = عالم همگى شراب و ما مِىْ خواريم	410
هر لحظه جهان به جرعه اى نوشيديم = مست ازليم تا ابد خمّاريم»	410
833) كشيده جمله و مانده دهن باز = زهى دريا دل و رند سرافراز	410
«رندان باده نوش كه با جام همدمند = واقف ز سرّ عالم و از حال آدمند	411
حقند اگر چه خلق نمايند خلق را = بحرند اگر چه در نظر ما چو شب نمند»	411
834) در آشاميد هستى را به يكبار = فراغت يافته ز اقرار و انكار	411
گر خون من و جمله عالم تو بريزى = اقرار بياريم كه جرم از طرف ماست»	411
اى كه انكار كنى عالم درويشان را = تو ندانى كه چه سودا و سراست ايشان را»	411
835) شده فارغ ز زهد خشك و طامات = گرفته دامن پير خرابات	412
836) خراباتى شدن از خود رهايى است = خودى كفر است اگر خود پارسايى است	412
837) نشانى داده اندت از خرابات = كه التّوحيد اسقاط الاضافات	413
838) خرابات از جهان بى مثالى است = مقام عاشقان لاابالى است	413
839) خرابات آشيان مرغ جان است = خرابات آستان لامكان است	414
«اسرار خرابات به جز مست نداند = هشيار چه داند كه درين پرده چه راز است	414
خواهى كه درون حرم عشق خرامى = در ميكده بنشين كه ره كعبه دراز است»	414
840) خراباتى خراب اندر خراب است = كه در صحراى او عالم سراب است	414
841) خراباتى است بى حدّ و نهايت = نه آغازش كسى ديده نه غايت	415
842) اگر صد سال در وى مى شتابى = نه خود را و نه كس را بازيابى	415
843) گروهى اندر او بى پا و بى سر = همه نه مؤمن و نه نيز كافر	415
844) شراب بى خودى در سر گرفته = به ترك جمله خير و شر گرفته	416
845) شرابى خورده هر يك بى لب و كام = فراغت يافته از ننگ و از نام	416
846) حديث ماجراى شطح و طامات = خيال خلوت و نور و كرامات	416
847) به بويى دُرديى از دست داده = ز ذوق نيستى مست اوفتاده	417
848) عصا و ركوه و تسبيح و مسواك = گرو كرده به دُردى جمله را پاك	417
849) ميان آب و گل افتان و خيزان = به جاى اشك، خون از ديده ريزان	417
850) گهى از سرخوشى در عالم ناز = شده چون شاطران گردن سرافراز	417
851) گهى از رو سياهى رو به ديوار = گهى از سرخ رويى بر سردار	418
852) گهى اندر سماع شوق جانان = شده بى پا و سر، چون چرخ گردان	418
853) به هر نغمه كه از مطرب شنيده = بدو وجدى از آن عالم رسيده	418
854) سماع جان به آخر صوت و حرف است = كه در هر پرده اى سرّ شگرف است	419
«دلم زپرده برون شد كجايى اى مطرب = بنال هان كه از اين پرده كار ما به نواست»	419
855) ز سر بيرون كشيدن دلق ده توى = مجرّد گشته از هر رنگ و هر بوى	420
«چاك خواهم زدن اين دلق ريايى چه كنم = روح را صحبت ناجنس عذابى است اليم»	420
856) فرو شسته بدان صاف مروّق = همه رنگ سياه و سبز و ازرق	421
857) يكى پيمانه خورده از مى صاف = شده زان صوفى صافى ز اوصاف	421
858) به جان خاك مزابل پاك رُفته = ز هرچ آن ديده از صد يك نگفته	421
859) گرفته دامن رندان خمّار = ز شيخى و مريدى گشته بيزار	422
860) چه شيخى و مريدى اين چه قيد است = چه جاى زهد و تقوى اين چه شيد است	422
