معنا و پيشينه شرق‌شناسى

پژوهش‌هاى علمى دانشمندان غربى درباره ملل، تمدن، مذاهب، ادبيات و تاريخ مشرق‌زمين را شرق‌شناسى مى‌گويند. [1] البته نبايد غربيان را پيش‌گامان اين عرصه دانست. قرن‌ها پيش از پديدآمدن تمدن غربى، دانشمندانى چون هرودوت، يعقوبى، مسعودى، ابوريحان بيرونى، ابن بطوطه و از اين‌ها پيش‌تر فردوسى به مطالعه و بررسى فرهنگ جوامع ديگر پرداخته‌اند. اين دانشمندان بر آن بودند فرهنگ سرزمين‌هاى ديگر را به هموطنان خود بشناسانند و از اين رهگذر در گسترش دانش و فرهنگ گام برداشتند.

‌ گروهى 1312 م. را سال تولد شرق‌شناسى در غرب مى‌دانند و مبتكر آن را ‌ريمون لول‌ به‌شمار مى‌آورند. ‌لول‌ بر اين باور بود كه براى مطالعه بهتر فرهنگ و معتقدات عرب‌ها و مسلمانان نخست بايد زبان آنان را آموخت و آن‌گاه به‌راحتى ميان آن‌ها نفوذ كرد. [2] جمعى پطروس آلفوسى يهودى مسيحى شده را پايه‌گذار اين رشته مى‌دانند و آغاز آن را زمان فرمانروايى مسلمانان بر اندلس ذكر مى‌كنند. [3]

‌ در اواخر سده نوزدهم، مسأله تربيتِ آموزش‌يافتگانى كه در مسائل شرق تخصص داشته باشند، ضرورى تشخيص داده شد و كرسى درس تربيت اسلام‌شناس، ايران‌شناس و... در دانشگاه‌هاى اروپا رسميت يافت.

‌ رشد نهضت‌هاى اسلامى در جهان اسلام، به ويژه مصر، تحولات پاكستان، رويدادهاى افغانستان و به ويژه پيروزى اميدبخش انقلاب اسلامى ايران چشم‌اندازى نوين در برابر اروپا و امريكا گشود و سبب رويكرد جدى و روزافزون آن‌ها به پژوهش‌هاى اسلامى شد. [4]

خاستگاه خاورشناسى

اين‌كه بخشى از اين پژوهش‌ها بر پايه شناخت شرق، به‌عنوان فرهنگ و جامعه‌اى ديگر و با هدف روشنگرى و شناخت معارف تاريخى بشر انجام گرفته، امرى انكارناپذير مى‌نمايد. يگانه دانستن نياى ساكنان زمين، نياز انسان‌ها به شناخت متقابل و فطرى بودن كنجكاوى در