861) اگر روى تو باشد در كه و مه = بت و زنّار و ترسايى تو را به	423
862) بت و زنّار و ترسايى درين كوى = همه كفر است و گر نه چيست بر گوى	424
863) بت اينجا مظهر عشق است و وحدت = بود زنّار بستن عقد خدمت	424
864) چو كفر و دين بود قايم به هستى = شود توحيد عين بت پرستى	424
865) چو اشيا هست هستى را مظاهر = از آن جمله يكى بت باشد آخر	425
866) نكو انديشه كن اى مرد عاقل = كه بت از روى هستى نيست باطل	425
«هر چه بينى محض خير و حكمت است = گر تو را زو راحت و گر زحمت است	425
زآنكه نايد فعل باطل از حكيم = فعل حق باطل نباشد اى سليم»	425
867) بدان كايزد تعالى خالق اوست = ز نيكو هر چه ظاهر گشت نيكوست	425
868) وجود آنجا كه باشد محض خير است = اگر شرّى است در وى، او زغير است	426
869) مسلمان گر بدانستى كه بت چيست = بدانستى كه دين در بت پرستى است	426
870) و گر مشرك ز بت آگاه گشتى = كجا در دين حق گمراه گشتى	426
871) نديد او از بت الاّ خلق ظاهر = بدين علّت شد اندر شرع كافر	426
872) تو هم گر زو نبينى حقّ پنهان = به شرع اندر نخوانندت مسلمان	427
873) ز اسلام مجازى گشته بيزار = كه را كفر حقيقى شد پديدار	427
874) درون هر بتى جانى است پنهان = به زير كفر ايمانى است پنهان	427
875) هميشه كفر در تسبيح حقّ است = و ان من شىء گفت اينجا چه دق است	428
876) چه مى گويم كه دور افتادم از راه = فذرهم بعد ما جاءَت قل الله	428
877) بدان خوبى رخ بت را كه آراست = كه گشتى بت پرست ار حق نمى خواست	428
878) هم او كرد و هم او گفت و هم او بود = نكو كرد و نكو گفت و نكو بود	429
879) يكى بين و يكى گوى و يكى دان = بدين ختم آمد اصل و فرع ايمان	429
880) نه من مى گويم اين بشنو ز قرآن = تفاوت نيست اندر خلق رحمان	429
881) نظر كردم بديدم اصل هر كار = نشان خدمت آمد عقد زنّار	430
882) نباشد اهل دانش را معوّل = ز هر چيزى مگر بر وضع اوّل	430
883) ميان در بند چون مردان به مردى = در آ در زمره اوفوا بعهدى	431
884) به رخش علم و چوگان عبادت = ز ميدان در ربا گوى سعادت	431
885) تو را از بهر اين كار آفريدند = اگر چه خلق بسيار آفريدند	432
886) پدر چون علم و مادر هست اعمال = بسان قرة العين است احوال	432
887) نباشد بى پدر انسان شكى نيست = مسيح اندر جهان بيش از يكى نيست	432
888) رها كن ترّهات شطح و طامات = خيال نور و اسباب كرامات	433
889) كرامات تو اندر حق پرستى است = جز اين كبر و ريا و عجب و هستى است	433
890) درين هر چيز كو نز باب فقر است = همه اسباب استدراج و مكر است	433
891) ز ابليس لعين بى شهادت = شود پيدا هزاران خرق عادت	434
892) گه از ديوارت آيد گاه از بام = گهى در دل نشيند گه در اندام	434
893) همى داند ز تو احوال پنهان = در آرد در تو كفر و فسق و عصيان	435
894) شد ابليست امام و در پسى تو = بدو ليكن بدينها كى رسى تو	435
895) كرامات تو گر در خود نمايى است = تو فرعونىّ و اين دعوى خدايى است	436
896) كسى كو راست با حق آشنايى = نيايد هرگز از وى خود نمايى	436
897) همه روى تو در خلق است زنهار = مكن خود را بدين علّت گرفتار	436
898) چو با عامه نشينى مسخ گردى = چه جاى مسخ يكره فسخ گردى	436
899) مبادا هيچ با عامت سر و كار = كه از فطرت شوى ناگه نگونسار	437
900) تلف كردى به هرزه نازنين عمر = نگويى در چه كار است اين چنين عمر	437
901) به جمعيت لقب كردند تشويش = خرى را پيشوا كرده زهى ريش	438
902) فتاده سرورى اكنون به جهّال = از آن گشتند مردم جمله بد حال	438
«فلك به مردم نادان دهد زمام مراد = تو اهل فضلى و دانش همين گناهت بس»(1)	439
903) نگر دجّال اعور تا چگونه = فرستاده است در عالم نمونه	439
904) نمونه باز بين اى مرد حسّاس = خر او را كه نامش هست جسّاس	439
905) خران را بين همه در تنگ آن خر = شده از جهل پيشاهنگ آن خر	440
906) چو خواجه قصّه آخر زمان كرد = به چندين جا از اين معنى بيان كرد	440
907) ببين اكنون كه كور و كر شبان شد = علوم دين همه بر آسمان شد	440
908) نماند اندر ميانه رفق و آزرم = نمى دارد كسى از جاهلى شرم	441
909) همه احوال عالم باژگونه است = اگر تو عاقلى بنگر كه چون است	441
910) كسى كز باب طرد و لعن و مقت است = پدر نيكو بد اكنون شيخ وقت است	441
911) خضر مى كشت آن فرزند طالح = كه آن را بد پدر با جدّ صالح	442
912) كنون با شيخ خود كردى تو اى خر = خرى را كز خرى هست از تو خرتر	442
913) چو اولا يعرف الهرّ است از برّ = چگونه پاك گرداند تو را سرّ	443
914) و گر دارد نشان باب خود پور = چه گويم چون بود نور على نور	443
915) پسر كو نيك رأى و نيك بخت است = چو ميوه زبده سرّ درخت است	443
916) وليكن شيخ دين كى گردد آن كاو = نداند نيك از بد، بد ز نيكو	444
917) مريدى علم دين آموختن بود = چراغ دل ز نور افروختن بود	444
918) كسى از مرده علم آموخت هرگز = ز خاكستر چراغ افروخت هرگز	444
919) مرا در دل همى آيد كزين كار = ببندم بر ميان خويش زنّار	444
920) نه زان معنى كه من شهرت ندارم = بلى دارم ولى زان هست عارم	445
921) شريكم چون خسيس آمد در اين كار = خمولم بهتر از شهرت به بسيار	445
922) دگر باره رسيد الهامى از حقّ = كه بر حكمت مگير از ابلهى دق	445
923) اگر كنّاس نبود در ممالك = همه خلق اوفتند اندر مهالك	446
924) بود جنسيت آخر علّت ضم = چنين آمد جهان واللّه اعلم	446
«كبوتر با كبوتر، باز با باز = كند همجنس با همجنس پرواز»	446
925) ولى از صحبت نا اهل بگريز = عبادت خواهى از عادت بپرهيز	447
926) نگردد جمع با عادت عبادت = عبادت مى كنى بگذار عادت	447
927) ز ترسايى غرض تجريد ديدم = خلاص از ربقه تقليد ديدم	447
928) جناب قدس وحدت دير جان است = كه سيمرغ بقا را آشيان است	448
929) ز روح الله پيدا گشت اين كار = كه از روح القدس آمد پديدار	449
930) هم از اللّه در پيش تو جانى است = كه از روح القدس در وى نشانى است	449
931) اگر يابى خلاص از نفس ناسوت = در آيى در جناب قدس لاهوت	449
932) هر آن كس كاو مجرد چون ملك شد = چو روح اللّه بر چارم فلك شد	450
933) بود محبوس طفل شير خواره = به نزد مادر اندر گاهواره	451
934) چو گشت او بالغ و مرد سفر شد = اگر مرد است همراه پدر شد	451
935) عناصر مر تو را چون امّ سفلى است = تو فرزند و پدر آباى علوى است	451
936) از آن گفته است عيسى گاه اسرا = كه آهنگ پدر دارم به بالا	452
937) تو هم جان پدر سوى پدر شو = به در رفتند همراهان به در شو	452
938) اگر خواهى كه گردى مرغ پرواز = جهان جيفه پيش كركس انداز	452
939) به دونان ده مر اين دنياى غدّار = كه جز سگ را نشايد داد مردار	453
940) نسب چبْوَد مناسب را طلب كن = به حق رو آور و ترك نسب كن	453
941) به بحر نيستى هر كاو فرو شد = فلا انساب نقد وقت او شد	453
942) هر آن نسبت كه پيدا شد ز شهوت = ندارد حاصلى جز كبر و نخوت	454
943) اگر شهوت نبودى در ميانه = نسب ها جمله مى گشتى فسانه	454
944) چو شهوت در ميانه كارگر شد = يكى مادر شد آن ديگر پدر شد	454
945) نمى گويم كه مادر يا پدر كيست = كه با ايشان به حرمت بايدت زيست	455
946) نهاده ناقصى را نام خواهر = حسودى را لقب كرده برادر	455
947) عدوى خويش را فرزند خوانى = ز خود بيگانه خويشاوند خوانى	455
948) مرا بارى بگو تا خال و عم كيست = وز ايشان حاصلى جز درد و غم چيست	456
949) رفيقانى كه با تو در طريقند = پى هزل اى برادر هم رفيقند	456
950)به كوى جدّ اگر يك دم نشينى = از ايشان من چه گويم تا چه بينى	456
«هم زبانى خويشى و پيوندى است = مرد با نامحرمان چون بندى است	457
پس زبان محرمى خود ديگر است = همدلى از هم زبانى بهتر است»	457
951) همه افسانه و افسون و بند است = به جان خواجه كاينها ريشخند است	457
952) به مردى وا رهان خود را چو مردان = و ليكن حق كس ضايع مگردان	457
953) ز شرع ار يك دقيقه ماند مهمل = شوى در هر دو كون از دين معطل	457
954) حقوق شرع را زنهار مگذار = و ليكن خويشتن را هم نگهدار	458
955) زر وزن نيست الاّ مايه غم = به جا بگذار چون عيسى بن مريم	458
956) حنيفى شو ز قيد هر مذاهب = درآ در دير دين مانند راهب	459
957) تو را تا در نظر اغيار و غير است = اگر در مسجدى آن عين دير است	459
958) چو بر خيزد ز پيشت كسوت غير = شود بهر تو مسجد صورت دير	460
959) نمى دانم به هر جايى كه هستى = خلاف نفس بيرون كن كه رستى	460
960) بت و زنّار و ترسايى و ناقوس = اشارت شد همه با ترك ناموس	460
961) اگر خواهى كه گردى بنده خاص = مهيّا شو براى صدق و اخلاص	461
962) برو خود را ز راه خويش برگير = به هر يك لحظه ايمانى ز سر گير	461
963) به باطن نفس ما چون هست كافر = مشو راضى بدين اسلام ظاهر	462
964) ز نو هر لحظه ايمان تازه گردان = مسلمان شو مسلمان شو مسلمان	462
965) بسى ايمان بود كز كفر زايد = نه كفر است آن كزو ايمان فزايد	463
966) ريا و سمعه و ناموس بگذار = بيفكن خرقه و بربند زنّار	463
967) چو پير ما شو اندر كفر فردى = اگر مردى بده دل را به مردى	463
968) مجرّد شو ز هر اقرار و انكار = به ترسا زاده اى دل ده به يكبار	464
969) بت ترسا بچه نورى است ظاهر = كه از روى بتان دارد مظاهر	465
970) كند او جمله دلها را وثاقى = گهى گردد مغنّى گاه ساقى	465
971) زهى مطرب كه از يك نغمه خوش = زند در خرمن صد زاهد آتش	466
972) زهى ساقى كه او از يك پياله = كند بيخود دو صد هفتاد ساله	466
973) رود در خانقه مست شبانه = كند افسوس صوفى را فسانه	467
974) و گر در مسجد آيد در سحرگاه = بنگذارد در او يك مرد آگاه	467
975) رود در مدرسه چون مست مستور = فقيه از وى شود بيچاره مخمور	468
976) ز عشقش زاهدان بيچاره گشته = ز خان و مان خود آواره گشته	468
977) يكى مؤمن دگر را كافر او كرد = همه عالم پر از شور و شر او كرد	469
978) خرابات از لبش معمور گشته = مساجد از رخش پرنور گشته	469
979) همه كار من از وى شد ميسّر = بدو ديدم خلاص از نفس كافر	470
980) دلم از دانش خود صد حجب داشت = ز عجب و نخوت و تلبيس و پنداشت	470
981) در آمد از درم آن بت سحرگاه = مرا از خواب غفلت كرد آگاه	471
982) ز رويش خلوت جان گشت روشن = بدو ديدم كه تا خود كيستم من	471
983) چو كردم در رخ خوبش نگاهى = بر آمد از ميان جانم آهى	471
984) مرا گفتا كه اى شيّاد سالوس = به سر شد عمرت اندر نام و ناموس	472
985) ببين تا علم و كبر و زهد و پنداشت = تو را اى نارسيده از كه واداشت	472
986) نظر كردن به رويم نيم ساعت = همى ارزد هزاران ساله طاعت	472
987) على الجمله رخ آن عالم آراى = مرا با من نمود آن دم سراپاى	473
988) سيه شد روى جانم از خجالت = ز فوت عمر و ايّام بطالت	473
989) چو ديد آن ماه كز روى چو خورشيد = ببرّيدم من از جان خود امّيد	474
990) يكى پيمانه پر كرد و به من داد = كه از آب وى آتش در من افتاد	474
991) كنون گفت از مى بى رنگ و بى بوى = نقوش تخته هستى فرو شوى	474
992) چو آشاميدم آن پيمانه را پاك = در افتادم ز مستى بر سر خاك	475
993) كنون نه نيستم در خود نه هستم = نه هشيارم نه مخمورم نه مستم	475
994) گهى چون چشم او دارم سرخوش = گهى چون زلف او باشم مشوّش	475
995) گهى از خوى خود در گلخنم من = گهى از روى او در گلشنم من	476
996) از آن گلشن گرفتم شمّه اى باز = نهادم نام او را گلشن راز	476
997) در او از راز دل گلها شكفته است = كه تا اكنون كسى ديگر نگفته است	477
«اين كتاب آرايش است ايّام را = خاص را داده نصيب و عام را	477
هر كه اين برخواند برخوردار شد = و آنكه اين دريافت با اسرار شد»	477
998) زبان سوسن او جمله گوياست = عيون نرگس او جمله بيناست	477
999) تأمّل كن به چشم دل يكايك = كه تا برخيزد از پيش تو اين شك	478
1000) ببين منقول و معقول و حقايق = مصفّا كرده در علم دقايق	478
1001) به چشم منكرى منگر در او خوار = كه گلها گردد اندر چشم تو خار	479
1002) نشان ناشناسى ناسپاسى است = شناسايى حق در حق شناسى است	479
1003) غرض زين جمله تا آن گر كند ياد = عزيزى گويدم رحمت بر او باد	479
1004) به نام خويش كردم ختم و پايان = الهى عاقبت محمود گردان	480

نام کتاب : حديث بي کم و بيش (شرح گلشن راز شيخ محمود شبستري ) نویسنده : محمدی باغملائی، محمدکاظم جلد : 1 صفحه : 484

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست